Məmurlar nədən əhaliyə qənim kəsilib?

Azərbaycanda bəzi məmurlar sanki xalqa qənim kəsilib. Son günlər ölkədə baş verənlər belə təəssürat yaradır. Faktiki olaraq, son bir neçə gündə əhali arasında ən çox müzakirə olunan, hamını narahat edən iki məsələ var. Bunlardan biri qışın bu soyuq günlərində təbii qazın verilməsində tez-tez fasilələrin yaranması, digəri isə ərzaq məhsullarının qiymətinin artmasıdır. Son günlər xüsusən də ətin qiymətinin kəskin bahalaşmasıdır. Belə ki, bir neçə ay əvvəl 8-9 manata olan mal əti hazırda 12 və ya 12.50 manata satılır. Bu barədə bir qədər sonra.

Gəlin əvvəlcə, qaz məsələsindən danışaq. Qışın soyuq keçməsi əhalinin təbii qaza olan tələbatını daha da artırıb. “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi isə bu soyuq havaları nəzərə almayaraq , təmir işlərinə davam edir. Təmir işlərinin aparılması bəzi binalarda və həyət evlərində gün boyu qazın verilməməsinə və əhalinin etirazına səbəb olur.
Bəs, “Azəriqaz” rəhbərliyi bu barədə nə deyir? Qazın kəsilməsini necə izah edirlər. Qurumun mətbuat xidmətinin rəhbəri bildirib ki, soyuq hava ilə bağlı “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi bir çox işləri təxirə salıb. Onun dediyinə görə, əvvəlcədən planlı işlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdu: “Amma havaların qarlı keçməsinə görə bütün planlaşdırılan işlər tərəfimizdən təxirə salınıb. Hal-hazırda respublika ərazisində “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi tərəfindən hər hansı bir əvvəlcədən planlaşdırılmış təmir işləri həyata keçirilmir. Əhalinin təbii qaza olan tələbatı təmin edilir. Təbii qaza olan tələbat artdıqca təbii qazın verilişində də artım olur. Onu da qeyd edim ki, zərurət yarandıqda hər hansı qəza olduqda işlər aparmaq məcburiyyətində qalırıq. Axı Bakı və Abşeron qaz təhcizatı şəbəkəsinin xeyli hissəsi SSRİ dən 60-70-ci illərdən qalan şəbəkədən ibarətdir. “Azəriqaz” 2009-2016-cı illər ərzində min kilometrlərlə qaz xəttini yeniləyib və təmir edib. Hansısa ərazidə təhlükə yaradacaq hissələr qeydə alınırsa, bizim tərəfimizdən yenilənir və təhlükə aradan qaldırılır. Qazın olmaması barədə məlumat düzgün deyil. Hansısa evdən və ya binadan xəbərdarlıq olursa, bu zaman biz bu işə baxırıq və həmin ərazini qaz ilə təchiz edirik”.

“Azəriqaz” İstehsalat Birliyinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi İbrahim Kərbalayev isə bildirib ki, zərurət meydana çıxanda təbii qazın verilişi dayandırılır: “İstehlakçıların qaz təzhizatının yaxşılaşdırılması, təbii qaza olan tələbatın tam təmin edilməsi məqsədi ilə vaxtaşırı təmir işləri aparılır. Hər hansı qaz xəttində təhlükə aşkar olunarsa, birliyimiz ora müdaxilə edir.

Başqa məqsədlə qaz kəsintisi barədə məlumatlar düzgün deyil. Hər hansı binadan, evdən təbii qazın verilişində fasilə ilə bağlı məlumat daxil olursa, araşıdrılır və ərazi qazla təchiz edilir”.

Göründüyü kimi, eyni qurumun iki səlahiyyətlisinin sözləri biri-biri il düz gəlmir. Onlardan biri təmir işlərinin təxirə salındığını, digəri isə təmir işlərinin davam etdirildiyini bildirir. O da maraqlıdır ki, niyə “Azəriqaz” təmir işlərini qışa hazırlaşarkən deyil indi aparır, Bu gün saat 09:00-dan Abşeron, Binəqədi, Nizami, Nəsimi, Yasamal və Xəzər rayonlarının bir hissəsində təbii qazın verilişində fasilələr yaranıb.
Qeyd edək ki aparılan təmir işləri Sabunçu rayonunda Bakıxanov qəsəbəsi, eləcə də Xətai rayonunda Sarayeva, Qaçaq Nəbi, Cavanşir, M. Hadi, Seyid Əzim Şirvani, Mehmandarov, Şıxlinski küçələrində, Gəncə prospekti və Zığ yolu ərazilərinin bir hissəsində qaz təchizatına təsir göstərir. Eyni problem Binəqədi rayonunda, digər rayonlarda və Sumqayıtda da yaşanır.

