İnkişaf edən yaradıcı sənayelərin mexanizmlərinin əsasını konsolidasiya təşkil edir. konsolidasiya sözünün mənası birləşmə, həmrəy olma və müştərək hərəkət etmək, vahid ideya və maraqlar naminə mübarizə aparan qüvvələrin ümumi məqsəd üçün birləşməsi deməkdir. Yaradıcı sənayeyə, yaradıcı sənayelər institutunun inkişafı və yaradıcı sahibkarlığa dəstək, dövlət qanunvericiliyində öz əksini tapır.

Yaradıcılığın sürətli formalaşması üçün, mövcud mədəniyyət müəssisələri tabeliyində kiçik yaradıcı sahibkarlıq qurumların yaradılması təmin edilməlidir. Yaradıcı sənayelər institutunun və yaradıcı sahibkarlığın inkişafı üçün innovativ müəssisələrin yaradılması eləcədə təhsil və elm sahələrində olan müəssisələrin bu sahəyə cəlb edilməsi məqsədəuyğundur.

Yeni yaradıcı sahibkarlığın inkişafı, mövcud mədəniyyət müəssisələrini əvəz etmədən, onların rolunu gücləndirəcək və eləcədə bu müəsisələrin büdcədən asılılığını zəiflədəcək. Yaradıcı sənayedə sahibkarlığın inkişafına dəstək verilməsi aşağıdakıları əhatə edir:

•Yaradıcılıq üçün peşəkar ərazi infrastrukturunun yaradılması;

•Həm yaradıcı, həm də bilik və bacarıqlar sisteminin inkişaf etdirilməsi;

•İnformasiya dəstəyi sisteminin formalaşdırılması;

•Tarixi və mədəni elementlərin eləcədə qeyri-maddi irs nümunələrinin, qeyri-kommersiya məqsədli istifadəsinin təmin edilməsi;

•Yaradıcı strukturların orta və kiçik qrantlarla təmin edə bilən maliyyə infrastrukturlarının formalaşdırılması;

•İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə yaradılan, yaradıcı strukturlardan vergi tutulmasının ləgv edilməsi;

•Yaradıcı məhsulların istehsalı və satılması üçün ixtisaslaşdırılmış infrastrukturun yaradılması;

•Yaradıcı şəxslər arasında aktiv ünsiyyət və qarşılıqlı əlaqə tələb edən layihələrin həyata keçirilməsi;

•Konsentrasiya üçün cəlbedici olan ekosistemlərin yaradılması

•İstedadlı, ambisiyalı gənclərin yaradıcı qrumlarında fəaliyyətə cəlb edilməsi;

•Dövlət-özəl tərəfdaşlıq formatında ərazi infrastrukturunun yaradılmasını təmin etmək;

•Dövlət-özəl tərəfdaşlıq formatında yaşıl sahələrin əlaqəli planlaşdırılması və icrasının həyata keçirilməsi.

Yaradıcı sənayenin qurulmasında həm yaradıcı, həm də bilik və bacarıqların inkişafı sisteminə aşağıdakılar daxildir:

•Yaradıcı düşüncənin bacarıq vasitəsi kimi inkişaf etdirilməsi;

•Yaradıcı sənayelərin təcrübələri ilə tanışlıq;

•Yaradıcılıq üzrə təcrübə yönümlü kursların təşkilinin həyata keçirilməsi;

•Yaradıcı məhsulların istehsalının həyata keçirilməsi;

•Təkmilləşdirmənin həcminin artırılması və yaradıcılıq sahəsində peşəkar təlimçilərin hazırlanması;

•Yaradıcı sənayedə sahibkarlığın əsaslarını öyrənən kursların yaradılması;

•Əlilliyi olan və sağlamlıq imkanları məhdud insanlar üçün təhsil infrastrukturunun yenilənməsi və maarifləndirici layihələrin həyata keçirilməsi;

•Yaradıcı sənayedə əlilliyi olan insanların intellektual fəaliyyətin kommersiyalaşdırılması;

•İşğaldan azad edilmiş ərazilərdəki kreativ iqtisadiyyat sektorları o cümlədən ixtisaslaşdırılmış təhsil təşkilatları üçün, infrastruktur saytlarının hazırlanması;

•Bacarığı ehtiva edən məlumat dəstəyi sisteminin yaradılması.

Azərbaycan Respublikasının Dövlət proqramı çərçivəsində, əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi üzrə xidmətlərin müəyyən edilməsi tstiqamətində, layihələrin həyata keçirilməsi yolu ilə fəaliyyətlər inkişaf etdirilə bilər. Bu istiqamətdə texnoloji həllər əsasında dövlət-özəl təşkilatların tərəfdaşlıq məsələləri öz həllini tapmalıdır.

