Azərbaycan tankları Ağdam istiqamətində hərəkət edir

Qərbin başı Ukraynadakı münaqişəyə qarışıq olduğu bir vaxtda, Avropanın qonşuluğunda iki qatı düşmən - Ermənistan və Azərbaycan arasında başqa bir qarşıdurma qaynamağa başlayıb.

1994-cü ildə atəşəkəs elan ediləndən bəri münaqişə tərəfləri arasında ötən həftəsonu baş vermiş ən ağır toqquşmalar azı 18 əsgərin ölümü ilə nəticələnib.

Çox vaxt dondurulmuş münaqişə adlandırılan bu qarşıdurmanın qəflətən şiddətlənməsi regionda müharibə və sabitsizlik riskini bir daha üzə çıxarıb.

Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərini gərgin döyüşlərdən sonra Rusiya bir araya gətirir. Soçidə cümə günü baş tutacağı gözlənilən görüş öncəsi bəzi təhlilçilər hesab edir ki, Moskva regionda öz nüfuzunu qoruyub saxlamağa çalışır və döyüşlərin bərpa olunmasından diplomatik imkanları əldə saxlamaqla faydalanmaq istəyir

Müharibə ehtimalıÖtən həftə ilk dəfə olaraq azərbaycanlılar neft pulları ilə alınmış yeni bahalı tankları hərbi paradda yox, sosial mediada yayılmış şəkillərdə, iddia olunduğuna görə, cəbhə xəttinə doğru gedərkən gördülər.

Hər iki tərəfdən alınan məlumatlarda davam edən toqquşmalar barədə xəbər verilir, lakin Rusiyanın bu həftə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərini danışıqlar üçün Soçiyə gətirəcəyi elan olunandan bəri atışmalar dərhal azalıb.

“Təəssüf ki, bu, iki tərəf arasında yeni müharibənin başlanğıcı ola bilər” – Atlantika Şurasının (Atlantic Council) rəhbər üzvü araşdırmaçısı Sabine Freizer deyir.

Freizer əlavə edir ki, “bu hal davam edərsə, çox böyük təhlükənin xəbərdarlığı olacaq”.

Bəzilərinin mülahizələrinə görə, son zorakı toqquşmalara səbəb Bakı və Yerevanın bəhrəsiz beynəlxalq diplomatik səylərdən məyusluğu olub.



Minsk qrupunun Rusiya, Amerika və Fransa diplomatlarının vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlarında 2009-cu ildən bəri irəliləyiş əldə olunmayıb və o zamandan tərəflər müharibə ritorikası ilə danışır və münaqişənin hərbi yolla həllini dilə gətirirlər.

Son illərdə baş verən toqquşmaların ardınca Qərb hökumətləri, adətən, münaqişə tərəflərini hərbi gücdən istifadədən çəkindirən bəyanatlar veriblər.

Lakin son toqquşmaları daha zorakı edən insan itkisinin miqyasıdır. Azərbaycan 13 əsgərini itirdiyini bildirib, tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının Müdafiə Nazirliyi isə üç gün davam edən döyüşlərdə 5 əsgərinin öldüyü və 7 əsgərinin yaralandığını xəbər verib.

Sabine Freizer deyir ki, “adətən itki barədə belə rəqəmlər bütöv bir ilin nəticələrinə görə alınır”.

Hər ikisi Rusiya tərəfindən güclü silahlandırılmış Azərbaycan və Ermənistan hərbi fəallığın son yüksəlişində bir-birini ittham edirlər

Barıt çəlləyi“Biz barıt çəlləyinin üstündə oturmuşuq və bu, genişmiqyaslı müharibəyə səbəb ola bilər” - Azərbaycanın siyasi təhlilçilərindən Rəşad Şirin deyir.

"Yeni təhlükə ondadır ki, Moskva Krımın ilhaqından sonra Rusiya sülhqoruyucularını regiona gətirmək üçün bu münaqişədən öz oyununda sui-istifadə etməyə çalışır"

Richard Giragosyan, siyasi şərhçi

“Burada heç bir sülhqoruyucu mexanizm olmadan iki böyük ordu üz-üzə dayanıb və sülh tamamilə hökumətlərin onu qoruyub saxlamaq istəyi üzərində qərar tutub” – Şirin deyir.

“Sülhqoruyucu qüvvələr” terminini Rusiyanın regiondakı marağını təhlil edən bəzi müşahidəçilər tez-tez işlədirlər.

“Yeni təhlükə ondadır ki, - deyir cənab Giragosyan, - Moskva Krımın ilhaqından sonra Rusiya sülhqoruyucularını regiona gətirmək üçün bu münaqişədən öz oyununda sui-istifadə etməyə çalışır”.

Onun fikrincə, prezidentləri Soçiyə dəvət etməklə Moskva yaranmış vəziyyətdən diplomatik məqamı mənimsəyərək faydalanmaq istəyir.

Özünü Qərbin alternativ neft və qaz təchizatçısı kimi mövqeləndirən Azərbaycan, əldə olunan gəlirin böyük məbləğlərini müdafiə büdcəsinə yönəldir və öz torpaqlarını müharibə yolu ilə qaytaracağı barədə hədələr səsləndirir.

Rusiyanın Qafqazda yeganə hərbi bazalarına ev sahibliyi edən Ermənistan da müharibə ritorikasından istifadə edir və hər hansı hərbi əməliyyata silahla cavab verəcəyi barədə təhdidlər edir.

