Adil Qeydbulla: “Bir dəstə adamın istədiyi hərəkət etməsi Müsavat Partiyasını müavatçılıqdan uzaqlaşdırır”
Müsavat Partiyasının üzvü, son qurultaydan narazı qalanların elan etdiyi Azərbaycanda Demokratiya və Rifah Hərəkatının təsisçilərindən biri, professor Adil Qeybullanın müsahibəsini təqdim edirik.

-Yaratdığınız yeni hərəkatın fəaliyyəti qənaətbəxşdir?

- Hərəkat fəaliyyət göstərir. Onun partiya və ictimai qurum adlandırılması fərq eləmir. Bu qurum nə qədər gütləvi olacaqsa, cəmiyyətdə baş verən proseslərə nə qədər təsir edəcəksə, bir qədər öndə olacaq. Məsələ bundan ibarətdir.

- Yanvarın 31-də sizi partiyanın qərargahına qoymayıblar, yoxsa siz adam tapıb toplantı keçirə bilməmisiniz?

- Mən təəssüflər olsun ki, orada olmamışam. Ancaq eşitdiyimə görə, Qubad İbadoğlunun müsavatçılarla zalda müzakirə aparmasına maneçilik yaradıblar. Mən bilən açıq müqavimət olmasa da, maneçilik törədiblər. Bu da qonağın altından döşəyi çəkmək kimi bir şeydir.

- Müsavatın bundan sonrakı taleyini necə görürsünüz?

- Hesab edirəm ki, proseslər yanlış istiqamətdə gedir. Tərəflərdə buna doğru gedir. Bəzi şəxslər Müsavatda adlar və mövqelər uğrunda ambissiya ilə yaşayırlarsa, bu onların öz problemidir. Ancaq təkcə fərqində olmalıdırlar ki, nələr baş verir. Əgər kimlərsə düşünür ki, parlamentdə 1-2 yer alacaq, partiya büdcədən maliyyəşəcək və bununla da hər şey bitəcək, bu onları tarix, eləcədə sıravi müsavatçılar qarşısında məsuliyyətdən azad etməyəcək. Sıravi müsavatçılara səslənirəm ki, onlar öz taleyini düşünməlidir. Bu gün partiyanın qoyduğu hədəflərə çatmaq üçün fəaliyyətin düzgün gedib-getməməsinə diqqət etməlidirlər. Partiyada aparılan fəaliyyətin də üzərində ictimai nəzarət olmalıdır. Bir dəstə adam istədiyi hərəkət etməsi, istədiyi şəxsi partiyadan çıxarması, kimi istəsə sənəd verməsi kimi məsələlər Müsavat adlı partiyanı müavatçılıqdan uzaqlaşdırır. Və təbii ki, bizim qəlbimizdə də tədricən müsavatçılığı uzaqlaşdırır. Biz çalışmalıyıq ki, partiyada ədalətli mühit yaransın. Bundan sonra dialoqdan söhbət gedə bilər. Hədə, qorxutamaqla, avtoritar təfəkkürlə, bəzi bəlaqətli çıxışlarla Müsavatda birliyə nail olmaq mümkün deyil.

- İsa Qəmbər bu proseslərdə bitərəfdir, yoxsa tərəfdir?

- Mən onu bu proseslərdə bitərəf deyil, tərəf kimi görürəm.

- Fikirlərinizi inkişaf etdirin...

- İsa Qəmbər bitərəf mövqedə olsaydı, əslində Müsavat Partiyasında proseslər başqa cür olardı. Təəssüflər olsun ki, biz bunu müşahidə etmədik.

- Ancaq İsa Qəmbər sizləri nəzərdə tutaraq deyir ki, əslində əsas mübarizə hakimiyyətlə Müsavat Partiyası arasında gedir...

