Əbülfəz Elçibəyin köməkçisi: “Mənim hakimiyyət mənsubları ilə xüsusi münasibətim olmayıb və buna cəht etməmişəm”.

“Siyasi mövqeyimizlə bağlı yaşadığımız sıxıntılar bu gün də davam edir. Amma bu doğru bildiyimiz fikirlərin dəyişməsinə təsir etməz etməz”.

Dosye: Oqtay Qasımov 1966-cı ildə Zəngəzur mahalınnın Qafan rayonunda anadan olub. 1988-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Ermənistandan qaşqın düşüb. 1983-cü ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutuna qəbul olunub, 1990-cı ildə ali təhsilini başa vurub. 1985-1987-ci illərdə hərbi xidmətdə olub. 1998-ci ildən xalq hərəkatının fəallarından olub. 1992-2000-ci illərdə Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatının lideri, mərhum prezident Əbülfəz Elçibəyin köməkçisi işləyib. Elçibəyin ən inanılmış və ən sadiq adamı kimi tanınıb. Elçibəy dünyasını dəyişdikdən sonra siyasətdən çəkilib. Hazırda özəl şirkətlərdən birində çalışır.

PİA.AZ Milli Azadlıq Hərəkatının lideri, mərhum prezident Əbülfəz Elçibəyin köməkçisi Oqtay Qasımovla müsahibənin birinci hissəsini təqdim edir.

- Oqtay bəy, bəlkə də yeganə adamsınız ki, bu ölkədə hər kəs bu və ya digər şəkildə Elçibəyə xəyanət etdiyi halda, siz etmədiniz. Bəlkədə sualım bir az qəribə gələcək, amma niyə xəyanət etmədiz?

- Birinci onu qeyd edim ki, hər kəs Elçibəyə xəyanət edib fikri ilə razı deyiləm. Konkret əl ilə sayılası, üzdə olan adamları nəzərdə tutursunuzsa, burada müəyyən doğru məqamlar var. Xəyanət insanın durumu və xarakteri ilə bağlı olan məsələdir. Nəyə xəyanət etməliydim? İşimizə, hədəfimlərizə və xəyallarımızamı? Milli Azadlıq Hərəkatına qoşulandan sonra Əbülfəz bəyi tanımışam və sonra da bir yerdə işləməyə başlamışıq. Əbülfəz bəylə işlədiyim müddətdə sadəcə olaraq öz vəzifəmi yerinə yetirmişəm. Bu belə olmalı, hər kəs üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirməlidir. Bu baxımdan bu məsələdə xüsusi bir məqam görmürəm.

- Sizə elə gəlmirmi ki, ümumiyyətlə Azərbaycan xalqı Elçıbəyi başa düşə bilmədi və bunun özü də bir xəyanət oldu?

- Başa düşməmək və xəyanət etmək tamam başqa bir şeylərdir. Xəyanət dərk edələrək edilən hansısa hərəkətdir. Amma edilən hərəkətin başa düşüşməsi tamam başqa məqamdır. Azərbaycan cəmiyyəti Elçibəyi başa düşmədi fikri ilə qismən razıyam. Ümumiyyətlə bizim cəmiyyət Əbülfəz bəyin düşüncələrini müəyyən məqamda tam olaraq dərk edə bilmədi. Amma zamanla Azərbaycan cəmiyyəti Elçibəyi dərk etdikcə ona münasibətində də ciddi müsbətə yönülük dəyişikliklər surətləndi. Bu gün cəmiyyətimin mühüm qismi Elçibəyin düşüncələrini başa düşür və nə istədiyini anlayır. Elçibəyin bəzi addımlarını yanlış, qəribə kimi qəbul edən bir çox insan indi o addımların nə üçün atıldığının fərqinə varırlar.



Oqtay Qasımov: “Mən Əbülfəz bəylə bağlı, ya da getdiyimiz bu yolda imkanım, gücüm çatan nə varsa, onu etməyə çalışmışam”.

