Müharibə dəhşətləri görmüş, Xocalı soyqrımı qurbanlarını öz gözləri ilə görən bir şəxs olaraq hər cümləni yazdıqca o illəri yaşayırdım. Tam olaraq yazıda erməni vəhşətini ortaya qoymaq olduqca çətin idi. Yazıda qeyd edilənlər şahidlərin ifadəsi, MTN-nin məlumatları, “Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyası”nın hesabatları, müharibə iştirakçıları, erməni müəlliflərinin yazdıqlarına əsaslanır.

Bəzi şahidlərin və mənbələrin xahişi ilə onların adı tam olaraq açıqlanmır.

Yazıda ermənilərin əsir düşən və girovluqda olan azərbaycanlılara qarşı törətdikləri işgəncələri ardıcıllıqla sizlərə təqdim edirik.

Bu günə qədər dünya tarixində heç bir insana və millətə qarşı edilməyən işgəncələr bizim xalqın yaşlı, qoca, uşaq, qadın və cavanlarının başlarına gətirilib. Onların yaşadıqları əzab və çəkdikləri əziyyətləri sizin də oxumağınız və düşməni tanımağınız üçün bunu yazmalı oldum.

1. Dəyənək, armatur və digər dəmir alətlərin əsirlərin anus dəliyinə yeridilməsi: Bu vəhşilik əsasən Şuşa türməsində saxlanılan əsgərlərin başlarına gətirilirdi. Misal üçün bu gün Ermənistanda mühüm dövlət postlarından birini tutan Samvel Babayanın “sevimli” işgəncə növüdür. Bakı şəhərindən olan Rauf adlı şəxsə qarşı edilən bu vəhşilik əsrilikdən azad edildikdən sonra onun bağırsaqlarından on santimetr kəsilərək götürülməsinə səbəb olmuşdur.

2.Hamilə qadınların qarınlarının cırılaraq uşaqların ordan çıxarılması: Ermənilər əsasən Xocalı şəhərindən əsir düşən hamilə qadınların qarınlarını əsgər bıçağı ilə cıraraq, onun bətnindəki uşağı itlərə yem edir, qadının daxilinə giliz, diri pişik, ilan, qurbağa, siçan və sairə doldurur, yaranı tikir və qadının əzablar içərisində ölməsinə baxırdılar.

3. Zorlama: Ermənilər 4 yaşından 60 yaşına qədər bütün qız və qadınları növbə ilə zorlayır, sonra onları lüt halda rəqs etməyə məcbur edirdilər. Xocalıdan əsir düşən 6 yaşlı bir qızın zorlanmasına dözə bilməyən anası özünü kəndirlə boğaraq, digəri isə işləməyə aparılanda yaba ilə özünü öldürmüşdür. Əsir azərbaycanlı qızların içərisində bakirə olaraq saxlanan qızlar Qarabağa qonaq gələn xaricdəki ermənilərə və bəzi xarici ölkələrin yüksək titullu məmurlarına hədiyyə edilirdi.

4.Bir-birləri ilə cinsi əlaqəyə məcbur edilmə: Azərbaycanın əsgər və əsir düşmüş mülkü vətəndaşlarını bir- birləri ilə cinsi əlaqəyə məcbur edən ermənilər onları kamera ilə çəkirdilər.

5.Siçovul yuvası: Əsirin əl - ayağını bağlayıb, dəmir vedrəyə oturdub, bağlayır və içərisinə diri siçovul qoyurlar. Vedrənin arxasın deşib siçovlun keçə biləcəyi dəlik saxlayır və əsiri həmin dəliyin üstə saxlayırlar. Sonra vedrəni qızdırırlar və içəridə istidən əriyən siçovul əsirin anus dəliyinə girərək onun daxili orqanlarını yeyir və çölə çıxır. Bu cəza növünü əsasən Suriya və Livan erməniləri edirlər.

6.Qulağa güllə: Əsirin əllərin qolların ağaca bağlayır və qulağın iplə dartırlar. Bir güllə ilə qulağı dağıdan erməniyə pul mükafatı verirlər.

