Bakının Binəqədi qəsəbəsində yaşayan Elnarə xanım bu yaxınlarda az qala bir qurtum südə qurban getmişdi. Mağazadan aldığı süddən bir-iki qurtum içən qadının mədəsində sancılar başlamışdı, ürəyi bulanıb başı hərlənmişdi. Köməyinə qonşu Xədicə qarı gəlmişdi. “Qız, səni qıcqırmış süd zəhərləyib, şərbət iç, şəkər zəhəri kəsir”. Qadın südü bişirməyə başlamış və süd bir az qızan kimi piltə-piltə çürüyərək kəsmiyə çevrilmişdi. “Köhnə süddür. Belə südü ancaq qaynadıb kəsmik eləmək olar. Dava vaxtı anam qalıb xarab olmuş südü həmişə çürüdərdi”,- deyə İkinci Dünya müharibə illərinin od-alovlu dövründə böyümüş təcrübəli qadın söyləyib. Amma qadının dediyi bir az inanılmaz gəlirdi, çünki südün qutusunun üzərində hələ yararlılıq müddəti bitməmişdi.

Amma ANS PRESS-in məlumatına görə, Azərbaycanın istehlak bazarında belə hallara tez-tez rast gəlinir və bəzi yararlılıq müddəti bitməmiş malların xarab olması müşahidə olunur. Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynovu bunu bəzi biznesmenlərin möhtəkirliyi ilə izah edir. “AİB-in tədqiqatı göstərir ki, yararlılıqmüddəti bitmiş mallar heç də məhv olunmur. Xarici biznes qurumlarla ortaq olan Azərbaycan biznesmenləri malların zibilxanalarda məhv olması barədə sənədlər düzəldirlər ki, guya mallar yandırıldı, xarab oldu. Xarici partnyorlarını aldadırlar”.

Lakin xariciləri aldada bilməyən biznesmenlər də var və AİB sədrinin dediyinə görə onlar başqa variantlara əl atırlar: “Birincisi, malların üzərində müddət yazılan etiketləri qoparıb yeni yararlılıq müddəti yapışdırırlar. Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, istehlakçılar mal alanda onun yararlılıq müddəti qoparılıb-yapışdırılan kağızdadırsa belə malları insanlar almasınlar. Yəni, malın etiketi elə vurulmalıdır ki, onu qoparanda malın qablaşması da xarab olsun,yəni onu sonra yenidən bərpa etmək mümkün olmasın”.

Hazırda şəhərin mağalarında, satış rəflərində gördüyümüz qatıqlar, südlər, xamalar gözəl vaakumda qablaşdırılıb. Amma onların üzərinə qoyulan qapaq dəyişdirilə bilər ki, yararlılıq müddəti həmin qapağın üzərindədir. Yəni yerli istehsalçıların özləri də bu priyomlardan istifadə edərək istehlakçını aldadır. Adətən bu əməllər iri ticarət şəbəkələri ilə brendi elə də məşhur olmayan yerli istehsalçıların sövdələşməsi nəticəsində baş verir. Belə mallar adətən müştərinin çox olduğu həftə sonunda və bayram günlərində rahat “xırd” edilir. Yəni daha çox sayda insan qəhrəmanımız Elnarə xanımın gününə düşür. Bu problemi necə həll etməli və əhalini bu möhtəkirlik epidemiyasından necə xilas etməli?

AİB belə problemlərin həllini qanunlarda görür. “Azərbaycanda malların məhv edilməsi prosedur qaydaları yoxdur. Məsələn, biznesmen vaxtı keçmiş və satılmayan məhsula görə də vergi verir. Ona görə onu satmağa məcburdur. AİB dəfələrlə təklif edib ki, satışdan çıxarılan və satılmayan mal vergidən azad edilməlidir”,- deyə Eyyub Hüseynov bildirir.