- Özünüzü bu gün Elçibəyin ruhuna sadiq hesab edirsiniz, yoxsa qəlbinizin hansısa bir küncündə düşünürsünüz ki, Elçibəyə xəyanət etmisiz? Yəni hərdən özünüzə belə etiraf edə bilmədiyiniz belə hisslər keçirirsinizmi?

- Xeyir, sizin dediyiniz məsələ ilə bağlı çox rahatam. Çünki hər zaman hesabatı ilk olaraq vicdanım qarşısında verirəm. Əbülfəz bəylə bağlı, yaxud getdiyimiz bu yolda imkanım, gücüm, imkanım çatan nə varsa, onu etməyə çalışmışam.

Deyə bilərsiniz ki, bu gün Əbülfəz bəylə bağlı yanlış fikirlər deyilir, kimlərsə onun haqqında təhqiramiz formada danışır və onların cavabları lazımı səviyyədə verilməlidir. Hətta deyə bilərsiniz ki, Əbülfəz bəyə qarşı yetərincə təhqirlər, böhtanlar olanda, buna qarşı çıxa bilməmisiniz, cavab verə bilməmisiniz. Bu baxımdan təbii ki, insanın içində müəyyən sıxıntılar olur. Amma bu müəyyən qədər fiziki imkanlarla bağlıdır. Gücüm yetdikcə bu hallara qarşı çıxmışam, bir çoxlarının cavabını da vermişəm. Amma hər kəsin imkanı bir yerə qədərdir.

- Necə oldu ki, Elçibəyin köməkçisi oldunuz və Elçibəylə ilk dəfə harada tanış olmuşdunuz?


- Əbülfəz bəylə bizim ilk tanışlığımız 1988-ci ildə Meydan Hərəkatı başlamamışdan əvvəl oldu. İndiki Texniki Universitet o zamankı Poltexnik İnstitutunda. Orada oxuyurdum. Bizim tələbələrin arasında da müəyyən fikir mübadilələrimiz olurdu. Amma ümumən bu istiqamətdə bizə yön verən Becan Fərzəliyev adlı müəllimimiz vardı. Onun sayəsində Əbülfəz bəylə tanış olmuşam.

Bizim İnstitutun zirzəmisində laboratoriya var idi və toplantılar bəzən orda olurdu. O toplantıya 1-2 dəfə də mən də qatılmışdım. O zamandan da Əbülfəz bəyi tanıdım. İnstitutu bitirəndən sonra da bizim İnstitutun Xalq Cəbhəsinin təqdimatı ilə Xalq Cəbhəsinin Qərargahında İnformasiya Mərkəsində işə başlamışdım. Bundan sonra bizim Əbülfəz bəylə münasibətimiz daha müntəzəm xarakter almağa başladı. Əbülfəz bəy hakimiyyətə gələndən təxmini bir ay sonra da mən prezident aparatına dəvət olundum və mənə dedilər ki, prezidentin köməkçisi təyin edilmişəm. Bundan sonrası da bəllidir və 8 il davamlı olaraq Əbülfəz bəylə bir yerdə işləmişəm.

- Hazırda bir zamanlar Elçibəyin köməksisi olmağınız sizə dividend gətirirmi?

- Siz dividend dediyinizdə nəyi nəzərdə tutursunuz?

- Yəni maddi və mənəvi baxımdan deyirik...

- Təbii ki, mənəvi cəhətdən rahatam və cəmiyyətin bütün kəsimlərində özümə qarşı olan münasibətdən razıyam. Yəni fərq etmir siyasi baxışları nə olur olsun, insanlar məni tanıdığında hər zaman mənə sayğı ilə yanaşırlar. Amma maddi cəhətdən heç bir dividend olmayıb. Siyasi mövqeyimizlə bağlı yaşadığımız sıxıntılar bu gün də davam edir. Amma bu doğru bildiyimiz fikirlərin dəyişməsinə təsir etməz etməz

.

Oqtay Qasımov: “O insanlar fədakar insanlardır və gördükləri işlərin qarşılığı olaraq heç bir təməna güdməyiblər”.


- Oqtay bəy, bəs hazırkı işinizdən və dolanışığınızdan razısınızmı?