7.Odda yandırmaq: Bir neçə əsiri, qollarından hündürdən asaraq, ayaqları altında tonqal qalamaq, isti suda diri-diri yandırmaq, quyuya ataraq üstünə dizel yaxud benzin tökərək yandırmaq, dəmir boruya salıb oda atmaq, taxtaya bağlayıb od vurmaq və sairə formada yandırmaq.

8. Qurban kəsmək: Ermənilər əsir düşən azərbaycanlıları bayramlarında, ölən əsgərlərinin və yaxınlarının məzarlarının üstündə qurban kəsirdilər. İlk olaraq dəyənək və zopa ilə döyüb, sonra qollarını yana açaraq əvvəl birini, sonra da o birini balta ilə kəsib, sinəsini yararaq ürəyini çıxardırdılar. Xəncər və balta ilə birdəfəyə əsirin boynun vurmaqdan mərcə girənlər, tam boynu kəsilməyən əsirlərin xırıltı ilə ölümünə baxırdılar.

9. Mismarlamaq: Əsirlərin əllərini və ayaqlarını taxta parçasına mismarlayır, başlarına mıx vururlar. Ən “sevimli” oyunları əsirin əllərini ağaca bağlayır və pnevmotik mismar vuran aparatla onun beynini, gözünü, ürəyini nişan alırdılar.


10. Sidik və nəcis yedirtmək: Ermənilər əsirləri ac və susuz saxlayır və onları sidiklərindən içməyə məcbur edirdilər. Ac qalanların qarşısında nəcislərin ifraz edib əsirlərə yedirdirdilər.

11. Bayraq öpmə: Erməni və Azərbaycan bayrağını asır, günlərlə ac qalan əsirləri öz bayraqlarını öpməyə və Azərbaycan bayrağına tüpürməyə məcbur edirdilər. Əməl etməyini döyür, qolunu-qıçını sındırırdılar.

12. Şüşə və mıx yemə: Əsirləri ac saxlayır və onlara şüşə, mıx, digər dəmir parçaları yeməyə məcbur edirdilər. Sağ qalana yemək verir , öləni isə ayaqyoluna atırdılar.

13. İt əvəzinə saxlamaq: Əsirləri imkanlı ermənilər alıb öz bağlarında, evlərində it damında saxlayır, boğazlarına zəncir taxır və it kimi durmağa və hürməyə məcbur edirdilər. Bəzən “it döyüşü” keçirir və mərcə girirdilər. Etiraz edəni döyüb, oda atırdılar.

14. İtlərə yem etmək: Əsirləri sıraya düzür, hasara çəkilən əraziya salır və təlim keçmiş itləri onların üstünə buraxırdılar. İtlər əsirləri parça-parça edirdi.

15. Qulaqdan qumar: Əsir düşənləri sırya düzür və onların qulaqlarını kəsərək qumar oynayırdlar. Daha çox qulaq “qazanan” istədiyi məbləği almaq hüququ əldə edirdi.

16. Diş çıxarma: Onların qızıl dişin kəlbətinlə dartıb çıxardır,yaxud da avtomatın qundağı ilə döyərək sındırırdılar. Əsirləri Azərbaycan meyitlərinin ağzından qızıl dişlərini çıxartmağa və qəbrləri açdıraraq ölmüş insanların ağızlarındakı qızıl dişləri onlara gətirməyə məcbur edirdilər.

17. İynə: Əsir düşənlərin bədənlərinə benzin, dizel, spirt və digər naməlum tərkibli məhlular vuraraq onları şikəst edirdilər.

18. Orqan satışı: Əsir düşənlərin daxili orqanlarını əməliyat edir və xarici ölkələrə satışın həyata keçirirdilər.

19. Ölülərə həqarət: Ermənilər ölən əsirlərin meyitlərini ayaqyoluna atır, donuzlara yem edir və hətta onların ətin bişirdib əsirlərə yedizdirirdilər.

20. Kəndirlə bağlama: Əsirin ayaq hissəsi ilə boyun hissəsini iki qatlayaraq bağlayır və əsir ikiqatlanmış halda 24 saat durmağa məcbur edilirdi.

