Bədrəddin Quliyev: “Moskva Ankara ilə əlaqələr qurmaq, bu yolla dünya bazarına çıxış əldə etmək istəyir” Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) sədri Bədrəddin Quliyevlə müsahibəni təqdim edirik: - Rusiya-Türkiyə münasibətlərində sanki bir yaxınlaşma müşahidə olunur. Bunu necə qiymətləndirmək olar? - İndi Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq olunur. Moskva məcburdur ki, Türkiyə ilə əlaqələr qursun. Bu əlaqələrin daha çox iqtisadi və siyasi sahədə olmasına çalışır. Rusiyanın dünya bazarına neft-qaz çıxarmasına təhlükə yaranır. Rusiyanın Avropaya çıxardığı neft və qaz kəmərlərinin 85 faizi Ukrayna üzərindən gedirdisə, indi Kremli kəmərlərini Türkiyə üzərindən keçirərək dünya bazarına çıxmaq istəyir. Ancaq ortada incə bir məqam var. Azərbaycan pulunu və imkanını qoyaraq TANAP layhəsini çəkir. Biz Şahdəniz yatağındakı qaz ehtiyatlarımızı Türkiyə üzərindən Avropa bazarına çıxarmaq istəyirik. Belə bir məqamda Azərbaycanın taleyi ilə oynamaq olmaz. İndiki təlatümlü mərhələdə Türkiyə hakimiyyəti öz maraqlarını nəzərə almaqla bərabət toplumun da maraqlarını nəzərə almalıdır. İndi Rusiyaya qarşı ciddi sanksiyalar tətbiq edilir. Belə həssas mərhələdən istifadə edərək Türkmənistan və Azərbaycan qazı ehtiyatları Gürcüstan üzərindən Türkiyəyə keçərək dünya bazarına çıxarılmalıdır. Hesab edirəm ki, biz Avropanın maye qazla təmin olunmasını öz üzərimizə götürməliyik. Biz bir çox layihələri özümüz həyata keçiririk. Öz pulumuzu TANAP kimi iri layihələrə qoymaqla mesaj veririk ki, sizlərin laqeyid yanaşdığınız proyektlərə biz özümüz pul xərcləyirik. Hesab edirəm ki, Türkiyədə bu kimi prioritet məsələlərdə Azərbaycanı tək qoymamalıdır. İndi Rusiyanın Türkiyəyə yaxınlaşması, öz kəmərlərini qardaş ölkə üzərindən keçirməklə dünya bazarına çıxmaq istəyi var. Bizdə belə təbliğat aparırıq ki, seçimdə səhv etmək olmaz. Bizim Çanaxqalanın 100 illiyi ilə bağlı Türkiyədə tədbirimiz olacaq. Çanaxqala savaşında

azərbaycanlıların qanı və canı ilə vuruşması ilə yanaşı qeyd etdiyim məsələləri də ortaya qoyacağıq. Bu məsələlərdə Türkiyə Azərbaycanın yanında olmalıdır. Elə etməlidir ki, Rusiya yenidən Azərbaycanı təhdid etməsin. - Quzey Kıprıs Türk Cümhuriyyətinə səfəriniz hansı məqsəd güdürdü? - Aprelin 19-da Kıprısda prezident seçkiləri keçiriləcək. Biz türk toplumunun iqtisadi, siyasi, mənəvi, strateji baxımdan yaxın olmasını vacib hesab edirik. Səfərdə məqsədimiz Kıprısda keçiriləcək prezident seçkilərində indiki prezident Dərviş Eroğluna dəstək mesajı vermək idi. Qeyd edim ki, Kıprısa geniş bir nümayəndə heyəti formalaşdıraraq səfər etmişdik. Azərbaycandan mən, Makedoniyadan Türk Hərəkat Partiyasının rəhbərliyində olan millət vəkili Enis İbrahim, Türkiyə Həmkarlar İttifaqının xarici əlaqələr üzrə katibi Əhməd Dəmirçi, eləcə də xaricdə fəaliyyət göstərən bir çox türk diaspora və QHT nümayəndələri təmsil olunurdu. Bir daha qeyd edim