Sədrəddin Soltan: “Bütün bunlar “türklərsiz İran” siyasətinə xidmət edir ki, bunu həyata keçirmək üçün fars şovinistləri abidələrimizə qarşı bu cür ögeylik göstərirlər”

Molla rejimi Azərbaycan türklərinin mədəni irsinə qarşı heç də ermənilərdən az cinayət törətməyib. İstər Pəhləvi hakimiyyəti dövründə, istərsə də indiki Tehran rejimi zamanı Cənubi Azərbaycanda olan abidələrimizin böyük bir hissəsi məhv edilib, qalanlar da farslaşdırılaraq öz kökündən ayrılıb, saxtalaşdıra və yer üzündən silə bilmədikləri isə baxımsızlıq ucbatından dağılıb gedir. Baxan, diqqət yetirən yoxdur.  

Məlumatlara görə, İran ərazisindəki erməni kilsələri UNESCO-nun mədəni irs siyahısına daxil edilib. Özü də illər əvvəl. Belə söhbətlər olub ki, Cənubi Azərbaycan abidələri də UNESCO-ya təqdim edilsin, bəzi abidələrimiz UNESCO-ya salınsa da, amma onlar çox baxımsız vəziyyətdədir. Onu da deyək ki, Savalan dağının bu siyahıya salınacağı deyilirdi. Məlumata görə, Təbriz bazarı UNESCO-ya daxil edilib. Amma təəssüf ki, bazar bu gün baxımsız vəziyyətdədir. Amma İranın Erməni Monastır Cəmiyyəti və digər məbədləri UNESCO-ya daxil edilib, bununla yanaşı o saxta abidəyə və digər qondarma erməni abidələrinə hər cür qayğı göstərilir...    

Molla rejimi tərəfindən Azərbaycan abidələri dağıdılır, saxtalaşdırılır, baxımsız vəziyyətə salınır, məhv edilir. Erməni kilsələri, abidələri (sonradan yaradılan abidələr, çünki onların qədim tarixi abidələri olmayıb-İ.S ) isə qorunur.

Redaksiyamızın ilin əvvəlində təsdiqlədiyi plana uyğun olaraq “Cənubi Azərbaucanın tarixi irsi” rubrikasında bu mövzuda danışacağıq.

• “Ermənilər türklərə məxsus Göy Məscidi farslaşdırdığı kimi, İranda da türklərə aid xristian abidələrini və kilsələrini erməniləşdiriblər”

Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siyasi şərhçi Sədrəddin Soltan “Bakı-Xəbər”ə bunun səbəblərini şərh etdi. “İran hakimiyyəti, panfarsizm ideologiyası əsasında idarə olunan bu ölkə Azərbaycan türklərinin milli mədəni, tarixi  abidələrinə, milli mədəniyyətinə ögey münasibət bəsləyir, onun inkişaf etməsinə əngəl olur. Abidələrin qorunmasından isə danışmağa dəyməz. Keçən əsrin 90-cı illərində qoç qəbirlərin buynuzlarını sındırırdılar ki, guya orada qızıl var. Bu “ideyanı” o vaxtkı prezident Rəfsəncaninin dəstəsi ölkə daxilində təbliğ edirdi ki, bununla da Azərbaycan türklərinə məxsus olan qəbirüstü qoç abidə daşlarını dağıtsınlar. Yaxud Ərk qalasının ətrafında qadınların namaz qılması üçün yer salınması ideyası ortaya atılmışdı. Göy Məscidin, Zəncandakı mədəni abidələrin, Miyanədəki Qız qalasının dağılması hadisələri baş verib. Bir sözlə, Güney Azərbaycanda qədim tarixi abidələrin dağılması İran hakimiyyətinin sanki hədəfidir. Məsələn, İrəvanda Göy Məscidin “ fars mədəniiyyətinə” “aid edilməsi”ni  və “fars məscidi” kimi qələmə verilməsini də İran hakimiyyəti məmnuniyyətlə qəbul edib. Bu məscidin Azərbaycana məxsus olduğunun üstündən sükutla keçir. Amma hər kəs bu məscdi kimin və nə vaxt tikdirdiyini bilir və bu məscidin Azərbaycan türklərinə aid olduğunu təsdiqləyən faktlar var. Yəni bunun Azərbaycan türklərinə məxsus olduğuna heç kəs etiraz edə bilməz”.

