Separatçı rejimin başçısı “çətin günlər qarşıdadır” deməklə vəziyyətin ağırlaşdığını etiraf edib, Rusiya da köməyə yetmir; Bakının tələbləri yerinə yetirilməsə...

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov mətbuat konfransında deyib ki, bir neçə gün əvvəl Rusiya kontingentinin komandirinin iştirakı ilə Azərbaycan təmsilçisi və separatçıların nümayəndələri arasında görüş keçirilib. Görüş Laçın yolundakı vəziyyətlə bağlı olub. Lavrov yaxın vaxtlarda məsələnin öz həllini tapacağını düşündüyünü bildirib. “Gündəm-Xəbər” qeyd edir ki, politoloq Elxan Şahinoğlunun fikrincə, Lavrovun nə düşündüyü bizi maraqlandırmamalıdır. Onun sözlərinə görə, Lavrov “mövcud vəziyyətlə bağlı Azərbaycan nə düşünür” sualına cavab üzərində düşünməlidir. Azərbaycanın nə düşündüyünü və nə istədiyini isə erməni separatçılarının lideri Araik Arutunyan tərəfdarlarına izah edib: “Ruben Vardanyan Qarabağı tərk etməlidir; Separatçılar mədənlərindəki işi dayandırılmalıdırlar;  Laçın dəhlizinin Rusiya sərhəd-keçid məntəqəsində rentgen skaner cihazları quraşdırılmalı və yüklərə nəzarət edənlər arasında Azərbaycan nümayəndəsi olmalıdır; separatçılara məxsus ağır hərbi texnika bölgədən çıxarılmalıdır. Araik Arutunyan və onun separatçı ətrafı rəsmi Bakının bu tələblərini yerinə yetirməyəcək. Erməni mənbələrinə görə, Arutyunyanın rəsmi Bakının tələblərinə reaksiyası belə olub: “Rəsmi Bakının tələblərini yerinə yetirsək belə dəhlizin açılacağına və ya açılandan 1-2 həftə sonra yenidən bağlanmayacağına zəmanət yoxdur. Buna cavab olaraq Azərbaycan dünən qazın verilişini bir neçə saatlıq dayandırıb. Ümumiyyətlə, çətin günlər qarşıdadır”. Bəli, separatçılar üçün bundan da çətin günlər qarşıdadır. Rəsmi Bakının iddia edildiyi kimi Rusiya hərbi kontingenti vasitəsilə separatçılara göndərdiyi tələblər prosesin başlanğıcıdır. Bundan sonra başqa tələblər irəli sürüləcək”.

Siyasi ekspert Asif Nərimanlı isə deyir ki, Laçın dəhlizində Azərbaycan nümayəndəsi dayanacaq: “Lavrov düşünür ki, Laçın yolu ilə bağlı “problem” tezliklə öz həllini tapacaq. Buna əsas kimi “Rusiya sülhməramlılarının komandirinin iştirakı ilə Azərbaycan təmsilçisi və Qarabağ nümayəndələri (ermənilərin nümayəndəsi) arasında görüşün keçirilməsi”ni göstərir. Aksiyanın tələblər icra edilmədiyi müddətdə dayanmayacağı şübhəsizdir, rəsmi Bakı bunu ən yüksək səviyyədə bəyan edib. Azərbaycana qarşı təzyiq cəhdlərinin də baş tutmaması həll yolunun yalnız bu çərçivədə mümkün olduğunu deməyə əsas verir. Sual yaranır: Lavrov aksiyanın tələblərinin qəbul edildiyinə işarə edir? İlkin tələb qanunsuz istismar edilən mədənlərdə monitorinqin aparılması idi. Lakin erməni mənbələr genişlənmiş tələblərin təqdim edildiyi iddiası ilə çıxış edir: mədənlərin qanunsuz istismarının dayandırılması; Laçın yolunda “X-ray” skaner cihazlarının quraşdırılması; yolda sülhməramlıların nəzarət-buraxılış məntəqəsində Azərbaycan nümayəndəsinin də dayanması; Qarabağda qalan erməni silahlı dəstə və hərbi texnikasının bir neçə mərhələdə bölgədən çıxarılması (10 noyabr razılaşmasının 4-cü bəndi);

İki məqam da tələblərin genişləndirildiyi ehtimalını gücləndirir. Birincisi, xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun 17 yanvarda Lavrovla telefon söhbətidir. Nazir Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdiyi Azərbaycan ərazilərində qeyri-qanuni iqtisadi fəaliyyət, o cümlədən təbii sərvətlərin istismarına və Laçın yolundan sui-istifadəyə qarşı etirazların Azərbaycan vətəndaşlarının legitim hüququ olduğunu vurğulayıb. Bu xüsusda, etirazçıların haqlı tələblərinin yerinə yetirilməsinin zəruri olduğunu diqqətə çatdırıb. Rəsmi məlumatdan belə nəticə çıxır ki, aksiya iştirakçılarının tələbi birdən çoxdur və bura mədənlərin qanunsuz istismarının dayandırılması ilə yanaşı, Laçın yolundan qeyri-humanitar məqsədlər üçün istifadənin qarşısının alınması da daxildir.

İkincisi, Lavrovun dedikləridir: Bakı Laçın yolundan hərbi yüklərin daşındığı məsələsini aktual olaraq saxlayır və istisna deyil ki, artıq rusların vədi ilə qane olmur, yolda nəzarət işində praktiki olaraq təmsil olunmağı tələb edir. Bütün bunların fonunda erməni silahlıların Qarabağdan çıxarılması tələbinin də irəli sürüldüyü istisna deyil. Lavrovun “problem tezliklə öz həllini tapacaq” sözləri rusların tələblərlə razılaşdığı fikrini ön plana çıxarır. Separatçıların bunu qəbul edəcəyi ehtimalı isə azdır, hərçənd, zaman keçdikcə seçim imkanlarının tükəndiyi də görünür”.