Yaradıcı kreativ sənaye nədir?

 Yaradıcı sənaye Azərbaycan mədəniyyətin innovativ inkişafına yeni yanaşmalardan biri kimi qiymətləndirilir. Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində müasir mədəni kreativ sənayenin inkişafı üçün böyük potensial və böyük imkanlar vardır. Kreativ sənayeni işğaldan azad edilmiş ərazilərdə inkişaf etdirilməsi əraziyə köçürülən əhalinin məşğulluğunun qismən də olsa təmin edilməsində mühüm rolu ola bilər.

Bu istiqamətdə aparılan söhbətlər zamanı verilən ən populyar suallardan biri belə qoyulur. Yaradıcı Keativ sənaye nədir? - Yaradıcı sənayelər dominant və birləşdirici ideyaların yaradıcı və mədəni komponentlər olduğu sosial-mədəni təcrübə növüdür. Dövrümüzə qədər inkişaf etmiş konsepsiya və yanaşmalarla bərabər, yaradıcı sənayelərə ifaçılıq və təsviri sənət sahələrinin də (dzayn, kino, televiziya və media) fəaliyyətləri daxildir.

Bu gün yaradıcı insanlar dedikdə təkcə yazıçılar, rəssamlar və ya digər yaradıcı peşələrin nümayəndələri adlandırmaq düzgün deyil. Yaradıcılıq indi həyatın müxtəlif sahələrində - sənayedən tutmuş idarəetməyə qədər bütün sahələrdə tələb olunur. İndiki vaxtda biznes strategiyaları təkcə maddi deyil, həm də qeyri-maddi amilləri nəzərə alır. Yaradıcı kapital biznesin maliyyə komponentinin mühüm hissəsinə çevrilmişdir. Yaradıcı yanaşma sürətlə dəyişən dünyada unikal həllər tapmaq üçün tramplin rolunu oynayır. Əsrin əvvəllərində mədəniyyətin istehsalata göstərdiyi əsas dərs, yaradıcılıq dərsi hesab oluna bilər.

Hazırda Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində mədəniyyətin bir sahəsi kimi mükəmməl yaradıcı sənayelərdən danışmaq hələ tezdir. Bu, mövcud şəraitin yaratdığı bir sıra məhdudiyyətlərlə bağlıdır. Bu məhdudiyyətlər əsasən iqtisadi xarakter daşıyır. Bu məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması yaxın prespektivlərdə mümkün olacağı fəaliyyətin inkişafına ümidlər yaradır.

Yaradıcı sənayenin tək mədəni deyil, həm də sosial hadisə kimi başa düşülməsi onun qeyri-bərabər inkişafı problemini yaradır. Regional səviyyədə yaradıcı klasterlər hazırda bir sıra Avropa ölkələrində və Rusiyanın Perm, Arxangelsk və Petrozavodsk kimi ərazilərində olduğu kimi digər regionlarda da rəqabət qabiliyyəti yarada bilər. Yaradıcı sənayelərin tətbiqi və inkişafında Azərbaycan təcrübəsi böyük deyil. Ayrı-ayrı yaradıcı və bədii şirkətlərin fəaliyyətində təmsil olunur. Beləki yaradıcı klasterlər o qədər də böyük inkişaf mərhələsi keçməyiblər.

Yaradıcı klasterlərin işi daha çox regional brendin yaradılmasına xidmət edir və mənalı yaradıcı bölmələrin yaradılması üzərində cəmlənir. Qeyd etmək lazımdır ki, brendlər “yaradıcı laboratoriyalar”ın əsas vəzifəsinə çevrilməməlidir. Klasterlər eyni zamanda brendin semantik yükünü yaratmalıdırlar. Bu zəncirin regional səviyyədə inkişafının proqnozlaşdırıla bilən və ölçülə bilən nəticəsini turist axını, infrastrukturun inkişafı, iş yerlərinin artması, eləcə də region daxilində müsbət sosial effekt yaradılmasında mühüm rol oynaya bilər.

