Neçə illərdir ki, Azərbaycan Milli Televiziya və Radio Şurası (MTRŞ) telekanalları Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinə zidd verilişləri efirdən yığışdırmağa çağırır.

Düzdür, Şuranın özəl kanalların yaradıcılıq fəaliyyətinə qarışmaq səlahiyyəti yoxdur. Qurumun sədri Nuşirəvan Məhərrəmli də bunu dəfələrlə bildirib. Ancaq MTRŞ sədri onu da dəfələrlə bildirib ki, telekanallar milli-mənəvi dəyərlərə, xalqımızın mentalitetinə uyğun, onun maariflənməsinə xidmət edən verilişlər hazırlamalıdır. Lakin reallıqda nə baş verir? Yəqin ki, bu suala cavab vermək üçün çox düşünmək lazım deyil. Elə yazının bu yerində televizoru açıb, kanalları bir-bir dəyişmək kifayətdir ki, vəziyyətin nə dərcədə acınacaqlı olduğunu görəsən. Belə anlaşılır ki, MTRŞ ya telekanallarla bacarmır, ya da onun iradları "xala xətrin qalmısın" xarakteri daşıyır. Biz hələ onu demirik ki, bu məsələyə Prezident Administrasiyası səviyyəsində də dəfələrlə münasibət bildirilib. Telekanalların əyləncəyə, səviyyəsiz, şou verilişlərə üstünlük verdiyi, maarifçiliyə xidmət edən verilişlərin sayının az olduğu kəskin tənqid edilib. Xüsusən də 2009-cu ildə bu məsələ xeyli aktuallaşdırıldı, Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyev "«Azərbaycanın efir məkanı: problemlər və vəzifələr» sərlövhəli məqalə ilə çıxış etdi. Bu məqalədən sonra millət vəkilləri, akademiklər, ziyalılar televiziya və mətbuatda telekanalların proqram siyasətini kəskin tənqid etdilər. O zaman belə ümidlər vardı ki, telekanallardakı bütün bu biabırçılıqlara son qoyulacaq. Amma həmin kampaniyadan 8 il ötüb. Vəziyyət çoxmu dəyişib? Təəssüflər olsun ki, yox. Səviyyəsiz aparıcılar, çılpaq müğənnilər, bəzi hallarda küçə leksikonu yenə də Azərbaycanının əksər telekanallarının "bəzəyidir".

Azərbaycan müstəqillik qazanandan bu yana Qərbə, Avropaya inteqrasiya yolunu tutmuşuq. Qərbin, Avropanın dəyərlərini ölkəmizə daşımağa çalışırıq. Ancaq bəzi vaxtlar bu dəyərlər milli-mənəvi dəyərlərimizin yox olub getməsinə gətirib çıxarır. Bu isə bir xalq üçün çox qorxulu haldır. Çünki hər bir xalq özünəməxsuz dəyərləri qoruyub saxlamayanda, sonda mənəviyyatsızlıq, əxlaqsızlıq baş alıb gedir. Bir xalq olaraq Avropadan yaxşı nələr varsa onu əxz etməli, bizim dəyərlərə mənfi təsir göstərənləri isə kənarlaşdırmalıyıq. Gəlin görək bunu bacarırıqmı?
Əsla yox. Özəl televiziyaların əksəriyyəti xarici kanalların efirə verdiyi verilişləri bayağı formada təkrarlamaqla məşğuldurlar. Bu isə o qədər pis və qeyri-peşəkar formada həəyata keçirilir ki, tamaşaçı bu verilişlərdən zövq almaq əvəzinə iyrənir.

Bəzi televiziya kanalları Azərbaycan vətəndaşını düşündürmək əvəzinə, mənəviyyatsızlıq və əxlaqsızlıq aşılayan verilişlərə üstünlük verirlər. Bu verilişlərin "qəhrəmanları" isə Aygün Kazımovalar, Nadir Qafarzadələr, Namiq Qaraçuxurlular, Röyalar, Xatirələr, Pişik Günellər və daha kimlər, kimlərdir... Eyni simalar hər gün bir-birini təhqir etməklə, evlərini, maşınlarını, geyimlərini belə nümayiş etdirməklə məşğuldurlar. İtlərinə aldıqları 5 min manatlıq aksesuarlardan danışan belə şou-biznes nümayəndələri üçün milli-mənəvi dəyərlər adlı məfhum yoxdur. Onlar üçün para qazanmaqdır ki, buna görə də hər yolun yolçusuna çevrilməyə hazırdırlar.