- Mənim şikayətlənmək fikrim yoxdur. Yəni bu ölkənin durumu nədirsə, bizim də durumumuz odur. Onsuz da ölkədə sosial-iqtisadi vəziyyət kifayət qədər mürəkkəbdir. Sosial-iqtisadi vəziyyətin ağırlığı, cəmiyyətimizin böyük hissəsinə mənfi təsir edir. Biz də eyni sıxıntıları yaşayırıq.

- Eşitdiyimizə görə Kələki həyatınız barədə "Kələki, 4 il, 4 ay" adlı kitab yazmısınız. O kitab niyə nəşr olunmadı? Kimsə bu kitabın çap olunmasını əngələdimi, yoxsa siz özünüz vaz keçdiniz?

- Bu məlumat hardandır sizdə? (gülür). Xeyir, bu kitab halında olan yazı deyil. Sadəcə olaraq mən Kələkidə olduğum dövrlərdə yazdığım gündəlikdir. Yəni gündəlik olan hadisələrin mühüm qismi orada öz əksini tapıb. İnşallah zamanla çalışaram onu kitab halına salım. O gündəlikdə maraqlı məqamlar az deyil.

- Yəni Azərbaycan tarixinin müəyyən və çox ciddi bir hissəsi orada öz əksini tapıbmı?

- Təbii ki, o gündəlikdə müəyyən məsələlərə işıq sala biləcək məlumatlar və cəmiyyətin bilmədiyi bir çox hadisələr var. Həmçinin Kələkidə olan yaşantımız, fəaliyyətimiz ilə bağlı da çox məqamlara yer verilib.

- Yaxın zamanlarda o kitabın çap olunması gündəmdədir? Siz o kitabı maddi vəziyyətə görə çap edə bilmirsiniz, yoxsa orada olan məlumatların üzə çıxmasının hanısa nəticələri olmağından çəkinirsiniz?

- Mən deməzdim o gündəlikdə hansısa bir məqamlar var ki, həmin məqamlar kitabın nəşrinə maneçilik yaratsın. Gündəlikdə olan məqamların kimlərəsə mane olacağın da düşünmürəm. Orada ancaq faktlar var-xronoloji faktlar. Nə, nə zaman, harada olub. Konkret olaraq yaşadığımız hadisələri qeyd etmişəm.

Sadəcə olaraq bizim millətə xas olan yazmaq tənbəlliyi məndə də var. Amma əsas odur ki, o qeydlər var və qismət olarsa fikrimizi daha yaxşı cəmləşdirdiyimiz zamanda onu kitab halına salarıq. Hər halda, o gündəliyi Azərbaycan cəmiyyətinə təqdim etməyin lazımlılığını bilirəm. Təbii ki, tarixçi və səlnamə yazan deyiləm. Məqsədli şəkildə də nəysə yazmamışam. Sadəcə reallıq nədirsə, onu yazmışam və gördüyüm məsələlərə qiymət verməyə çalışmışam. Bu qədər.

- Oqtay bəy, Elçibəydən sonra niyə bir mənalı olaraq siyasəti tərk elədiniz? Siz axı kifayət qədər məlumatlı adamdınız və hakimiyyət mətbəxini də hamıdan yaxşı bilirdiz. Niyə siyasətdən getdiniz? Siyasət sizə iyrənc göründü, yoxsa Elçibəydən sonra siyasətin sizin üçün anlamı qalmadı? Siyasətə qoşulsaydınız daha böyük uğurlar qazana bilməzdinizmi?

- Bilirsiniz, Əbülfəz bəydən sonra mən 2 il partiya sıralarında olmuşam. İndiki KAXCP-də təmsil olunmuşam. 2003-cü ilin prezident seçkilərinə qədər də Demokratik Konqresin katibi olaraq da fəaliyyət göstərmişəm. Qeyd edim ki, mən bu vəzifəyə Əbülfəz bəyin zamanında təyin edilmişdim.

