Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Bakıya aprelin 4-dəki
birgünlük işgüzar səfərinin yekununa həsr edilmiş mətbuat konfransında
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə görüşün əsas motivlərinə aydınlıq gətirmədi

Hərçənd Əliyev qeyd etdi ki, seçkilərdən dərhal sonra görüş keçirmək ənənəyə çevrilib, amma o, həqiqətin bir hissəsini dedi. Ərdoğan sonuncu dəfə Azərbaycana 2012-ci ilin 11-12 sentyabrında gəlib, o vaxt seçki ili deyildi. Eyni zamanda, 29 mart 2009-cu ilin bələdiyyə seçkilərindən sonra Bakıya gəlmədi. Ərdoğan həmin il Bakıya mayın 15-də Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin açılması məsələsi ətrafında yaranan gərginliklə bağlı gəlmişdi. Məsələ burasındadır ki, Əliyev özü 13 noyabr 2013-cü ildə mürəkkəb prezident seçkilərindən sonra Türkiyəyə səfər etdi.
Gündəliyin əsas məsələsinin 2018-ci ildə başa çatmalı olan TANAP qaz kəməri, ilin sonunda işə düşəcək Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və ya nurçuların aktivlyi olması az ehtimal olunur.
Qeyd etmək lazımdır ki, baş nazirin səfərindən 2 gün öncə, aprelin 2-də Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Necdət Özəl Bakıya gəldi. Özəli qəbul edən müdafiə naziri Zakir Həsənov regiondakı hərbi-siyasi vəziyyəti şərh edərkən bildirdi ki, regional sabitlik üçün əsas təhlükə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsidir.
Ərdoğanın səfərinin fövqəladə və operativ xarakterini o fakt da göstərir ki, planlaşdırılan ikitərəfli görüşlər çox vaxt Türkiyə-Azərbaycan Strateji Əməkdaşlıq Şurası iclasının formatında keçirilir. 2012-ci ilin 11 sentyabrında Rusiya Qəbələ RLS-in bağlanması barədə yekun qərar qəbul edəndən sonra və ötən ilin 13 noyabrında Əliyev üçüncü dəfə prezident seçiləndən sonra Ankaraya gedəndə belə oldu.
Görüşlərin zərurətini şərtləndirən yeni kontekst Qara dəniz-Xəzər hövzəsi regional təhlükəsizliyinə yeni problem gətirən Krım böhranı ola bilərdi. Krım məsələsində Rusiya Ermənistanın da dəstəklədiyi öz müqəddəratını təyin etmə prinsipinə apellyasiya etdi, Türkiyə və Azərbaycan isə Krım böhranı ilə bağlı geniş beynəlxalq koalisiya sıralarında ərazi bütövlüyü prinsipinə əsaslanıb çıxış etdi.
Qarabağ münaqişəsinin tərəflərinin fikir ayrılığı məhz bu iki bir-birini təkzib edən prinsiplə şərtlənir. Əgər Minsk Qrpupu çərçivəsində Fransa və ABŞ-dan olan həmsədrlərin mövqe birliyi ilə bağlı Azərbaycana təhlükə azdırsa, Ukraynanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı Rusiya ilə ikitərəfli səviyyədə Minsk prosesi çərçivəsindən kənar bir sıra təhdidlər var.
Məhz bu əndişələr Ərdoğanla Əliyevin məsləhətləşmə mövzusu ola bilərdi. Bakı ilə Ankara Türkiyə-Rusiya və Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində addımları razılaşdırmalıdır. Yəni söhbət iki siyasi vektora razılaşdırılmış yanaşmadan gedir. O cümlədən, Qarabağ məsələsi ilə yanaşı, tərəflər Krım tatarlarının taleyinə biganə qala bilməz.
Krım böhranı versiyasının lehinə olan tarixi fakt budur ki, Rusiya 2008-ci ilin avqustunda Abxaziya və Cənubi Osetiyanı Gürcüstandan qopararaq müstəqil dövlət adlandırdı. Bu vaxt Azərbaycana ciddi Rusiya təzyiqi vardı, bu ölkənin hərbi dairələrində Azərbaycana yeni ekspansiyanın növbəti qurbanı kimi baxırdılar. Məhz bu vaxt Ərdoğan Rusiya rəhbərliyi ilə aktiv danışıqlar gedişində Qafqazda sabitlik paktını reanimasiya etmək istədi, ABŞ dövlət katibi, Rusiyanın planlarından xəbərdar olan Dik Çeyni isə şəxsən Bakıya gəlib Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə dəstəyini ifadə etdi.
Dərin iqtisadi depressiya yaşayan Rusiyanın sakitləşdirilməsi 1 trln dollar birbaşa beynəlxalq yardım və ayrı-ayrı dövlətlərin çoxmilyardlı investisiyaları sayəsində mümkün oldu. Türkiyə və Azərbaycan da Rusiya iqtisadiyyatının investisiyalaşmasına öz töhfəsini verdi. Bu gün vəziyyət təkrarlanır, amma Rusiya və beynəlxalq iqtisadçıların fikrincə, Rusiyada iqtisadi böhran 2008-2009-cu illərin böhranı ilə müqayisədə daha dərin və uzunsürəndir. Növbəti sakitləşdirmə üçün prezident Putinə Ərdoğan və Əliyevin, eləcə də Qərb camiəsinin nə təklif edəcəyini çox gözləmək lazım gəlməyəcək. Danışıqlar yekun mərhələyə daxil olur.
KƏRİM