Nikol Paşinyan Ruben Vardanyanın Qarabağda olmasını istəmir. Bu, Paşinyanın Qarabağın Azərbaycana verilməsi üçün son tələbi idi. Separatçıların “sözçüsü” David Qalstyan belə deyib. O bildirib ki, erməni separatçıların lideri Araik Arutyunyanın Vardanyanla şəxsi problemi yoxdur və onun istefası məsələsi Paşinyanın təşəbbüsü ilə gündəmə gəlib: “Paşinyan Vardanyanın Qarabağda olmasını istəmir. Vardanyan hər dəfə Paşinyanla üz-üzə gələndə problemlər yaranırdı. Vardanyan ona bildirib ki, o, Ermənistandan təkcə maliyyə və humanitar yardım gözləmir, İrəvan mövcud vəziyyətin nizamlanması üçün daha ciddi işlər görməlidir. Və bu, Nikol Paşinyanın xoşuna gəlməyib”.

Yeri gəlmişkən, “Jamanak” qəzeti xəbər verir ki, Arutyunyan bir müddət əvvəl Vardanyanın tələbi ilə “təhlükəsizlik şurasının sədri” postundan uzaqlaşdırdığı Vitali Balasanyanı geri qaytarmağa hazırlaşır. Halbuki Vardanyan Vitonu uzaqlaşdırmaq üçün Arayikin qarşısında şərt belə qoymuşdu: “Ya o, ya da mən”. Həmin xəbərlərə görə, Balasanyan yaxın günlərdə əvvəlki “vəzifə”sinə qayıtmasa da, onu Arayikin “müşaviri” təyin edəcəklər. “Jamanak” yazır ki, Ruben Vardanyan və Arayik Harutyunyan arasındakı münasibətlər üzdə xoş görünsə də, arxa planda gərginlik davam edir. Qəzetin məlumatına görə, Arayik Rubenin istefa verməsi üçün təzyiqlərini davam etdirir. Yaxın günlərdə isə Vardanyana töhmət veriləcəyi belə gözlənilir.

Qəzet iddia edir ki, Vardanyanın Qarabağdan getməsinin əsas əsbəbi Azərbaycanın bunu israrla istəməsidir. Çünki məhz rusiyalı milyarder Qarabağa gəldikdən sonra separatçılıq meyilləri yenidən şiddətlənməyə başlayıb. Üstəlik,  onun açıqlamaları və atdığı addımlar da rəsmi Bakının qəzəblənməsinə səbəb olub. Bu əsnada, “Jamanak” yazır ki, Rusiya da Ruben Vardanyanın arxasından çəkilməyə başlayıb. Həmin məlumata əsasən Kreml Vardanyanın istefaya göndəriləcəyi təqdirdə hər hansı bir reaksiya verməyəcəyi barədə Ermənistan və Qarabağdakı separatçıları əmin edib. Hətta bu yaxınlarda İrəvana göndərdikləri ismarıcda da bildiriblər ki, separatçıların rəsmisi olan Vardanyan onlar üçün əvvəlki əhəmiyyətini saxlamayıb.

Ümumiyyətlə, Qarabağda separatçı-terrorçu rejim daxilində siyasi böhran yaranıb: rejimin yeni “parlament və prezident seçkiləri”nə getmək istədiyi, eləcə də Ruben Vardanyanın istefaya göndərilməsi xəbərləri yayıldı, bununla yanaşı, Araikin də istefaya getmək istədiyi, rejimin yenidən formalaşdırılması” haqda məlumatlar var; daha sonra “siyasi böhranın” həll edildiyi, yeni “seçkilər” olmayacağı, Ruben və Araikin yerində qaldığı məlumatları gəldi;

Laçın yolundakı aksiya fonunda Xankəndində baş verənlər rejimdaxili qarşıdurmanın kəskinləşməsindən xəbər verir. Və əsas proseslərin Vardanyan ətrafında yaşandığı bəllidir.

Vardanyanın önü Rusiya tərəfindən açılıb, 44 günlük müharibədən sonra erməni diasporu daxilində Paşinyanla problemləri yaranmış qanad da Rubeni dəstəkləyir. Bu vəziyyətdə hadisələrin mümkün inkişafı iki istiqamətdə ola bilər:

- Vardanyan separatçı rejimdə nəzarəti ələ alır;

- Xankəndidən İrəvan siyasətində müdaxilə edir, Qarabağda separatçı-terrorçu rejimin ləğvi reallaşarsa, Ermənistan siyasətinə transformasiya edərək, Paşinyana ciddi rəqib ola bilər; Rubenin Qarabağa gətirilməsinin əsas hədəflərindən birinin məhz bu olduğu ehtimalı böyükdür və Paşinyanı narahat edən də budur. Xankəndində yaranmış vəziyyətin də bundan qaynaqlandığını deyə bilərik. Nikol proseslərin mümkün inkişafının qarşısını almaq üçün Araikdən Rubenin uzaqlaşdırılmasını tələb edir. Lakin Ruben istefaya getməkdən imtina etdi, onu göndərmək üçün “hökuməti” buraxmaq və yeni “seçkilər” keçirmək istəyirlər.

Hazırladı: Rafiq Qara