21. Qutuya salmaq: Əsirlər xırda sandıq və qutulara salınır, orada 3 gün qalmağa məcbur edilirdi.

22. Yaralılara əzablar: Əsir düşən yaralı əsirlərin yarası üzərinə kislota, benzin, qaynanmış yağ və sairə tökürdülər. Ağrı törətmək və ya təcrübə məqsədilə cərrahiyyə əməliyyatı aparırdılar.

23. Göz çıxartma: Qızdırılmış əsgər bıçağı ilə əsirlərin gözləri çıxardılır və itlərə yem edilirdi.

24. Qorxu: Qadın və uşaqların üzərinə ilanlar, hörümçəklər, siçanlar və sairə heyvan və həşaratlar salır , onların qorxu və qışqırtılarına baxır ,əylənirdilər.

25. Dırnaqların çıxarılması və dərinin soyulması: Əsirləri sıraya düzür və dırnaqlarını dartıb qopardırdılar. Sonra dərilərini ülgüclə soyurdular.

26. Sürülmə: Əsirləri maşınların arxasına bağlayır və şəhər boyu sürüyürdülər. Bəzən tankın qabağına lüt Azərbaycan qızı bağlayır ,onun əlinə erməni bayrağı verirdilər.

27. Asmaq: Əsirin qaldırıcı kranla boğazından asır, bir az saxlayıb yerə endirir və bu formada gün ərzində “əylənirdilər”.

28. Çöp: əsirlər yatmasın deyə göz qapaqlarına kibrit qoyurdlar. Və bu formada ğözlərini açıq saxlamağa məcbur edilirdilər.

29. Danışmaq qadağası: Əsirlərin bir-biri ilə danışmaması üçün dillərini iplə bağlayırdılar. Əsir gecəni dili dəmirə bağlı halda qalmağa məcbur olurdu.

30. Kərpiç: Qadının döş uclarına və döşlərinə iplə kərpiç bağlayır və belə bir neçə saat durmağa məcbur edilirdi.

31. Saçlarından asılmaq: Qadın və qızları saçlarından otağın ortasından lüt formada asır və onun bədəninə tüpürürdülər.

32. Kişilikdən mərhum etmə: Kişilərin cinsiyyət üzvündən ipə bağlanmış daş asır və beləcə bir neçə saat qalmağa məcbur edilirdi.

33. Baş presi: Əsirin çənəsi düz bir yerə qoyulur və başının üzərindən dəmir bir kəmər keçirilir. Yavaş-yavaş sıxışdırılan əsirin əvvəl dişləri qırılır ardından da bütün baş əzilir.

Bu siyahını artırmaq da olar. İşgəncə Qurbanlarının Müdafiəsi Təşkilatı hazırda dünyada daha çox yayılmış və müxtəlif vaxtlarda bir neçə dəfə tətbiq edilmiş işgəncə növlərinin siyahısını tərtib edib.

Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı etdikləri siyahıdan iki dəfə çoxdur. Əsirlikdə olan Azərbaycan vətəndaşları dəhşətli işgəncələr və mənəvi əzablara məruz qalıblar. Əsirlikdən azad olunmuş vətəndaşlarımızın şahid olduqları hadisələr dözülməz və danılmazdır.

Ermənilər birbaşa və aşkar surətdə “Hərbi əsirlər ilə rəftar haqqında” 1949-cu il 12 avqust tarixli Cenevrə Konvensiyasını, BMT Baş Assambleyasının “İtkin düşmüş şəxslər” adlı 18 dekabr 2002-ci il tarixli qətnaməsini, İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamənin 5-ci maddəsinin, həm də Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 7-ci maddəsini, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı İşgəncələr və digər qəddar, qeyri-insani yaxud ləyaqəti alçaldan rəftar və cəza növlərinə qarşı Konvensiyanı və sairəni pozmuşlar.

Bu yazıda əgər kimlərinsə ürəyini ağrıtdımsa, onları ağlamağa və acı xatirələri yada salmağa məcbur etdimsə, hər birindən üzr istəyirəm. Əsas hədəfim düşmənimizin iç üzünü bir daha oxuculara və xarici ölkələrin vətəndaşlarına çatdırmaqdır.

Zaur Əliyev
AMEA-nın əməkdaşı,
Diaspor və Lobbi Elmi Araşdırmalar mərkəzinin sədri,
Siyasi fəlsəfə doktoru