Hesablama Palatası sabiq əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin nəzarət etdiyi Pensiya Fondunda ciddi qanunsuzluqlar aşkarlayıb; ölmüş şəxslərə pul “ödənib”, bir adam 2 rayondan pensiya alıb

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun fəaliyyətində ciddi qüsurlar aşkarlanıb. Bu barədə Hesablama Palatasının ötənilki fəaliyyətinə dair hesabatında məlumat verilib. Sənəddə qeyd olunur ki, 2016-cı ildə ilin əvvəlinə nisbətən sonunda sığortaedənlərin Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna borcu 21 milyon 612,2 min manat və ya 6,7 faiz artaraq 342 milyon 877,2 min manat təşkil edib(APA).

Hesabatda bildirilib ki, 2016-cı ili əhatə edən auditin başlanıldığı tarixə 181 halda pensiya alan şəxslərin vəfat etdiyi tarixdən sonra hesabların bağlanılmadığı, həmin hesablara ödənişlərin davam etdirilərək 624,5 min manat, 35 şəxsin eyni zamanda fondun iki müxtəlif yerli orqanından əmək pensiyası aldığı və nəticədə onlara ikiqat pensiya ödənilərək, ümumilikdə 319,1 min manat məbləğində vəsait ödənildiyi məlum olub.

2016-cı ildə fondun Bakı şəhəri üzrə Hüquqi Şəxslərlə İş İdarəsində qeydiyyatda olan müəssisə və təşkilatlarda əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan 492 nəfər, İri Sığortaedənlərlə İş İdarəsində isə 416 nəfər fondun müxtəlif şəhər və rayonlarında əlilliyə görə əmək pensiyasını tam məbləğdə alıb, bu səbəbdən artıq ödənilən pensiya məbləği ümumilikdə 1092,6 min manat təşkil edib.

Sığortaolunanların sanatot riya-kurort müalicəsi və sağlamlaşdırma tədbirlərinin həyata keçirilməsi üzrə Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası vasitəsilə maliyyələşdirilən xərclər üzrə 01.01.2016-cı il tarixə Konfederasiyanın hesabında 662,7 min manat məbləğində qalıq olmasına baxmayaraq həmin vəsait təsdiq olunmuş illik xərclərdə nəzərə alınmayıb, qanunvericilikdə fondun vəsaitlərinin düzgün və məqsədyönlü xərclənməsinin ildə bir dəfədən az olmayaraq yoxlanılması nəzərdə tutulsa da, fond və nazirlik tərəfindən konfederasiyada müvafiq yoxlamalar həyata keçirilməyib.

Hesablama Palatasının bu hesabatı DSMF sistemindəki ciddi maxinasiya mexanizminin açıqlanması deməkdir. Ölmüş şəxslərin adına pensiya ödənməsi, bir nəfərə 2 rayondan pensiya ödənməsi kimi hallar fondun bütün rayonlarında mövcud olan mənimsəmə mexanizminin tərkib hissələridir.

Xatırladaq ki, “Yeni Müsavat” bir müddət öncə DSMF sistemindən uzun illər ərzində 2-2,5 milyard manat vəsaitin yoxa çıxmasına dair məlumat yaymışdı. Hesablama Palatasının bu hesabatı göstərir ki, fond sistemində oturuşmuş korrupsiya sxemi yaradılıb. İşəgötürənlərin işçi sayını, əmək haqqını az göstərmələri, son illərdə isə kütləvi şəkildə işçiləri əmək müqaviləsindən xidməti müqaviləyə keçirmələri kimi neqativ halların çox geniş vüsət almasında bu korrupsiya sxemi ciddi rol oynayıb.

İddialara görə, korrupsiya mexanizmi bir neçə ay əvvəl fondda aparılan yoxlamalar zamanı üzə çıxarılıb. Onun detallarının dəqiqləşdirilməsi, həmçinin qeyd olunan mexanizm üzrə hesablamalar aparılıb. Nəticə o qədər ilginc olub ki, birbaşa ölkə rəhbərliyi məlumatlandırılıb. İddialara görə, sabiq əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Səlim Müslümovun yeni kabinetdən kənarda qalmasının ən mühüm səbəbi də məhz bu məsələdir. Xatırladaq ki, DSMF-yə 2002-ci ildən bəri S.Müslümov rəhbərlik edib. Yalnız 2013-2016-cı illər arasında qısamüddətli dövrdə fondun sədri Elman Mehdiyev olub. 2006-cı ildən fond yenidən S.Müslümovun nəzarətinə keçib - Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə tabe etdirilib.

DSMF ile ilgili görsel sonucu

İqtisadçı-alim, İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyinin rəhbəri Azər Mehtiyevin fikrincə, DSMF-nin fəaliyyətindəki qeyri-şəffaflıq və yumşaq desək, nöqsanlar onun bir neçə funksiyanı eyni vaxtda icra etməsindən qaynaqlanır: “Sosial Müdafiə Fondu həm sosial ödənişlərin dərəcələri ilə bağlı qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış edir, həm sosial ödənişləri toplayır, həm də onların xərclənməsini həyata keçirir. Bu isə əvvəla, normal praktikada yolverilməzdir. İkinci bir tərəfdən, bu halda maraqlar toqquşması deyilən prosesi tənzimləmək mümkün olmur. Elə bir sistem qurulmalıdır ki, bu funksiyaları icra edən qurumların bir-birinə nəzarət imkanı yaransın. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bütün fiskal yığımların bir quruma verilməsi daha düzgün olardı. Məsələn, Vergilər Nazirliyi bütün vergi və sosial ödənişlərin toplanmasını təmin edə bilər. Daha sonra müvafiq qurumlar onun xərclənməsini həyata keçirər. Bu halda fondun da fəaliyyətində şəffaflığı təmin etmək mümkündür. Əks halda, indiki vəziyyət davam edəcək. Hansı ki, bu vəziyyət toplanan vəsaitlərin gizlədilməsinə, işəgötürənlərlə gizli razılaşmalara gedilməsinə əlverişli imkanlar yaradır. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün Azərbaycanda qeyri-rəsmi məşğulluq çox yüksək səviyyədədir, işçilərlə əmək müqaviləsi əvəzinə xidməti müqavilələrin imzalanması, real əmək haqqının gizlədilməsi halları geniş yayılıb”.

A.Mehtiyev deyir ki, DSMF-nin fəaliyyəti ilə bağlı sistemli və detallı məlumatlar açıqlanmır: “Məlumatlar sistemsiz və qeyri-müntəzəm açıqlanır, detallı olmur. Fondun gəlir və xərclərinə dair illik məlumatlar çox ümumi, normal təhlillərin aparılmasına imkan verməyən formadadır. Belə şəraitdə qanunsuzluqların, mənimsəmələrin olması qeyri-adi görünmür”.

Qeyd edək ki, son aylarda mətbuatda Sosial Müdafiə Fondunun bir neçə şöbəsində Baş Prokurorluq Yanında Korrupsiyaya qarşı Mübarizə İdarəsi tərəfindən yoxlamalar aparıldığına dair məlumatlar da yer alıb.