ki, biz bu səfərlə Quzey Kıprıs Türk Cümhuriyyətinin indiki prezidenti Dərviş Eroğlunun seçki kompaniyasına dəstək vermək niyyəti güdürdük. - Nədən Dərviş Eroğluna dəstək vermək məqsədi güdürdünüz, axı Kıprısda keçiriləcək prezident seçkilərində altı namizəd iştirak edəcək? - Dərviş Eroğlu türk dünyasının inandığı və güvəndiyi bir insandır. Dərviş Eroğlu mərhum prezident Rauf Denktaşın əsas silahdaşlarından biridir. Hazırda Eroğlu prezidentdir və növbəti dəfə də namizədliyini irəli sürüb. Artıq fevralın 28-dən prezident seçkilərinə rəsmi start verilib. Bizdə fevralın 27-də paytaxt Levkoşa şəhərində cumhurbaşqanı Eroğlu ilə görüşdük. Bizim yaxşı münasibətlərimiz var. Onun özünə də, açıq mesaj verdik ki, böyük bir nümayəndə heyəti ilə Levkoşada olmağımız ona dəstək verməklə yanaşı Kıprıs cəmiyyətinə, seçicisinə də bir mesajdır. Çünki türk dünyası üçün Kıprısda milli mücadilə aparan Dərviş Eroğlu kimi şəxsiyyətin hakimiyyətdə olması bizim üçün önəmlidir. Kıprısda

hakimiyyət elə əllərdə olmalıdır ki, gələcəkdə problem yaranmasın. Çünki adanın Rum tərəfi Avropa Birliyinin üzvü olsa da, Rusiya ilə müqavilə bağlayır və digər addımlar atır. Belə bir incə məqamda yunanların gah birləşmək, gah birləşməmək düşüncəsi, eləcə də Avropa Birliyinin acığına Rusiya ilə əlaqələr qurmaq istəyi və s. ovqat var. Mən də belə həssas dönəmdə millətini və dövlətini sevən Dərviş Eroğlunun Kıprısı idarə etməsinin əhəmiyyətli olduğunu bildirdim. Mən Kıprıs televiziyalarında çıxışım zamanı dedim ki, bu ərazi neft və təbii sərvətlərlə zəngin bir ərazidir. Zaman gələcək Kıprısın qaz və neft problemi olmayacaq. Həm də iqtisadi və hərbi baxımdan Yaxın Şərqdə gedən proseslərdə Kıprızın türk dünyası və Türkiyə üçün böyük əhəmiyyəti var. Eyni zamanda Kıprıs hərbi baxımdan strateji ərazidir. Həm də, bildirim ki, bizim BTC ilə Avropaya gedən neftimiz Türkiyədə Ceyhan limanına çıxır. Ceyhan limanından Türkiyənin dünyaya çıxışı Aralıq dənizi vasitəsilədir. Odur ki, Kıprısda dayaqlarımızın güclü olması üçün Dərviş Eroğlu kimi milli mücadilə verən şəxsin hakimiyyətdə olması, növbəti dəfə prezident seçilməsi strateji baxımdan da maraqlarımıza uyğundur. - Türk dövlətləri və toplumları arasında münasibətlərin qurulmasını bu baxımdan əhəmiyyətli hesab edirsiniz? - Türk dövlətlərinin əlaqələrinin qurulması, ilkin dövrdə zirvə görüşləri, mədəni əlaqələrin möhkəmlənməsi, sonradan strateji əməkdaşlıq münasibətlərinin yaradılması vacib məsələlərdir. Ancaq təəssüflər olsun ki, biz hələlik münasibətləri strateji müttəfiqlik səviyyəsinə gətirib çıxara bilməmişik. Eləcə də iqtisadi baxımdan normal bank-maliyyə sistemimizi qura bilməmişik. Bank-maliyyə sisteminin qurulması böhran yaşandığı mərhələdə, dünya dövlətlərinin çoxunun maliyyə baxımdan asılı vəziyyətə düşdüyü indiki etapda türk dövlətlərinə dəstək olardı. Türkdilli dövlətlərdə iqtisadi əlaqələrini belə bank-maliyyə sistemi ilə bir qədər də yaxınlaşdıra bilər. Yəni, bundan hər bir türkdilli dövlət qazanc əldə edə bilər. Türkdilli dövlətlər simasında bu sistem 300 milyonluq türkü əhatə etməlidir. Biz öz gücümüzü ortaya qoymaqla dünyada türkə qarşı sayğı da artacaq. Odur ki, bizlər bir-birimizə bu osmanlıdır, bu azəridir, bu türkməndir, qazaxdır, kərkük türküdür