İki qonşu ölkə Sovet İttifaqının çökməsindən əvvəl Azərbaycana məxsus olmuş, lakin əhalisinin əksəriyyəti erməni olan mübahisəli torpağa – Dağlıq Qarabağa görə 1980-ci illərdən düşmənə çevriliblər.

20 il əvvəl Rusiyanın vasitəçiliyi ilə başa çatmış müharibənin 6 ili ərzində 30 min insan həlak olub, minlərlə insan didərgin düşüb.

Müharibənin nəticəsi olaraq Dağlıq Qarabağ və Azərbaycanın 7 rayonu erməni qüvvələrinin nəzarəti altında qalır.

ŞübhələrBəs son günlər hərbi əməliyyatların qızışmasına nə səbəb olub? Azərbaycanın siyasi təhlilçiləri Şərqi Ukraynada silahlı separatçıları və qiyamçıları dəstəkləməkdə günahlandırılan böyük şimal qonşusundan – Rusiyadan şübhəlidirlər.

Rəşad Şirinə görə, Rusiya Azərbaycan hökuməti üzərinə təzyiq göstərərək onu Vladimir Putinin Avrasiya İttifaqı layihəsinə sövq etməyə çalışır.

“Buna nail olmaq üçün Soçi görüşünə şərait yaradılır. Zorakılığın baş verməsi ilə prezidentlərin planlaşdırılmamış görüşünün arasında vaxtın bu qədər qısa olması şübhə doğurur” – deyir təhlilçi.



Dağlıq Qarabağdakı konflikt 1994-cü ildən bəri "dondurulmuş" vəziyyətdədir


Rəşad Şirin vurğulayır ki, “Dağlıq Qarabağ, əslində bu danışıqların bütün canı deyil və bu görüşdən hökumətlər üzərinə sövdələşmə təzyiqinin ilkin faktoru kimi istifadə edilə bilər”.

Sabine Freizerin fikrincə, sülh danışıqları vasitəçilərindən biri olan Rusiyanı günahlandırmaq çətindir, lakin Rusiyanın hərbi toqquşmalardan dərhal sonra danışıqlar təklifi ilə ortaya “atılması” şübhəli görünür.

Moskvalı rusiyapərəst təhlilçi Sergey Markov son toqquşmalarda Rusiyanın hər hansı rolunu təkzib edir və bildirir ki, əksinə, Rusiya özünün cənub qonşuluğunda münaqişənin çözülməsində maraqlıdır.

Onun fikrincə, burada əsas səbəb danışıqların dalana dirənməsidir.

“Bakı ona görə narazıdır ki, münaqişənin mümkün çözümünə doğru heç bir addım atılmayıb” – deyir təhlilçi. “Bu münaqişə çox uzun bir müddətdə dondurulub və Azərbaycan və Ermənistan arasında mövcud vəziyyət isə 20 il əvvəlki qüvvələr nisbətini əks etdirir, - deyir Moskvalı təhlilçi, - İndi Azərbaycan Ermənistandan çox güclüdür və belə dondurulmuş situasiya onu qane etmir”.

Ermənistan və tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikası rəsmiləri bəyanatlarında Azərbaycan ordusunun güclü olması fikirlərini qəbul etmir və Azərbaycan tərəfindən hər hansı hücum edilərsə, ona cavab verməyə hazır olduqlarını deyir.

“Moskva, toqquşmaları minimuma endirmək istəyir ki, azərbaycanlılara və ermənilərə öz münaqişələrini çözməkdə kömək etsin və bu məqsədlə iki prezidenti bir araya gətirmək istəyir” – deyə Markov əlavə edir.

“Ola bilsin ki, Rusiya diqqəti Ukraynadan yayındırmaq istəyir, - deyir Freizer, - o, dünyaya göstərmək istəyir ki, təkcə Ukraynada mühüm rol oynamır, həm də Qafqazda mühüm rol oynayır”.

Prezidentlərin görüşüSoçi görüşündə Minsk Qrupunun daha iki həmsədrinin iştirak edəcəyinə dair heç bir məlumat verilməyib.

“Bu, əsl göstərici olacaq: Rusiya Minsk qrupunun fransız və amerikalı həmsədrləri ilə əməkdaşlığı davam etdirəcək, yoxsa özünün regiondakı nüfuzunu maksimum artırmaq məqsədilə təkbaşına hərəkət edəcək?” – deyir Richard Giragosyan.

Ukraynaya görə Qərbin sanksiyaları ilə vurulmuş Rusiya bəlkə də qərara gəlib ki, münaqişənin çözümündə təkbaşına hərəkət etsin və Azərbaycanı öz tərəfinə çəksin.

Azərbaycan bildirib ki, Avrasiya İttifaqına qoşulmaq niyyətində deyil. Öz növbəsində Avropa İttifaqı ilə Assosiasiya sazişindən Rusiyanın təzyiqi altında geri çəkilmiş Ermənistan da Rusiyanın Azərbaycana silah satmasından narazıdır və hələlik o da Avrasiya İttifaqına qoşulmayıb.

Azərbaycanın Rusiya ilə silah ticarətinin dəyəri 4 milyard dollardır. Eyni zamanda Rusiya Ermənistana münasib qiymətlərlə silah satır.

Hərbi fəaliyyətlər səngisə də, Azərbaycan-Ermənistan qüvvələrinin təmas xəttində vəziyyət gərgin olaraq qalır və indi bütün nəzərlər Putinin iki liderlə qarşıdan gələn görüşünə dikilib.