Azad İstehlakçılar Birliyinin kommunal xidmətlər üzrə eksperti Nüsrət Qasımov isə mətbuata açıqlamasında bildirib ki, ölkədə 6 min kilometrdən çox qaz kəməri, 1 milyon yarım abonent var. Qaz kəmərlərinin işləmə müddəti 33 il olmalıdır, amma kəmərlər var ki, istifadə müddəti çoxdan başa çatıb. Bakının qazlaşdırılması haradasa 1929-1930-cu illərə təsadüf edir. Bu baxımdan, təmir işlərinin görülməsi zəruridir.
Maraqlıdır, istismar müddəti başa çatan boruları dəyişmək niyə “Azəriqaz” rəhbərliyinin yadına qışın bu sərt günlərində düşüb? Yəqin ki, bu sualın cavabı hamımıza aydındır.

Bəs Azərbaycanda əhalinin əsas qida məhsullarından olan ət niyə günü-gündən bahalaşır? Paytaxtda, eləcə də bölgələrdə ət kəsimi məntəqlərində mal ətinin qiyməti niyə belə kəskin artıb?

Qeyd edək ki, Bakıda sümüklü mal ətinin qiyməti 12 manat -12 manat 50 qəpiyə, sümüksüz mal ətinin qiyməti 13-14 manatdır. Bölgələrdə isə mal əti paytaxtla müqayisədə 1 manat ucuzdur. Bununla yanaşı, paytaxtda süd və süd məhsulları, qatığın qiymətində də hiss ediləcək bahalaşma müşahidə olunmaqdadır. Ət satışı ilə məşğul olanlar xüsusilə Novruz bayramı ərəfəsində mal ətinin 15 manata qədər bahalaşacağını bildirirlər.


Kənd təsərrüfatı üzrə ekspertlərin fikrincə, ölkədə mal-qaranın fiziki durumunu, təminatını ödəyəcək qədər yem istehsal edilmir. Dövlət proqramına əsasən, qarışıq yemin istehsalının 2 milyon ton olacağı deyilsə də, cəmi 47 min ton yem tədarük olunub. Rəsmi rəqəmlərdə göstəricilər yüksəlsə də, realda geriləmə müşahidə edilir. Kifayət qədər yem istehsal edilmədiyi üçün həm ət, həm də süd istehsalını artırmaq mümkün deyil.
Ölkədə 2 milyon 800 min başa qədər mal-qara, 8 milyon 800 min baş xırdabuynuzlu heyvan var, amma bu qədər heyvanı təmin edəcək qədər yem yoxdur. Digər tərəfdən, son 2-3 ildə 100 min hektardan artıq örüş sahəsi əkinə verilib. Onsuz da bizdə mal-qaranın sayına uyğun örüş sahəsi yox idi.

Ümumiyyətlə, ölkədə heyvandarlığın inkişafına ciddi fikir verilmir. Ekspertlər bildirir ki, bu gün mövcud olan problemlər bir müddət sonra daha da qabaracaq. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) müəyyən etdiyi normalara görə, il ərzində adambaşına düşən ətin miqdarı 84 kiloqramdır. Azərbaycanda adambaşına təminat cəmi 32 kiloqramdır. Fərq böyükdür. Yaxın illərdə isə bu fərqi aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq. Məhz fərqin olması sahibkara əldə etdiyi əti baha satmağa fürsət verir. Bu gün heç olmasa əhalinin tələbatının 80 faizi ödənilərsə, ətin də, südün də qiyməti düşər. Necə olur ki, Gürcüstanda, Ermənistanda ətin qiyməti bizdən çox ucuzdur. Hazırda bizimlə onlar arasında 30 faiz fərq yaranıb. Bu gün Azərbaycanda 100 min ton quş əti istehsal edilir. İstehlak səbətində müəyyən olunmuş siyahıya uyğun hesablayaraq, bunun əhalinin təminatını ödəyəcək qədər olduğunu bildirirlər. Siyahı isə qüsurludur. Bizdə bütün məhsulların qiymətinin bahalı olmasının səbəbi əhali sayına uyğun mal-məhsul istehsal olunmamasıdır. Defisit yaranır, belə olan halda da mütləq bahalaşma qeydə alınır.