Başqalarını başa düşdük, bəs layiq olmadığı halda Xalq artisti adını alan müğənnilərin yüngül davranışlarına nə deyək? Aygün Kazımova xalq artistidir, ancaq o, bizim televiziya və saytlarımızın sayəsində daha çox qalmaqalları, Azərbaycan qadınına yaraşmayan pozalarda fotolar çəkdirib, naməhrəm yerlərini nümayiş etdirməklə gündəmə gəlir. Nə vaxta qədər "Aygün Kazımova yenə soyundu" , "Aygün Kazımovanın qızı İlqarə də soyundu", Aygün Kazımovanın çılpaq şəkili interneti "partlatdı", "Aygün Kazımova alt paltarında pozalar verdi" kimi xəbərlər eşidəcəyik. Bu müğənni haqqında az qala hər gün hansısa neqativ xəbərlər yayılır. Hətta iş o yerə çatıb ki, xalq artisti adını daşıyan Aygün Kazımovanın Türkiyədəki evində əxlaqsızlıq yuvası açıldığı barədə xəbərlər belə adi qarşılanır. Yeri gəlmişkən, bildirilirdi ki, bu barədə Türkiyə mətbuatının yazdığı xəbərlərə görə, Aygün Kazımovanın Türkiyədəki evində stilist Anarın model adı ilə gətirdiyi qızlar 1000 dollar müqabilində zənginlərə təklif edilir. Aygün Kazımova isə bu xəbərə münasibət bildirərək deyib ki, bunu edən məni istəməyən vəzifəli bir şəxsdir: "Ola bilsin nəyəsə nail ola bilməyib və ona görə də mənim qarşımda belə bir “qara piar”la məşğul olur”.

Azərbaycan efirində Aygün Kazımıva ilə başlayan soyunma, sənətini deyil, bədəninin nümayiş etdirmək ənənəsi təəssüf ki, Röya, Səidə Sultan, Nura Suri, Afaq Aslan və digər onlarla "sənətçi" tərəfindən davam etdirilir. Adətən xalq artistləri, məsələn, mərhum İslam Rzayev, Arif Babayev, Mənsum İbrahimov, Aygün Bayramova yetişdirdikləri tələbələri ilə fəxr edirlər. Doğrudan da onların dərs dediyi, yetişdirdiyi onlarla müğənni indi sənətdə böyük uğurlar əldə ediblər. Aygün Kazımovanın isə sənətə gətirdiyi yeganə "uğuru" səhnədə soyunmaq ənənəsidir ki, ardıcılları da bunu davam etdirirlər. Nə qədər paradoksal olsa da, bu gün Flora Kərimovda da Xalq artistidir, Aygün Kazımova da... Ancaq gözəl səsi və sənəti olan Flora Kərimovaya bütün telekanallarımız yenə də qapısını bağlayıb. Aygünlər yenə də telekanallarda meydan sulayırlar.

Belə anlaşılmasın ki, bizim Aygün Kazımova ilə hansısa qərəzimiz var. Sadəcə, bu tip müğənnilərin hamısı haqqında bir yazıda bəhs etmək texniki baxımdan mümkün deyil.
Eləcə də aparıcılar haqqında. Azərbaycanda televiziya aparıcılarının əksəriyyəti efirə buraxılası adamlar deyil. Onların nə fakturasıŞ nə nitq mədəniyyəti, nə savadı, nə də davranış tərzləri buna imkan vermir. Və belə aparıcıların ümumiləşmiş obrazı kimi də "Xəzər" TV-nin "Ay Zaur"undan - aparıcı Zaur Zaur Kamaldan bəhs edəcəyik. Əslində görünən kəndə nə bələdçi. Zatən Azərbaycanda onun necə aparıcı olduğunu bilməyən yoxdur. Ancaq bu adam efirdə elə biabırçılıqlar törədir ki, bu barədə bəhs etməmək mümkün deyil. Onun bir vaxtlar radioda aparıcısı olduğu verilişdə çox biabırcı bir hal baş verdi. Verilişdə söhbət döymə lərdən gedirdi. Zəng vuran dinləyicilərə, xüsusəndə xanım dinləyicilərə "siz də döyürmüsünüz", "sizin döymə döydürənlərə münasibətiniz" kimi sualarla müraciət edir, sanki zəng vuran dinləyiciləri ələ salıb təhqir edirdi. Verilişin sonunda xanım dinləyici Zaur Kamalı rəsmən mat qoydu. o, "İyirmi faizdən çox torpağı işğal olunan və qız- gəlini əsirlikdə olan millətə bundan böyuk nə döymə ola bilər?" deyərək telefonu söndürdü. Bu kimi hallar Zaur Kamalın aparıcısı olduğu istər televiziya, istərsə də radio verilişlərində az olmayıb.