- Demək Azərbaycan Xalq Hərəkatı başlayandan kimin kimdən xoşu gəlməyibsə, onu nüfuzdan salmaq istəyibsə, həmin şəxsin hakimiyyətin adamı, KQB-yə bağlı olması haqqında fikirlər yayıb. Məncə, indi bu məsələ aktuallığını itirib. Mən bunu İsa Qəmbərə layiq görmürəm. Baxın, 2015-ci il seçkilər ilidir, cəmiyyət inkişaf edir. Bütün cəmiyyətlərdə də siyasi partiyaların hakimiyyətlə normal əlaqələri olur. Hakimiyyətə müxalifətlik də olmalıdır, bəlli məsələlərdə isə əməkdaşlıq da baş verməlidir. Ancaq bizdə bir düşmənçilik sərhəddi çəkilib. Gəlin belə danışaq, bizi hansı əsaslarla bundan günahlandıra bilərlər? Görrsünüz ki, hakimiyyət Müsavatın qurultayının sənədlərini təsdiq etdi. Əgər hakimiyyət İsa Qəmbər dediyi məsələdə maraqlı olsaydı qeydiyyat prosedurasını uzadar, müxtəlif adamlar tapar, bəzi təxribatlar edə bilərdi. Ancaq hakimiyyət buna getmədi, əvəzində çox sakit şəkildə Müsavatın qurultayını qeydə aldı. Baxmayaraq ki, qurultayda saxtakarlıq məsələsi ciddi müzakirə mövzusuna çevrilmişdi və mətbuatda aylardır ki, bu məsələ müzakirə edilirdi. Ancaq hakimiyyət Müsavatı ona görə qeydiyyata aldı ki, Azərbaycanda müxalifət partiyaları olmalıdır, çünki bu demokratiyanın atributlarından biridir. Müxalifət partiyaları olmayanda rejim demokratik adlandırıla bilməz. Odur ki, hakimiyyətin Müsavatı parçalamaq, Müsvat daxilində qrupların savaşını təşkil etmək kimi marağı yoxdur. Bu barədə deyilənləri də əsassız hesab edirəm. Fikrimcə, bu gün cəmiyyətdə sivil, ortaya ciddi konsepsiyalar qoya bilən, sivil müxalifətçilik aparan bir siyasi təşkilata ehtiyac var.

- Adil bəy, Müsavat Partiyasında qurultaydan sonra nə yaşanır, bunun mahiyyətini aça bilərsinizmi?

- Əslində xüsusi bir hal baş vermir. Bir qrup şəxs partiya rəhbərliyini müəyyən yollarla zəbt edib və özləri kimi düşünməyənlərə, yad fikirdə və tənqid mövqedə olanlara qarşı geniş şəkildə hücuma keçiblər, repressiya tədbirləri həyata keçirirlər. Siz də görürsünüz Müsavat görə canını qoyanlar, həbsə olan insanlara qarşı açıq repressiya həyata keçirirlər. Ünvanımıza artıq-əskik sözlər deyirlər, guya biz hakimiyyəti işləyirik və s. Əslində bizim əlimizdə onlardan daha çox faktlar var və çox şeylər deyə bilərik. Amma buna ehtiyac görmürük. Əslində Müsavat daxilində bu cür qara piar kampaniya bir qrup tərəfindən neçə illərdir ki, aparılır. Çox təəssüflər olsun. Partiyada bir qrup intellektual kəsim buna etiraz edir. Necə insanları partiyadan uzaqlaşdırıblar? Nəsib Nəsibli, Hikmət Hacızadə, Məmməd Zeynalov. Bu insanlar cəmiyyətdə kifayət qədər tanınan, partiyada yeri olan, sözlərinin çəkisi, faydalılıq əmsalı olan şəxslərdir. Onlar partiyada özlərini görmədilər, çünki bu cür siyasət çox üzücüdür. Digər tərəfdən, müsavatçılıq əslində Müsavat Partiyasından daha geniş anlayışdır. Hansısa bir qrup müsavatçılığı inhisara ala bilməz. İkincisi, bu partiyanı Rəsulzadə partiyanın davamı kimi təqdim edirlər, az qala bu dəyərləri mənimsəməkdə özlərini haqlı görürlər. Bu qətiyyən qəbuledilməzdir. Müsavat tarixi partiya olub, missiyasını həyata keçirib, coğrafi bir məkanda dövlət qurub. Bu partiyanın missiyası da bununla bitib, sonra yeni dövr başlayıb. Bu dövrdə partiyanın adı Müsavatda başqa da ola bilər. Həm də müsavatçılıq ideologiyasında olan çoxlu sayda partiya var. Ona görə də, bir qrup adamın bu dəyərləri mənimsəməsi doğru deyil. Özü də sıraların seyrəldiyi bir ərəfədə, repressiya apardıqları bir zamanda bu dəyərlərə iddia etməyə, onları mənimsəməyə haqları çatmır.

- İki gün əvvəl Məmməd Zeynalov da Müsavatdan getdiyini elan etdi. İstefalar olacaqmı?