S.Soltanın sözlərinə görə, İranda harada kilsə varsa hamısını ermənilər öz adlarına çıxırlar. “Bir vaxtlar ermənilər İranda təxminən 600-ə qədər kiləsənin olduğunu bildirdilər və o kilsələrin hamısını “erməni kilsəsi” adlandırdılar. Hakimiyyət də bunu o cür qəbul etdi. Amma hər kəsə bəllidir ki, o taylı-bu taylı Azərbaycan türkləri əvvəllər xristianlılğı qəbul ediblər, buna görə də bu kilsələr yerli əhalinin, yəni Azərbaycan türklərinin ibadətgahı olub. Eynən Şimali Azərbaycan ərazisindəki kilsələr necə yerli Azərbaycan türkü olan xristianlara mənsub olub, eləcə də mahiyyət, quruluş, memarlıq etibarı ilə Güneydəki məbədlər buradakı yerli türklərə aid olub. Bunlar tədqiq olunası, araşdırılası məsələlərdir. Məsələn, hazırda İran ərazində 60 minə qədər erməni var. Ermənilər özləri etiraf  edirlər ki, inqilaba qədər bu ölkənin ərazisində 200 minə qədər erməni olub. 1979-cu ildən 2019-cu ilə kimi 150 minə yaxın erməni bu ölkənin ərazisindən köç edib. Məsələn, indi ermənilər əsasən Azərbaycan ərazisində, Tehranda və İsfahanda yerləşlər. Təbrizdə 3 minə yaxın erməninin yaşadığı deyilir, amma iddia edirlər ki, orada 50 erməni kilsəsi mövcuddur... İsfahanda 6 min erməninin yaşadığı bildirilir, amma orada 12 fəaliyyətdə olan kilsə var. Yaxud Tehranda 50 min erməninin olduğu qeyd edilir, burada 7 kilsə, eləcə də 30-dan çox məktəb, uşaq bağçası, uşaq mədəniyyət mərkəzi və idman mərkəzləri fəaliyyətdədir. Bax, bu göstərir ki, İran hakimiyyəti Azərbaycan türklərinin mədəni abidələrinə  ögey yanaşır, əslində ermənini qorumağa çalışır. Erməniləri qorumaqla da İranda erməni lobbisinin maraqlarını müdafiə edirlər.

İrandakı kilsələrin hamısını ermənilər “erməni kilsəsi” kimi qələmə verir, əslində isə o kilsələrin hamısının onlara aid olduğu şübhəlidir.

Ermənilər iddia edir ki, Təbrizdə 50 erməni kilsəsi var7 Orada 50 erməni kilsəsi necə ola bilər? Yaxud “İranda 600 kilsə var, hamısı da ermənilərə məxsusdur” iddiasını irəli sürürlər, heç Ermənistanda 600 kilsəyə gedəcək sayda adam yoxdur, o ki qala İranda. Bunlar hamısı absurddur. Ermənilər türklərə məxsus Göy Məscidi farslaşdırdığı kimi, İranda da  türklərə aid xristian abidələrini və kilsələrini erməniləşdiriblər. Türk mədəniyyət abidələrini baxımsız vəziyyətdə qoyurlar”.

S.Soltan vurğuladı ki, Azərbaycan abidələrindən UNESCO-ya daxil edilən abidələr olsa da, amma onlar baxımsız vəziyyətə salınaraq dağıdılır. “Ərk qalası, Göy Məscid kimi abidələr UNESCO-ya daxil edilən abidələrdir, İran hakimiyyəti Azərbaycan türklərinin abidələrinə çox ögey yanaşır. Hakimiyyət Göy Məscidi təmir etməli, onu bərpa etməli olduğu halda, amma Azərbaycan türklərinə məxsus olduğu üçün onun uçub dağılmasına göz yumur. Bu mövcud rejimin qulluq etdiyi siyasi ideolji mahiyyətdən irəli gəlir. Məqsəd Azərbaycan türklərinin mədəni irsinin izlərini İran ərazisindən silməkdir. Baxın, yer-yurd, şəhər-kənd adlarını dəyişdirib farslaşdırırlar. Niyə Azərbaycan türklərinin izləri silinməlidir? Faktiki olaraq Qaradağ mahalına Arasbaran (Arazbaran) adının verilməsi, Xiyavın Meşkin şəhəri adlandırılması, Qızılüzən çayın adının dəyişdirilərək farslaşırılması və sair xoşagəlməz hallar baş verib. Yer adlarının kütləvi dəyişdirilməsi prosesi baş verib, bu da buradan türkün izini silməyə xidmət edib. Türk abidələrinin dağıdılması, məhv edilməsi məsələsi də bizim izlərimizi yox etməyə yönəlib. Bu siyasətin əsasını Azərbaycan türklərinin izini silmək təşkil edir”.

S.Soltan qeyd etdi ki, hətta bir vaxtlar Azərbaycan türklərinin “bu torpağa gəlmə olduğu” və “türklərsiz İran şüarı” irəli sürülüb. “Bütün bunlar “türklərsiz İran” siyasətinə xidmət edir ki, bunu həyata  keçirmək üçün fars şovinistləri abidələrimizə qarşı bu cür ögeylik göstərirlər” - deyə S.Soltan qeyd etdi.

Gundemxeber.az