Korrupsiya zəncirinin “halqaları” kimlərdir?

Hesablama Palatasının açıqladığı rəqəmlər mövcud vəziyyəti tam əks etdirmir

Ölkədə korrupsiyanın bütün sahələrdə dərin kök salması, milyonlarla vəsaitin mənimsənilməsi faktları artıq aidiyyatlı dövlət strukturları tərəfindən də etiraf olunur. Dəfələrlə korrupsiyaya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizə kompaniyasına start verilsə də, təəssüf ki, bu müvəqqəti xarakter daşıyıb, korrupsiya piramidasının zirvəsində duran “akulalar” cəzasız qalıblar. Sadəcə bir neçə kiçik məmur cəzalandırılıb, korrupsiyaya qarşı mübarizə görüntüsü yaradılıb. Ayrı-ayrı dövlət orqanlarında baş verən korrupsiya faktlarının nə həddə olduğunu görmək üçün Hesablama Palatasının açıqladığı cüzi rəqəmlərə nəzər salmaq kifayətdir. Bir sıra təşkilatlarda aparılmış yoxlamalar nəticəsində Hesablama Palatası silsilə korrupsiya faktları aşkarlayıb.

Səhiyyə Nazirliyində korrupsiya halları kütləvi hal alıb

Hesablama Palatasının auditi zamanı Səhiyyə Nazirliyinin müxtəlif strukturlarında kütləvi korrupsiya hallarına rast gəlinib. Nazirliyin İnnovasiya və Təchizat Mərkəzi bu sahədə liderlik edir. Audit zamanı bu mərkəzdə 100 min manata yaxın büdcə talanı aşkarlanıb. Xüsusilə, dövlət hesabına müxtəlif dərman pereparatları ilə təchiz olunmalı olan xəstələrə dərmanların çatdırılması sahəsində qanun pozuntuları kütləvi hal alıb. Əsas mənimsəmə halları “Şəkərli diabet üzrə proqram”ın, “Ana və uşaqların sağlamlığının qorunması üzrə tədbirlər proqramı”nın, “Yoluxucu xəstəliklərin immunoprofiloftikasına dair tədbirlər proqramı”nın, “Xroniki böyrək çatışmamazlığı üzrə tədbirlər proqramı”nın icrası zamanı kütləvi xarakterli olub. Xəstələrə pulsuz paylanmalı olan dərman pereparatları paylanılmayıb, şəkərli diabet xəstələrinə düşən xərclər isə şişirdilib. Bir çox müəssisələrdə xəstələr üçün nəzərdə tutulan xərclər fərqli olub.
Korrupsiya faktlarına nazirliyin digər strukturlarında da rast gəlinib. Elmi Tədqiqat, Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunda aparılan yoxlamalar zamanı qida normalarının düzgün tətbiq edilməməsi nəticəsində artıq məhsulların silinməsi, əməkdaşların adına əlavə əmək haqqlarının yazılması faktları üzə çıxarılıb. Ümumiyyətlə, audit zamanı bu institutda 65 min manatlıq korrupsiya faktı aşkarlanıb.
3 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanası da dövlət vəsaitinin mənimsənilməsində “xəsislik” etməyib. Burada mal və xidmətlərin alışı zamanı tender qaydalarına əməl edilməyib, işçilərin adına artıq əmək haqqı yazılaraq mənimsənilib. Audit zamanı bu xəstəxanada 115 min manatlıq büdcə talanı üzə çıxarılıb.
Sabirabad rayon xəstəxanasında da aparılan auditin nəticəsində 47 min manata yaxın dövlət vəsaitinin mənimsənildiyi aşkarlanıb. Əsasən pullar avtomobillərə normadan artıq ehtiyat hissələrini alınması, müxtəlif materialların, cihazların qiymətlərinin inventarizasiyası zamanı mənimsənilib. Təbii ki, Hesablama Palatasının yoxlamaları Səhiyyə Nazirliyinin bütün strukturlarını əhatə etmir və göstərilən rəqəmlərin də səmimiliyi şübhə doğurur. Səhiyyə sistemi bu gün nəhəng korrupsiya bataqlığını xatırladır. Nazirliyin bütün strukturları dövlət vəsaitlərinin mənimsənilməsi uğrunda sanki yarışa çıxıblar. Elə aparılan yoxlamalar zamanı aşkarlanan faktlar da vəziyyətin ciddiliyini göstərir. Amma, nədənsə heç kim ölkə səhiyyəsinin “müalicəsi” haqqında düşünmək istəmir.

