ABŞ prezidenti Donald Tramp yenidən qalmaqallı bəyanatlarla gündəmə gəlib. Gundemxeber.az xəbər verir ki, o, Fox News kanalına müsahibəsində bildirib ki, Kanada “ABŞ-ın 51-ci ştatı olmalıdır”. Bu çıxış, Vaşinqtonla Ottava arasında onsuz da davam edən ticarət mübahisələrini daha da dərinləşdirib və iki qonşu ölkə arasındakı münasibətləri daha mürəkkəb fazaya daşıyıb.

Tramp bildirib ki, ABŞ hökuməti Kanada ilə aparılan ticarət danışıqlarını rəsmi olaraq dayandırıb. O vurğulayıb ki, Ottava ABŞ texnologiya şirkətlərinə tətbiq etdiyi yeni rəqəmsal xidmət vergisini ləğv etməyincə danışıqlar bərpa edilməyəcək. ABŞ lideri Kanadanın bu vergi ilə əsasən Google, Meta və Amazon kimi nəhəng Amerika şirkətlərini hədəfə aldığını, bunun isə Vaşinqton üçün qəbulolunmaz olduğunu deyib.

Tramp:

“Onlar bizim texnologiya şirkətlərimizi öz ciblərini doldurmaq üçün hədəfə alıblar. Biz də açıq şəkildə deyirik ki, bu vergi ləğv olunmayana qədər yeni ticarət danışıqları olmayacaq və əks halda Kanada üçün daha sərt tariflər tətbiq ediləcək.”

Mübahisənin kökü: rəqəmsal vergi və qarşılıqlı tariflər

Xatırladaq ki, Kanada hələ 2024-cü ilin ortalarında ABŞ texnologiya şirkətlərinə qarşı xüsusi rəqəmsal xidmət vergisi tətbiq etmişdi. Bu, həmin şirkətlər üçün təxminən 3 milyard dollarlıq əlavə xərc demək idi. ABŞ rəhbərliyi buna sərt reaksiya vermiş, Kanadadan idxal olunan süd məhsulları, toyuq və yumurtaya 25%-dən 240%-ə qədər tariflər qoymuşdu. Kanada hökuməti də cavab olaraq ABŞ məhsullarına eyni səviyyədə qarşı tariflər tətbiq etmişdi.

Maraqlı məqam odur ki, bu gərginlik artıq Kanadanın yeni baş naziri Mark Karni dövründə yaşanır. O, 2025-ci ilin martında Castin Trudonun istefasından sonra baş nazir postuna gəlib və Liberal Partiyanın liderliyini üzərinə götürüb. Karni keçmişdə Kanada Mərkəzi Bankı və Böyük Britaniyanın Bank of England-ını idarə etmiş nüfuzlu maliyyə xadimidir.

Karni ABŞ-la münasibətlərdə kompromisə açıq olduqlarını desə də, Ottavanın yalnız Kanada iqtisadi maraqlarına uyğun olan razılaşmalara imza atacağını vurğulayıb. O bildirib:

“Biz Kanada olaraq öz suverenliyimizi və iqtisadi müstəqilliyimizi qoruyacağıq. Hər hansı razılaşma yalnız Kanadanın maraqlarına xidmət etməlidir.”

Tramp isə artıq bir ildən çoxdur ki, Kanadaya qarşı ritorikasında populist tonlardan istifadə edir. O, xüsusilə ötən ilin dekabrından başlayaraq dəfələrlə “Kanada ABŞ-ın 51-ci ştatı olmalıdır” deyə çıxış edib. Bununla o, Kanadanın ABŞ iqtisadiyyatından tam asılı olduğunu iddia edir və bu sözləri ilə həm daxili seçici bazasına, həm də beynəlxalq auditoriyaya sərt mesaj verir.

Kanada ictimaiyyəti və siyasi elitası isə bu fikirləri qətiyyətlə rədd edib. Yeni baş nazir Mark Karni, eləcə də bir sıra kanadalı analitiklər Trampın bu ritorikasını “diplomatik şantaj və siyasi teatr” adlandırıblar.

ABŞ-la ticarət münasibətlərinin gərginləşdiyi bir vaxtda Kanada hökuməti diversifikasiya xəttini gücləndirməyə başlayıb. İyunun sonlarında Ottava Avropa Birliyi ilə yeni strateji müdafiə paktı imzalayıb. Analitiklərə görə, bu addım həm NATO çərçivəsində Kanada öhdəliklərini gücləndirmək, həm də ABŞ-dan asılılığı müəyyən qədər azaltmaq cəhdi kimi qiymətləndirilir.

Eyni zamanda, Mark Karni hökuməti ölkə daxilində ticarət maneələrini aradan qaldırmaq üçün də geniş islahatlara start verib. Bu, Kanadanın öz iqtisadi bazarını daha sərbəst və rəqabətədavamlı etməyi hədəfləyir.

Beynəlxalq iqtisadçılar hesab edirlər ki, ABŞ və Kanada arasındakı gərginlik təkcə tariflər və texnologiya vergiləri ilə məhdudlaşmır. Bu, həm də iki ölkə arasında siyasi münasibətlərdə uzunmüddətli soyuqluq yarada bilər. Əgər proses belə davam etsə, Kanada daha çox Avropa bazarlarına və müdafiə alyanslarına inteqrasiya olunmağa çalışacaq ki, bu da Şimali Amerika iqtisadi və geosiyasi balansını dəyişdirə bilər.

Beləliklə, Trampın Kanadanı “51-ci ştat” kimi görmək istəyinə qarşı Ottavanın möhkəm mövqeyi, yeni baş nazir Mark Karninin iqtisadi müstəqillik və Avropa ilə yaxınlaşma strategiyası Vaşinqtonla Ottava münasibətlərinin yaxın perspektivdə də asan olmayacağını göstərir. ABŞ-ın yeni tarif təzyiqləri isə yaxın aylarda iki ölkə iqtisadiyyatını daha gərgin mərhələyə sürükləyə bilər./musavat.com/