Həmçinin dünyada biznes qurumları elmi texniki tərəqqidən istifadə edərək, malların yararlılıq müddətini uzatmaq istəyir. Ancaq AİB-in fikrincə malın ömrünü uzadan maddələr, insanların ömrünü qısaldır. Qurumun araşdırmasına görə, bu sahədə ən təhlükəli vəziyyət spirtli içkilər seqmentindədir: “Əhali bilməlidir ki, araqların saxlama müddəti 1 ildən artıq deyil, konyaklar 3 ildən artıq deyil, şərabların qablaşdırılmasından sonra istifadı müddəti 6 aydan artıq deyil. Azərbaycanda olan şərabların 90 faizinin istifadə müddətinin müddətsiz olduğu qeyd edilib ki, onların tərkibi metallarla zəngindir ki bu da insan həyatı üçün təhlükəlidir”.

Lakin AİB sədri vəziyyətin bu qədər ağır olmasına baxmayaraq artıq düzəlməyə doğru getdiyini bildirir. Belə ki, ilin əvvəlində İqtisadi İnkişaf nazirliyi qablaşdırmaya materiallarının araşdırılması üçün xüsusi komissiya yaradıb və Eyub Hüseynov da həmin komissiyanın üzvüdür. Həmçinin ABŞ-ın İnkişaf Agentliyi ərzaq mallarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Azad İstehlakçılar birliyi ilə birgə “Azərbaycan İstehlakçılarının Qida Təhlükəsizliyi Nişanı (AİQTN keyfiyyət nişanı) təsis edib. AİB bu nişanın malların üzərinə vurulmasına icazə verəcək.



Prosedur belədir: Məhsul yoxlanıldıqdan sonra üzərinə uyğun gələn bu nişanlardan biri vurulacaq. Bundan başqa, birlik bu keyfiyyət nişanı olan malların satıldığı ticarət şəbəkələri barədə əhaliyə məlumat verəcək siyahılıarı KİV-də dərc etdirəcək, radio və televiziya verilişlərində əhalinin nəzərinə çatdıracaq. Nişanın loqosu ticarət obyektlərinin giriş qapılarına vurulacaq. Bu keyfiyyət nişanları olan mallarla əlaqədar neqtiv hallara görə AİB məsuliyyət daşıyacaq.

Eyyub müəllimin sözlərinə görə, nişanlar artıq hazırdır, təsdiq olunub, İqtisadi Inkişaf Nazirliyi də dəstək verib. Bu yaxınlarda məhsullara həmin mal nişanlarını verməyə başlayacaqlar. İstehlakçı artıq əminliklə həmin mal nişanı olan məhsulu alacaq. Bu yolla həmçinin, istehlakçının istehsalçıya itmiş inamını yavaş-yavaş bərpa olunacaq.

Həmçinin yararsız mallara qarşı mübarizə ilə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Xidməti məşğul olur. Məqsəd əhalinin daha keyfiyyətli, təhlükəsiz istehlak malları ilə təmin olunmasıdır. Bu baxımdan həm ərzaq, həm də qeyri-ərzaq bazarında mütəmadi olaraq nəzarət tədbirləri keçirilir. İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Abbas Əliyevin sözlərinə görə, aparılmış təhlillər göstərir ki, ildən ilə bu cür məhsulların aşkar olunduğu ticarət obyektlərinin sayı azalır.

“Tərəfimizdən aparılmış manitorinqlər zamanı keyfiyyətsiz məhsulların azaldığını da görürük. Onu qeyd etmək istəyirəm ki, bu sahədə xüsusi əhəmiyyət kəsb edən tədbirlərdən biri maarifləndirmə tədbirləridir. Müxtəlif mal qrupları üzrə maarifləndirici bukletlər hazırlanıb həm satıcılara, həm istehlakçılara, həm də sahibkarlara paylanılır. Bundan başqa kütləvi informasiya vasitələri ilə birgə “istehlakçı mal alarkən nələri bilməlidir” və s. , bu kimi layihələr həyata keçirilir”, - deyə Abbas Əliyev bildirib.

Lakin bütün mənzərəni nəzərə aldıqda görmək olur ki, ölkə qanunvericiliyində bu sahə üzrə müəyyən boşluqlar var. Yalnız cərimə ilə iş başa çatmır. Məsələni kökündən həll etmək lazımdır. Bundan da başqa insanlar öz istehlakçı hüquqlarını bilməli, qidalandıqları ərzaq məhsullarının keyfiyyəti ilə maraqlanmalıdır