Sadəcə olaraq siyasi fəaliyyətdə olmaq üçün bir sıra məqamlar olmalıdır. Bunlardan birincisi normal siyasi bir mühit olmalıdır. Yəni hər bir insan öz potensialını göstərmək üçün müəyyən şəraiti olmalıdır. Mən birinci bu şəraiti görmədim. İkinci Azərbaycan kimi dövlətlərdə siyasətlə məşğul olmağın müəyyən problemləri var. Biz eyni zamanda bir ailə başçısıyıq və ailəmizin, övladlarımızın təhsilin və onların yaşayışın da təmin etməliyik.

Bütün bunları öz gücünə etmək məcburiyyətində qalanda da siyasi fəaliyyətlə məşğul olmaq imkanların məhdudlaşır. Bu məhdudluq da həm fiziki, həm də siyasi baxımdan olur. Mənim bir məsələyə baxışım hakimiyyət mənsubunun baxışından fərqlidir. Azərbaycanda da müxalifət-iqtidar münasibətləri normal məcrada olmadığı üçün siyasətlə məşğul olmaq problemi yaranır. Digər tərəfdən siyasi fəaliyyətlə məşğul olanda kimlərinsə maddi dəstəyinə, filana ehtiyac olur. Bu da müəyyən qədər asılılıq yaradır və tərəfimən qəbul olunan deyil.

Bu baxımdan kənara çəkilmək daha düzgün idi və mən dəbunu etdim. Daha doğrusu ailənin maddi problemlərimin həll ilə məşğul oldum. Amma bu o demək deyil ki, hər şeydən tam kənardayam. Parlament vədigər seçkilərdə özüm iştirak etməsəm də , mənə yaxın olan, fikirlərin bölüşdüyüm, münasibətim olan insanların seçki kompaniyalarına qatılıb onlara imkanım çatan qədər kömək etməyə, ölkədə baş verənlərə imkan daxilində münasibət bildirməyə çalışmışam. Yəni mənim siyasi fəaliyyətim bu çərçivədə görünə bilər.

- Hakimiyyət mənsubları arasında kiminləsə yaxın münasibətləriniz varmı?

- Xeyir, mənim hakimiyyət mənsubları ilə xüsusi nə münasibətim olmayıb, nə də buna cəht etməmişəm.

- Ümumiyyətlə hakimiyyət mənsubları da heç vaxt sizə maraq nümayiş etdirməyiblər. Yəni ki, aparatda hələ də sizinlə işləyən keçmiş adamlar da sizinlə əlaqə yaratmayıb?

- Bildiyimiz kimi bizdə bu məsələlərə münasibət bir az fərqlidir. Məncə Azərbaycanda doğru olmayan məsələ budur ki, insanın potensialından düzgün istifadə olunmur, ya da heç istifadə edilmir. Türkiyənin dövlət idarəetməsindən məlumatı olan bir adam kimi deyə bilərəm ki, onlarda əqli, zəkası, beyni işləyən bütün insanların hakimiyyətdə təmsil olunmasa belə potensialından dövlət naminə istifadə etməyə çalışırlar. Müəyyən məsələlərdə fikirlərini alırlar. Amma bizdə bu cür deyil və münasibət fərqlidir.

- Azərbaycan müxalifətində hazırda hörmət elədiyiniz adamlar var?

- Bəli, müxalifətdə hörmət etdiyim xeyli insan var. Ən azı bir vaxtlar onlarla bir təşkilatda olmuşam, yol getmişəm və bir çoxuyla da çörək kəsmişəm. Bunların hamısı zamanla yaranmış münasibətlərdir. Kimsə öz işində uğurlu ola bilməyib, bu başqa məsələdir. Amma şəxsi münasibətdə çoxlarına hörmətim var və onlar hörmətə layiq insanlardır. O insanlar-xüsusilə sıravi hərəkatçılar fədakar insanlardır və gördükləri işlərin qarşılığı olaraq heç bir təmənna güdməyiblər. Bu cür insanların qabağında sadəcə olaraq baş əymək qalır. Çünki onlar bütün sıxıntılara baxmayaraq öz mövqelərinə sadiq olublar.

- Oqtab bəy, sizcə Azərbaycan müxalifəti niyə əridi və yoxa çıxdı. Elçibəyin zamanında müxalifət çox ciddi birgücə sahib idi. Bu sırf Elçibəyin xarizması ilə bağlı idi, yoxsa prosesləri digər liderlər özləri bu sonuca gətirib çıxardı?