Hazırda yaradıcı sənayelərin regional səviyyədə tənzimlənməsi üçün aydın norma və çərçivələri yoxdur. Bu da yaradıcı klasterlərin fəaliyyətinin hüquqi bazasının müəyyən edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Böyük Britaniyada yaradıcı sənayelər sahəsində fəaliyyət göstərən tədqiqatçılar və mədəniyyətşünaslıq sahəsində çalışan digər ekspertlər və tədqiqatçılar tərəfindən bu sahə işlənərək genişləndirilib. Bu gün də bu tədqiqatlara yeni alimlər qoşulur və bununla da sosioloji və statistik tədqiqatlara əsaslanan mövcud yaradıcı əlaqələrin və yeni modellərinin qurulmasına təşəbbüs göstərirlər. Bütün bunlar yaradıcı sənayelərin potensialını qiymətləndirmək, onların dəstəklənməsi və inkişafı, strategiyaların formalaşdırılması üçün texnologiya xəritələmələrinin yaradılmasına kömək göstərirlər.

Ərazinin texnoloji yaradıcılıq sektorunun işləməsi və onların potensialarının qiymətləndirilməsi, habelə bu sahənin ehtiyac və imkanlarının müəyyən edilməsi üçün ərazinin mədəni və yaradıcı ehtiyatlarının xəritələrinin yaradılması əsas şərtlərdən biridir. Xəritələrin hazırlanması ona görə lazımdır ki, xəritəçəkmə əsasında müəyyən edilmiş ərazidə yaradıcı sənayenin inkişafı strategiyası formalaşır. O, həm bütövlükdə yaradıcılıq sahələri, həm də ayrı-ayrı sektorlar üçün (məsələn, yalnız teatr, musiqi və s.) həyata keçirilə bilər. Bu cür tədqiqatların aparılması üç əsas səbəbə görə vacibdir və zəruridir:

1.Yaradıcılıq sahələrinin müxtəlif alt sahələri olan: tamaşa sənəti (teatr), musiqi, təsviri incəsənət, televiziya və s. mədəniyyətşünaslıq, iqtisadi sahələrə inteqrasiya olunur və cəmiyyətin sosial inkişaf kateqoriyasına daxil edilir. Onlar “yaradıcı klasterlər” kimi fəaliyyət göstərir və kumulyativ təsirə malik olurlar. Bu da öz növbəsində yaradıcı sənayelərin inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərir.

2.Yaradıcı klasterlər böyük iqtisadi sahələrdə cəmləşdirilir.

3.Qarşılıqlı əlaqə, incəsənət və yerli iqtisadi qurum (kommersiya və qeyri-kommersiya sektorları) arasında qurulur.

Biz onu ümumi şəkildə təhlil etməyə çalışsaq məlum olacaq ki, yaradıcı sənayelərin istehsal zənciri dörd mərhələdən ibarətdir. Bu yanaşmaları bütövlükdə təhlil etsək o zaman aşağadakı nəticəni əldə etmək olar:

1.İdeyaların yaradılması – yaradıcı planların və layihələrin hazırlanması;

2.İstehsal – kommersiya məqsədilə satışa yararlı məhsulların hazırlanması;

3.Maarifləndirici televiziya verilişləri, yazılar, filmlər və s. Hazırlanması;

4.Tələbatı və ya ehtiyacı təmin etmək üçün  iştirakçılar tərəfindən müəyyən təcrübənin əldə edilməsi.

İdeyanın yaradılması mərhələsində aşağıdakılar nəzərə alınır:

•Maddi mədəniyyət obyektləri və ya məmulatları – rəsmlər, layihələr, mahnılar, ssenarilər və digər texnogen əşyalar;

•Qeyri-maddi yaradıcı anlayışlar və ideyalar – reputasiya, brend, xarakter, naxış, rəng sxemi və s.

İstehsal mərhələsində “xam” yaradıcı materialdan bazar məhsuluna çevrilmə baş verir:

•Kütləvi reproduksiyaya imkan verən – filmlər, televiziya proqramları, kitablar, disklər, kompakt disklər və s.;

•Bir dəfə yaradılmış – rəsm əsərləri, teatr tamaşaları, dizayner geyimləri və digər əşyalar.

Qeyd etmək lazımdır ki, bütün bu üsullar yenidir və statistik məlumatlarla işləməkdə çətinliklər yaradır. Statistika sistemində təsnifat yaradıcı sənayelərin ayrı-ayrı sahələrini müəyyən etməyə imkan vermədiyindən tədqiqatçıların işini çətinləşdirir. Beləliklə, “mədəniyyətə dönüş” zamanın tələblərinə uyğun olaraq digər mədəni və sosial sistemləri və onların uyğunlaşmasını tələb edir.

Faiq İsmayılov

Azərbaycanın İşğaldan Azad Edilmiş Ərazilərindəki

Tarix və Mədəniyyət Abidələrini Müdafiə Təşkilatı