Ekspertlər Novruz bayramında ətin qiymətinin bir az da bahalaşacağını bildirilər. Bayramda işbazalrın sui-istifadə hallarına yol verəcəyi sirr deyil. Çünki ölkə əhalisinin alıcılıq qabiliyyəti kəskin şəkildə aşağı düşüb. Ət satışı ilə məşğul olan sahibkarlar dövriyyədən əvvəlki kimi gəlir əldə edə bilmirlər. Sahibkarlar həm də itkilərini kompensasiya etmək üçün qiyməti qaldırmaq məcburiyyətində qalırlar. Qiymət artımının bir səbəbi də budur. Əhalinin imkanlı hissəsinin daha çox ətə üstünlük verəcəyini nəzərə alsaq, Novruz bayramında qiymətlər daha da artacaq. Əslində hökumət bu istiqamətdə düzgün siyasət apara bilmirsə, heyvandarlığı inkişaf etdirə bilmirsə, kəndlini də başa düşməliyik. Bu halda kəndli də hansısa yolla qazanc əldə etməyə çalışır. Bəzilər iddia edir ki, yalnız Bakıda ətin qiymətləri bahalaşıb. Amma bu, kökündən yanlış fikridir. Bölgələrlə paytaxtın müqayisəsində yalnız 1 manat fərq yarana bilər. Bu da Bakıda ət satışı məntəqələrinə gələn müxtəlif idarə nümayəndələrinə “görüm-baxım” edilməsilə bağlıdır. Burada sahibkarın günahı yoxdur. Qiymətlərə təsirlərdən biri də dövlət məmurlarının sahibkarların işinə müdaxilələri ilə bağlıdır. Yoxlamalar minimuma endirilsə, bu da müəyyən mənada qiymətlərə təsir edər”.

Bir sözlə, hazırda heyvandarlıqda vəziyyət ürəkaçan deyil. Manatın devalvasiyası ilə əlaqədar yem və digər xərclər bahalanır. Digər tərəfdən, adamların alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür.

Neft bumu dövründə – 2008-2014-cü illərdə ölkədə 1 nəfərə 31 kq. ət düşüb. Bu göstəricidə mal ətinin payı 30 faizə yaxın olub. Indi bu göstərici azalır.

Bəzi ekspertlər ətin süni yolla bahalaşdırıldığı qənaətindədir. Onların fikrincə, ət satışı yerlərində aparılan təhlillər göstərir ki, ət süni surətdə bahalaşdırılır. Lakin bunun qarşısını alan yoxdur. Prezident dəfələrlə deyib ki, qiymətləri süni surətdə qaldıran möhtəkirlərə qarşı ciddi mübarizə aparılır. Çox nadir hallarda mübarizə aparılır, özü də kampaniya şəklində. Çox təəssüf ki, bazarlar idarə olunmur, bazarlar taleyin ixtiyarına buraxılır. Bundan əzab və əziyyət çəkən də aztəminatlı ailələr olur.

Onu da qeyd edək kİ, mal ətinin qiymətinin bahalaşması digər ət bazarlarında, o sıradan qoyun əti, quş əti, həmçinin, balığın qiymətində də artırıcı təsirə malik olacaq. Xüsusilə də, nəzərə alsaq, təxminən bir aydan sonra Novruz bayramı gəlir, o halda da artan tələbatın ətibqiymətini bahalaşdıracağına şübhə qalmır. Ət bazarında qiymət bahalaşması isə həm də restoranlarda və kafelərdə ətli yeməklərin qiymətini bahalaşdıracaq.

Bir faktı da qeyd edək ki, ölkədə örüş sahələri oliqarxlar tərəfindən mənimsənilib və orada taxıl istehsal olunur. Lakin bu sahələrin heç birində irəliləyişə nail olmayıblar. Örüş sahələri fermerlərin və heyvandarlıqla məşğul olan kəndlilərin əlindən çıxdığı üçün heyvanların baş sayında ciddi azalma var. Ümumiyyətlə, təklif azalıb. Örüş sahəsi və biçənəklərlə yaradılan problemlər də bu məsələyə ciddi təsir edib. Nəticədə ətin qiymətində artım davam edir.

Samir
gundemxeber.az