Türkmənistan paytaxtının 2017-ci il Şərq Oyunlarına hazırlıq olaraq “gözəlləşdirilməsi” naminə elə bu paytaxtın 50 min sakini zor gücünə evlərindən didərgin salınıb.

Virtualaz.org saytı xəbər verir ki, bu fakt “Amnesty İnternational” beynəlxalq insan haqları təşkilatının oktyabrın 28-də açıqlanmış hesabatına daxil edilmiş peyk fotoşəkillərindən bəlli olub.

“Amnesty İnternational” təşkilatının peyk fotolarının təhlilinə əsasən 2014-cü ilin martından 2015-ci ilin aprelinədək Aşqabad yaxınlığındakı Çoqanlı qəsəbəsində 5 minədək ev sökülüb. Təşkilat bildirir ki, hər evdə orta hesabla 5 nəfərin yaşadığı təxmin edilir.

“Amnesty İnternational” bunu da aşkar edib ki, ötən sentyabradək bütün bu ərazidə ümumilikdə 10 min ev yerlə-yeksan edilib və ailələri evsiz qoyan söküntülər başqa ərazilərdə də bu günədək davam etdirlir.

Hesabatda deyilir ki, bu ilin aprelində “Amnesty İnternational” Çoqanlı qəsəbəsində evlərin kütləvi şəkildə söküldüyü və sakinlərin zorla evlərindən qovulduğu haqda məlumatlar alıb. Aşqabaddan 8 kilometr məsafədə yerləşən bu qəsəbədə bəzi bağ evləri yerləşsə də oradakı evlərin əksəriyyəti sakinlərin yeganə yaşayış yerləri idi.



Hakimiyyət bu evlərin qanunsuz tikildiyini bildirərək onların sahiblərinə heç bir kompensasiya verilməyəcəyini, mənzillə təmin olunmayacaqlarını bildirib. Təşkilatın araşdırmaları göstərib ki, sakinlərə evlərini tərk etmək üçün cəmi bir neçə gün vaxt verilib.

Qəsəbənin sökülməsi 2014-cü il, martın 10-da Türkmənistan hökumətinin Çoqanlını Aşqabadın inzibati sərhədlərinə daxil etmək barədə qərarından sonra başlayıb. Mart ayında artıq qəsəbənin qazı, işığı və suyu kəsilmişdi. Sakinlərə evlərinin söküləcəyinə dair xəbərdarlıq vərəqələri paylanıb. Çox keçmədən buldozerlər qəsəbəyə hücum çəkib. Evlərini tərk etməyə məcbur olan sakinlərin bir qismi Aşqabaddakı və digər şəhərlərdəki qohumlarının yanında müvəqqəti məskunlaşa biliblər. Getməyə yeri olmayanlar isə uzun müddət dağıdılmış evlərinin xarabalıqları arasında yaşamalı olublar.

Hesabatda deyilir ki, Çoqanlı qəsəbəsinin sakinlərindən cəmi bir nəfərinin sökülən mülkünə görə münasib kompensasiya aldığı təsdiqlənib.

Təşkilatının hesabatında prezident Qurbanqulu Berdımuhammedovun səltənəti “ən qalın pərdəyə bürünmüş ölkə” adlandırılır. Bildirilir ki, bu ölkədə əhali qorxu içində yaşayır və bu vəziyyətin əleyhinə səsini ucatltmağa cəsarət etmiş azlıq özünü də, yaxınlarını da böyük riskə atmış olur.

“Amnesty İnternational” və başqa beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının bu ölkəyə səfərləri qadağandır. Lakin göründüyü kimi, kosmosdan çəkilən şəkillər və bunlara əlavə olaraq aparılmış müsahibələr, başqa məxfi mənbələrdən alınmış məlumatlar əsasında baş verən dəhşətli hadisələri aşkara çıxarmaq mümkün olub.

Keçmiş Çoqanlı sakinləri onların evlərini xaraba qoyan hökumət buldozerlərinin törətdiyini “tank hücumuna” bənzədiblər. İndi insanlar ora ağlamağa gedirlər.

Hesabatda deyilir ki, prezident Berdımuhammedov oyunlardan əvvəl Aşqabadın modernləşdirilməsi layihələrinin icrasına şəxsən nəzarət və rəhbərlik edir. Bu da vurğulanır ki, sözügedən idman tədbiri Asiya Olimpiya Komitəsinin bayrağı altında keçiriləcək.

“Amnesty İnternational” təşkilatının Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə proqramının direktor müavini Denis Krivoşeyev bildirir ki, Türkmənistan hökuməti oyunlardan ölkənin dəhşətli insan haqları vəziyyətini düzəltmək üçün istifadə etməkdənsə, insanların həyatını daha məşəqqətli edib.



Təşkilat adamların yaşayış yerlərin qəddarlıqla dağıdılmasının dayandırılmasını və insanlara dərhal və qeyd-şərtsiz kompensasiya ödənməsini tələb edib.

Hesabatda deyilir ki, neft və qazla zəngin ölkənin prezidenti və onun rejimi Oyunlardan öz ölkəsinin beynəlxalq mövqeyini gücləndirmək üçün istifadə etməyə çalışır.

“Amnesty İnternational” xarici hökumətlərə xəbərdarlıq edir ki, bu ölkə ilə nə iqtisadi, nə də siyasi əməkdaşlıq Türkmənistanda insan haqlarının yaxşılaşdırılmasına xidmət etmir.

“Kədərlidir ki, təhdidlər və repressiyalar Türkmənistanda gündəlik həyat faktıdır” -Denis Krivoşeyev deyib.

Hesabatda deyilir ki, Türkmənistan hakimiyyəti ölkə vətəndaşlarının həyatının bütün aspektlərinə ciddi nəzarət edir. Minlərlə insan qara siyahıyılara salınıb və onların ölkəni tərk etmələri qadağan olunub. Bu ölkədə internetə giriş son dərəcə məhdudlaşdırılıb, evlərin damlarında gizli qurulmuş peyk antennaları sökülür.Belə bir şəraitdə səsini ucaltmğa çalışan tək-tük insanlara divan tutulur.

Kədərlidir ki, təhdidlər və repressiyalar Türkmənistanda gündəlik həyat faktıdır. Məsələn ölkədə korrupsiya və işgəncələr kimi neqativ halları faş edən Mansur Mingelov “pornoqrafik materialların hazırlanması və yayılması” ittihamı ilə 22 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Saparmamed Nepeskuliev isə 2015-ci ilin iyulundan yoxa çıxıb.

Hesabatda bildirilir ki, qara sirr pərdəsinə bürünmüş Türkmənistandan xaricdə hər hansı bir informasiyanı əldə etmək olduqca çətindir, çünki Berdımuhammedov hökuməti insanları hətta mühacirət və sürgündə də dinc buraxmır.

Qeyd olunur ki, hesabata daxil edilmiş məlumatların bir qismi “Azadlıq” radiosunun türkmən xidmətindən əldə olunub. Bu sənədə daxil edilmiş peyk fotolarının isə kommersiya provayderi “DigitalGlobe” qrupundan alındığı bildirilir.