deməklə irəli gedə bilmərik. Biz bir-birimizə türk olar yanaşdıqda dünya gücümüzü görəcək və bizə hörmətlə yanaşacaq. Mən Kıprısda da dedim ki, bizim Qarabağ problemimiz var, rayonlarımız işğal altındadır və bu səbəbdən də onları dəstəkləyə bilmirik. Amma Kıprıs öz varlığını qoruması, dövlətini qurması bütün türk toplumu üçün bir nümunədir. - Siz İraq türkmənləri ilə də yaxın əlaqələr saxlayırsınız. Orada Kərkük türklərinin durumu necədir? - Sözümü ona gətirərəm ki, Kıprısda türklər milli mücadilə verdi, öz dövlətini qurdu. Çünki təşkilatlana bildi. Ancaq Kərkükdə 3 milyona yaxın türkmən var. Bildiyiniz kimi bizim İraqın keçmiş naziri, türkmənlərin nümayəndəsi Turxan Müftüoğlu ilə yaxın münasibətimiz var. Turxan Müftüoğlu Türkmən Xalq Partiyası quraraq prosesə qatılmışdı, toplumun təşkilatlanması xəttini irəli aparırdı. Ancaq təəssüflər olsun ki, orada türkmənlər milli baxımdan birləşə bilmədilər. Çünki daha çox dini məsələyə görə, sünnü və şiə məzhəbinə bölündülər. Nəticədə öz hüquqları, muxtariyyətləri və istiqlalı uğrunda mübarizə apara bilmədilər. Kürdlərdən fərqli olaraq türkmənlər təşkilatlana və formlaşa bilmədilər. Dünyada baş verən proseslər elədir ki, mücadilə aparırsansa, torpağını müdafiə edirsənsə, nəticə də qazanırsan. Odur ki, toplum ilk olaraq təşkilatlanmalıdır. Bunun üçün isə xarizmatik lider lazımdır. Kıprısda belə xarizmatik liderlərdən biri də Rauf Denktaşdan sonra gələn prezident Dərviş Eroğludur. - Bəs necə olur ki, Yunan Kipri Avropa Birliyinin üzvü olduğu halda Rusiya ilə əlaqələr yaradır, müttəfiqlik edir? - Biz bu məsələ ətrafında fikir mübadiləsi apardıq. Yunan Kiprinin Rusiya ilə əlaqələr qurması, əməkdaşlıq etməsi Avropa Birliyinin əleyhinədir, Avropa dəyərlərinə qarşı olan fəaliyyətdir. Biz hesab etdik ki, bununla bağlı Avropa Birliyi və dünya qarşısında məsələ qaldırıla, diqqəti bu istiqamətə çevirmək olar. Cumhurbaşqanı Dərviş Eroğlu Yunan Kiprinin Rusiya ilə münasibətlərinə dair əhatəli bir bəyanat verdi. Bu bəyanat Avropa Birliyi və ABŞ Dövlət

Departamenti tərəfindən ciddi diqqətə alındı. Onlar öz reaksiyalarında qeyd etdilər ki, Yunan Kipri Rusiyaya qarşı sanksiyalar mərhələsində belə davranışı yanlış hərəkətdir, Avropa Birliyinin dəyərlərinin əleyhinədir və bu kimi fəaliyyətin cəzası olacaq. - Kıprısda başqa kimlərlə bir araya gəldiniz? - Səfər zamanı Demokratik Ulusal Gənclər Partiyasından Sərdar Denktaşla görüşdük. Sərdar Denktaş baş nazirin müavini olmaqla yanaşı hökumətdə iqtisadiyyat, turzim, idman və gənclər naziri vəzifəsini daşıyır. Bizim rəhmətlik