“Çünki Bakıdakı binaların çoxu köhnə seysmik xəritəyə əsasən tikilib”


-Son zamanlar dünyada zəlzələlər səngimədən yeri lərzəyə gətirir. Çində, Yaponiyada, Türkiyədə, İranda və Azərbaycanda ara-sıra yeraltı təkanlar insanları təşvişə salır. Hər zəlzələ xəbəri gəldikcə isə, paytaxtda baş verən güclü yeraltı təkan yada düşür. Bundan da insanların xofu artır. Bəs görəsən, bakıda yenə güclü zəlzələ ola bilərmi? Əgər güclü zəlzələ baş verərsə, paytaxtdakı yaşayış binaları buna tab gətirəcəkmi və ümumiyyətlə zəlzələni əvvəlcədən bilmək mümkündürmü? Bu suallara cavab tapmaq üçün ANS PRESS olaraq Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin sesymoloji şöbəsinin müdiri Tahir Məmmədli ilə kiçik müsahibə hazırladıq. Həmin müsahibəni təqdim edirik:

Zəlzələni əvvəlcədən bilmək üçün nə etmək lazımdır?

-Zəlzələni qabaqcadan proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Sadəcə kimsə fərziyə irəli sürürsə, onu əsaslandırmalıdır. Lakin bunun heç bir əsası yoxdur. Çünki müxtəlif variantlarda tədqiqatlar aparıblar ki, zəlzələdən əvvəl yerin müxtəlif sahələrində müəyyən dəyişiklər olub. Lakin sonradan bu hal özünü doğrultmayıb. Çünki bu dəyişiklikdən sonra zəlzələ bir dəfə olsa da, digər vaxt olmayıb. Çox vaxt isə güclü zəlzələdən əvvəl yer təbəqəsində heç bir dəyişiklik olmayıb.

Hazırda zəlzələni proqnoz vermək üçün birmanalı fakt yoxdur. Ola bilər ki, fala baxan desin, amma onun da heç bir əsası olmur.

Bəs Amerikadan gətirilərək quraşdırılan cihazlar zəlzələni əvvəlcədən təyin etməyə imkan vermir?

-Zəlzələni qeydə alınması üçün quraşdırılan aparatlar bəzən insanları çaşdırır. Həmin aparatlar zəlzələni əvvəlcədən xəbər verməkdən ötrü deyil. Ümumiyyətlə cihazlar zəlzələni xəbər vermirlər. Bizim Amerikan cihazları ilə yüksək səviyyəli zəlzələri qeydə almaq üçün mümkündür. Bu cihazlar zəlzələnin yerini qeydə alır və yüksək zəlzələri izləyə bilirlər. Bunlardan istifadə edərək zəlzələ haqında dəqiq informasiyalar əldə etmək mümkündür. Həmin məlumatlar əsasında da, ərazidə yaxşı binalar tikmək lazımdır ki, yeraltı təkan zamanı davamlı olsunlar. Davamlı bina tikmək üçün yer qabığını dəqiq öyrənmək lazımdır.

Tahir müəllim, hazırda vəziyyət necədir? Seysmetik xəritəyə əsasən, Bakıda zəlzələ neçə bal ola bilər?

-Seysmik göstəricilərə görə, Bakıda yeraltı təkanların gücü 8 bal ola bilər. Lakin ərazilərdən asılı olaraq, zəlzələnin gücü 1 bal da arta bilər. Ümumilikdə paytaxtımızda 9 bal gücündə təkanlar ola bilər .Bulvara yaxın ərazilərdə daha güclü yeraltı təkanların olması mümkündür.

Əgər Bakıda 9 bal gücündə zəlzələ olarsa, vəziyyəti necə olacaq? Əsasən yeni tikililər qorxuludur, yoxsa köhnə binalar?

-Yeni bina tikilərkən çox vaxt bizdən rəy alınır. Onların tikintisinə də Fövqəladə Hallar Nazirliyinin müvafiq qurumu nəzarət edir. Amma çoxlu sayda köhnə binaların dağılması ehtimalı var. Çünki Bakıdakı binaların 50 faizi köhnə seysmik xəritəyə əsasən tikilib. O vaxtlar, Bakı 6 ballı seysmik zona kimi hesablanmışdı. Əgər Bakıda 9 bal zəlzələ baş verərsə, yaşayış binalarının 50 faizi yerlə-yeksan olacaq.