Başqa bir fakt. “Xəzər” televiziyasında müğənni Mətanət Əsədova ilə aparıcı Zaur Kamal arasında maraqlı dialoq yəqin ki, hər kəsin yadındadır. Mətanət Əsədova efirə çağırılan zaman Zaur müğənniyə əsəbləşdi və “bilmirsənmi, məndə bu tərəf işləmir? Birdən çəkərəm səni təpəsi aşağı düşərsən. Mənə niyə belə naz edirsən. Mən nazı-zadı xoşlamıram. Heç vaxt qızların, xanımların nazını çəkməmişəm. Gəl görüm!” dedi. Daha sonra müğənni Mətanət Əsədova mahnı ifa etdi, rəqs etməyə başladı. Zaur isə musiqini dayandıraraq müğənnidən “most”a getməsini istədi. Mətanət Əsədova isə “Mostu saxla, sənin özüvü aparacam o mosta. Qulaq as! Səni alaram başıma, fırladıb, elə most kimi ataram yerə” deyərək hislərini cilovlaya bilmədi, yarı zarafat da olsa aparıcının cavabını verdi.
Təkcə Zaur deyil, şou aparıcılarının böyük əksəriyyəti özlərini efirdə bu cür mədəniyyətsiz aparırlar. Onlar daha çox təlxəkliklə məşğuldurlar - öz lüzumsuz davranışları, fikirlərilə tamaşaçının əsəblərini korlamaqdan başqa nəyəsə yaramırlar. Elə aparıcılar da efirdən bu millətə əxlaq dərsi keçir ki, onun ümumiyyətlə, əxlaqdan danışmağa mənəvi haqqı çatmır.
Maraqlıdır, bəs telekanalların rəhbərləri bütün bunlardan xəbərsizdirmi? Necə xəbərsiz ola bilərlər? Axı bütün bunlar onların rəhbərlik etdiyi televiziyalarda baş verir. Belə çıxır ki, telekanal rəhbərləri özləri bunda maraqlıdırlar. Onlar öz verilişlərini başqa cür baxımlı edə bilmirlər.
Ancaq telekanal rəhbərləri anlamalıdır ki, aparıcılar kanalların sifətidir. Aparıcılar telekanalların ictimaiyyət arasında nüfuzunu artıra da, azalda da bilər. Onların efirdəki davranışı birbaşa telekanalların özlərinin mənafeyi ilə bağlı olan məsələdir. Telekanal rəhbərliyi bu məsələdə daha diqqətli olmalıdır, bu telekanalları daha çox maraqlandırmalıdır.

Yaxud Azərbaycan dövlətinin vəsaiti hesabına başa gələn və telekanallarımizin nümayiş etdirdiyi serialları götürək. Bu seriallara baxan zaman öldürmək, atmaq və narkotik satmaq kimi mənfi halları müşahidə edirik.
Azərbaycan gəncliyi kimdən və nədən örnək götürməlidir? Bu ölkənin tarixi, mədəniyyəti, incəsənəti, milli-mənəvi dəyərləri haqqında verilişlər hazırlayıb, gənclərə daha çox bilgi vermək əvəzinə, bəzi televiziya kanalları şou-biznesə üstünlük verirlər. Az qala Aygün Kazımovanı qızlarımıza-gələcəyin analarına, Nadir Qafarzadəni isə oğlanlarımıza-gələcəyin kişilərinə örnək olaraq təqdim edirlər. Çoxlarımız isə bu yolun uçurum olduğunu bilə-bilə susuruq. Bəzilərimiz də bunu Avropa dəyərləri kimi qəbul etməyə çalışırıq.

Ancaq bir məsələni yaddan çıxarmamalıyıq ki, müstəqillik qazansaq da, ayaqları tam bərkiməmiş bir dövlətin bu gün möhkəmlənməsi üçün onun gələcəyi sayılan gənclərdə milli vətənpərvərlik ruhunu qaldırmaq lazımdır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün televiziyalarda vətənpərvərlik ruhunu qaldıran, gənclərdə mübarizlik, əzmkarlıq, düşmənə qalib gəlməyi aşılayan verilişlər hazırlanmalıdır.
Tariximizi, ədəbiyyatımızı, mədəniyyətimizi və incəsənətimizi özündə əks etdirən silsilə verilişlərə yer ayırmaq və bu sahənin mütəxəssislərinin biliyindən istifadə olunmalıdır.
Vətənpərvərlik ruhunu qaldıran filmlərin çəkilişinə başlamaq, ədəbiyyat və incəsənət nümunələri yaradılmalıdır.

Televiziyalar ayrı-ayrı verilişlərlə bağlı mətbuat səhifələrində əksini tapan yazılara, insanlarımızın fikirlərinə diqqətlə və təhlili yanaşsalar gələcəkdə daha yaxşı və yüksək səviyyəli verilişlər ortaya çıxa bilər. Bunun üçün televiziyalar qəzetlərdə müxtəlif verilişlər haqqında yazılanlara qərəzlə, qəzəblə deyil, təmkinlə, milli və dövlətçilik maraqlarımızdan yanaşmalıdır.

Rahib Bəxtiyarov
gundemxeber.az