qurucu prezident Rauf Denktaşla isti münasibətlərimiz olub. Kıprısda ilk olaraq onun qəbrini ziyarət etdik. Rauf Denktaş türk dünyasında dövlət quran liderlərimizdəndir. Sərdar Denktaş Rauf Denktaşın oğludur və Dərviş Eroğlu ilə koalisiya içərisindədir. Ola bilsin ki, gələcəkdə biz də, cumhurbaşqanı D. Eroğlunu və Sərdar Denktaşı Azərbaycana dəvət edək. Eləcə də biz gələcəkdə türk toplumları arasında əlaqələrin inkişafının tərəfindəyik. Sərdar Denktaşı Azərbaycanı sevən dövlət xadimidir. Kıprısda milli güc hesab olunan siyasi qüvvələr bir yerdədir və biz də, kənardan gedərək onların birgə olmasına və qələbələrinə dəstək olduğumuzu ifadə etdik. Səfər zamanı nümayəndə heyətimiz dövlət protokoluna uyğun qəbul olundu, keçirdiyimiz görüşlər və apardığımız fikir mübadiləsi Kıprısın mediasında ciddi işıqlandırıldı. Həmçinin deputat qrupları ilə görüşdük. Çoxlu sayda təmaslar oldu, çalışdıq ki, hər kəslə görüşək. Biz əlimizdən nə gəlibsə onu edirik, Azərbaycanın təbliğ olunması, türk toplumları arasında münasibətlərin daha da güclü olması üçün nə bacarırqsa, onu da edirik. Azərbaycan sürətlə tanınır və güclənir. Artıq əksər türk toplumu bizdən umur. Əsrin əvəlində türkçülüyün mərkəzi Bakı olub. Rəsulzadə, Ağaoğlu, Kaspiranski, Xoyski və digər şəxsiyyətlərin apardığı milli düşüncə sisteminin yayılması, təşəkkül tapması ortadadır. Məhz bunun nəticəsi olaraq ilk türk dövlətini biz qurmuşuq. Bu proses sonradan Türkiyəyə keçib. Adını çəkdiyim və çəkmədiyim bir çox şəxslər sonradan Türkiyəyə mühacirət edib. Əhməd Ağaoğluna Atatürk 6 vəzifə verib. Orada da bu sistemi məhz buradan gedənlər qurub, oturdub.

Odur ki, Bakı hər zaman türklüyün mərkəzi olub. - Səfəriniz Xocalı soyqrımının 23-cü illiyinə təsadüf edirdi. Səfər zamanı bu soyqırım haqqında Kıprıs ictimaiyyətinə məlumat verdinizmi? - Qeyd edim ki, Xocalı qətliamı ilə əlaqədar cumhurbaşqanı Dərviş Əroğlu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə mesaj verdi, soyqırımla bağlı millətimizə başsağlığı verdi, Qarabağ münaqişəsinin həllinin, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasının vacibliyini, dünyanın bu məsələdə Azərbaycana dəstək verməli olduğunu qeyd etdi. Bildirdi ki, biz millət, üç dövlətik. Bizim dərdimizdə, perspektivimiz də birdir. Biz nə qədər bir yerdə olacağıqsa, bir-birimizə dəstək olacağıqsa, bir o qədər güclü olacağıq. Biz CHP olaraq türkdilli dövlətlər arasında əlaqələrin güclənməsi üçün öz tərəfimizdən təbliğatımızı aparacağıq. Biz türk dövlətlərinin hərbi baxımdan da yaxınlaşmasını arzulayırıq. Türkdilli toplumlar arasında hərbi strateji münasibətlər yaxın olmalıdır. Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi strateji müqavilənin imzalanması çox yaxşı olardı. Şükürlər olsun ki, indi iki ölkə hərbçiləri birgə hərbi təlimlər keçirirlər. Biz bilirik ki, arxasında dəstəkçisi, müttəfiqi və real gücü olmayan ölkə daima təzyiqlərə məruz qalacaq.