- Məmməd Zeynalov ədliyyə nazirinin müavini, Pentensiar Xidmətin rəisi vəzifəsində çalışıb. 2003-cü ildən Müsavat Partiyasına gəlib. Uzun illər Məclis üzvü olub. Ziyalı və intellektual insandır, onunla şəxsən tanışlığım var. Onun istefasını partiya üçün ciddi itki hesab edirəm. Gülağa Aslanlının sözündən belə çıxır ki, Məmməd Zeynalovu tanımır. Bu bəlkə də, bu onların daxili mənəvi aləmlərindən gələn bir məsələdir. Əslində partiyada çox avtoritar psixoloji mühit var. Biz bunu gözləyirdik də. Ona görə də qurultaydan sonra bu sayda müsavatçının etirazı və qəzəbi əslində bu şəxsi keyfiyyətlərlə bağlı idi. Bəlli idi ki, bu avtoritarizm partiyada hiss ediləcək. Bu gün kimlər rəhbərlikdə təmsil olunur, durum necədir məsələsi çox aktualdır. Ana müxalifət partiyasına iddia edən, hakimiyyətlə siyasi mübarizə aparan partiyanın vitrininə, onun keçirdiyi son mitinqinə baxın. Bundan xəcalət çəkmək, nəticə çıxarmaq və yollar aramaq əvəzinə qara piarla məşğuldurlar. Bu da iflas səviyyəsini göstərir. Məsələ ondan gedir ki, bu insanlar sanki bununla öz fəaliyyətini başa çatmış hesab edirlər.

- Müsavatda bəlli qrupun fəaliyyətini başa çatmış hesab etdiyiniz üçün ADR-i yaratmısınız?

- Onlardan fərqli olaraq biz hərəkatı yaratmaqla istəyirik ortaya intellektual məhsul qoyaq, Azərbaycanda Avropa standartlarına uyğun islahatların sona çatdırılsın, ölkəmizin Avropaya çevrilməsinə çalışaq. Bizim düşüncəmiz budur. Əgər söhbət vətən əxlaqından gedirsə, bunlar əsas götürülməlidir, nəinki illərlə çiyin-çiyinə gəldiyin insanlar sənin kimi düşünmədiyin üçün repressiya aparmaq. Bu da həmin insanların mənəvi əxlaqından xəbər verir.

- Qubad İbadoğlunu Müsavatdan çıxaracaqlar?

- Əgər belə bir addım atsalar özlərinibataqlığa sürükləmiş olacaqlar. Onlar hazırda bataqlıqdadır. Əslində onlar özləri bilirlər ki, səhv edirlər. Ancaq geriyə yolları da yoxdur. Hesab edirəm ki, Qubad İbadoğlu nəinki Azərbaycan cəmiyyətində, eləcədə dünyada tanınan şəxsdir. Onun partiyada olması əslində Müsavat üçün pristijdir. Bunu normalda qiymətləndirmək və dəyərləndirmək lazımdır. Qubad bəy, bir ilə yaxın baş nazirin müşaviri kimi fəaliyyət göstərib, Amerikanın müxtəlif mərkəzlərində dərs deyib, vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkülü istiqamətində mühüm proyektlərin müəllifidir. Sadəcə olaraq bu cür insana qarşı belə proses aparmaq anlaşılan deyil. Qubad bəy mədəni, ziyalı, əxlaqlı şəxsdir. Üstəlik xeyli də cavandır və bizim də ona dəstək verməyimizin bir səbəbi də budur.

- Siz və partiya rəhbərliyindən narazı qalan digər tanınmış müsavatçıların isa Qəmbərlə, rəhbərliklə təmaslarımövcuddur?

- Şəxsən mənim heç bir kontaktım yoxdur. Mən heç kimlə düşmənçilik xətti tutmuram. Sadəcə olaraq mən kənardan dəyərləndirmə aparıram. Özlərini az qala Dalay Lama hesab edən, böyük təcrübəli siyasətçi sayan insanların hərəkətlərinə diqqət edirəm. Yəqin ki, zamanı gələndə biz bunu qələmə alaraq cəmiyyətə çatdıracağıq. Sadəcə olaraq bəzən qısqanclıqdan, siyasi rəqabətə gedə bilməməkdən, özlərini arxa fonda gördüklərindən qıcıqlanırlar. Bu da onların öz problemidir. Reallığı götürsək demək olar ki, partiyanın rayon təşkilatları yox dərəcəsindədir. Mən buna görə insanları qınamıram. İnsanlar 20 ildir ki, bu yoldadır. Dünyasını dəyişənlər, yorulub sıradan çıxanlar, həbsdə yatanlar olub. Perpektivsizliyə görə, bezib gedənlər olub. Belə çətin şəraitdə partiyanın strukturları zəifləyib. Mən bu insanlara sayğı göstərirəm, partiyada qalanlara da hörmətlə yanaşırıq, onlara dəyər verilməlidir. Bu insanlar da olmasa, liderlər kimə lazımdır? Bu baxımdan partiyada qalan sıravi müsavatçılara hörmətlə yanaşmaq lazımdır. Partiyadan gedənlərə də təşəkkür etməliyik ki, fəaliyyəti olub. Amma biz bunun əksini müşahidə edirik, Müsavatdan gedənə bir damğa yapışdırırlar. Bu ədalətsiz mövqedir.

HÜSEYN ABBASOĞLU