Kənd təsərrüfatını çökdürən nəhəng korrupsiya piramidası

Heç kimə sirr deyil ki, dövlət büdcəsindən kənd təsərrüfatının inkişfını təmin etmək üçün böyük məbləğdə vəsaitlər sərf olunsa da, bu sahədə vəziyyət ildən-ilə pisləşir. Fermerlərə, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan fərdi şəxslərə müxtəlif subsidiyalar ayrılmasına, güzəştlər nəzərdə tutulmasına baxmayaraq kütləvi mənimsəmələr, rəqəmlərin şişirdilməsi hesabına kəndlinin vəziyyəti çətin duruma düşüb. Hesablama Palatasının “Aqrolizinq” ASC-nin müxtəlif filiallarında apardığı auditin nəticəsi də vəziyyətin acınacaqlı olduğunu göstərir. Aşkar olunmuş faktlar əsasında “Aqrolizinq” ASC-nin Şəki filialının rəhbərliyi barəsində cinayət işi açılıb.
Yoxlamalar zamanı məlum olub ki, təkcə 2013-cü ildə dövlət vəsaiti hesabını alınan superfosfat gübrəsinin 70 faizi, 2 min ton azot gübrəsinin 1486 tonu mənimsənilib. Həmin gübrələr 115 fermerin adına yazılaraq silinib. Guya həmin fermerlər gübrənin pulunu ödəməkdə çətinlik çəkib və bununla borc adına qeydiyyata salınıb. Əvvəlki illərdə də qalan borcu böyük həcmdə debitor borc yaradıb.
Kənd təsərrüfatı texnikası üzrə filialın kredit borc yaranıb və illər üzrə artığı müəyyən edilib. Bəzi vəzifəli şəxslərə 1 illik lizinq yolu ilə verilən 17 ədəd texnikalar sonradan fililalın balansına qaytarılmayıb, hətta buna görə servis haqqı belə alınmayıb. “Aqrolizinq” ASC-nin Horadiz Aqroservis Filialında aparılan auditin nəticəsində 110 min manatdan çox büdcə vəsaitinin mənimsənildiyi aşkarlanıb.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarət Xidmətinin iki bölməsində aşkarlanan korrupsiyanın həcmi 1,3 milyon manat təşkil edir. Bu qədər vəsaitin mənimsənilməsi “Kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı, balıqçılıq, ovçuluq və ətraf mühitin mühafizəsi” bölməsi və investisiya xərcləri üzrə baş verib. Həmçinin, təşkilatlarda əmək haqqlarının artıq hesablandığı, xeyli sayda “ölü ştatların” olduğu, normadan artıq təmir, yanacaq xərclərinin silindiyi məlum olub.
Maraqlıdır ki, bu qədər ciddi rəqəmlər olmasına baxmayaraq kimsənin cəzalandırılması haqqında məlumat verilmir. Sadəcə bir neçə məmura xəbərdarlıq olunub. Dövlət vəsaitlərinin amansızcasına talan edilməsinə baxmayaraq, hökm sürən cəzasızlıq mühiti məmurların daha da əl-qolunu açır. Milyonlarla manat vəsaiti rahatca mənimsəyib üstündən də “su içənlər” müxtəlif yollarla məsuliyyətdən yayına bilirlər. Elə bunun nəticəsidir ki, cəzasız qalan məmurlar, artıq onların yaxın ətrafları belə ölkə qanunlarına məhəl qoymur, dəbdəbəli həyatlarını reklam etdirirlər. Əhalinin əhəmiyyətli qismi gündəlik dolanacağını təmin etmək üçün min bir əzab-əziyyətə qatlaşdığı halda dövlət vəsaitini mənimsəyərək milyonlar sahibi olan məmur-korrupsionerlər qanunları tapdalamaqda davam edirlər. Bunlara göz yumanların isə hansı maraqlara xidmət etdiyi şübhəlidir. Görəsən, kimi aldadırıq?
N.Mahmudov