- Hər halda Əbülfəz bəyin yaşamı və ölümü göstərdi ki, bir liderin proseslərdə və tarixin müəyyən məqamlarında rolu nə qədər əhəmiyyətli imiş. Təbii ki, Əbülfəz bəyin dünyasını dəyişməsi Azərbaycan müxalifətində çox ciddi böhrana səbəb oldu. Düşünürəm ki, bu böhrandan çıxamağın yolu bir-birinə yaxın olan təşkilatların və onların rəhbərlərinin daha sağlam əsaslarda münasibətlər qurub və hədəfləri doğru seçməklə ortadan götürülə bilərdi.

Təəssüf ki, bu məsələlər alınmadı. Zaman-zaman şahidi olduq ki, hansısa birliklər, bloklar quruldu, amma onların ömrü çox qısa oldu. Səbəbi ya təşkilatların rəhbərlərinin partiya maraqlarını önə çəkmək istəkləri, ya da güclərinin yetməməsi ilə bağlı oldu.

Digər tərəfdən bu tək təşkilat liderləri ilə bağlı məsələ deyil. Dövlət aparatının davamlı olaraq müxalifət təşkilatlarına yönəlmiş siyasətininin də rolu var. Yəni müxalifət partiyasının sırasında olan insanlara olan basqılar, təzyiqlər sonunda bu vəziyyətə gətirib çıxardı. Çünki bayaq qeyd etdiyimiz kimi, müxalifət partiyasının üzvü olan insanların işləmək imkanları yox səviyyəsində idi. Onlar maddi yönlə, yəni çörəklə imtahan çəkilirdilər. Bunların hamısının təbii ki, təsiri oldu. Eyni zamanda obyektivlik naminə qeyd etməliyik ki, müxalifət partiyaları və onların rəhbərləri bu vəziyyətdən çıxamaq üçün optimal yollar tapıb ortaya qoya bilmədilər. Buna görə də həmin təşkilatlar və müxalifət düşərgəsi bu günkü kimi çox ağır bir duruma düşdü.



- Belə bir fikir də var ki, Azərbaycan hakimiyyəti qədər Azərbaycan müxalifəti də korrupsiyalaşıb. Bu fikirlə razısınız? Söhbət sırf 2005-ci ildən sonrakı zamanı əhatə edir.

- Bilirsiniz, Azərbaycan hakimiyyətinin korrupsiyaya bulaşması məsələsi ilə bağlı, həm Azərbaycan cəmiyyətində, həm də bütün dünyada birmənalı fikir formalaşıb. Xeyli tutulan və işdən çıxarılan müxalif düşüncəli insanlarımız olub. Bunların hamısı bizim gözümüzün qabağında oldu. Amma müxalifət nümayəndələrinin korrupsiyaya qoşulması məsələsi mənə qaranlq qaldı.

- Məsələn biz bu mənada deyirik ki, hakimiyyət asanlıqla bir müxalifət partiyasın alır, ya da hakimiyyət asanlıqla müxalifət partiyasın parçalayır və s...

- Bəli, aydındır. Amma bu məsələyə korrupsiya demək olmaz. Bir təşkilatın rəhbəri hardansa, aldığı maddi dəstəyin qarşılığında mövqeyin dəyişib, fərli mövqe sərgiləyirsə və öz tərəfdarların, cəmiyyəti aldatmağa çalışırsa, bu korrupsiya deyil. Bunun adı artıq başqadır. Bu baxımdan da bizim məsələlərə baxışımız bir az fərqlidir.

- Oqtay bəy, ömrünün son ilində və son günlərində Əbülfəz Bəyin Əli Kərimliyə olan münasibəti necə idi? Əli Kərimlinin iddia etdiyi kimi, hər şey çox gözəl idimi, yoxsa çoxlarının iddia etdiyi kimi Bəy Əli Kərimli ilə yollarını ayıracaqdı?

Ardı var…

Azər QARAMANLI
Nərminə UMUDLU