Müğənni Nazpəri Dostəliyevaya fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsinin verilməsi iddiası bir neçə gün ölkədə ən çox müzakirə edilən mövzuya çevrildi

Məsələ o qədər böyüdü ki, Ali Attestasiya Komissiyasının aparat rəhbəri Arif Quliyev açıqlama verərək, Nazpəri Dostəliyevanın elmi dərəcə alması ilə bağlı yayılan xəbərləri təkzib etdi, “başdan-ayağa saxta bir şeydir” – deyə bəyan etdi.

Ancaq bu da müzakirələrə son qoymadı, sadəcə istiqamətini dəyişdi. Belə ki, Nazpəri Dostəliyevanın elmi dərəcə alması HƏLƏLİK saxta çıxsa da (müğənni müdafiəyə hazırlaşdığını bəyan edib-red.), ölkədə elmi adları heç də həqiqi alimlərin daşımadığına dair çoxsaylı faktlar mövcuddur. Heç bir elmi fəaliyyəti olmadığı halda, nəinki fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsini (elmlər namizədi-red.) daşıyan, hətta professor titullu onlarla, bəlkə də bir neçə yüz şəxsin adını çəkmək olar.

Məsələn, bu günlərdə məlum oldu ki, 40 yaşında Bakı Sosial İdarəetmə və Politologiya İnstitutunu (indiki İdarəçilik Akademiyasını) bitirən Beyləqan rayon İcra hakimiyyətinin başçısı Vaqif Abdullayev 2 ildən sonra namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Bununla da kifayətlənməyib, elmlər doktoru, professor adını da almağa nail olub.

Belə faktlar kifayət qədərdir. Azərbaycanda yüksək vəzifəli məmurların, nazirlərin, komitə sədrlərinin, eləcə də deputatların, icra başçılarının, imkanlı iş adamları və müğənnilərin adlarının qarşısına bir elmi dərəcə də əlavə etməsi dəb halını alıb. Səbəbi ayrı mövzudur, qalsın başqa bir yazıya.

Ancaq bu məsələ, əlbəttə yeni deyil, uzun illərdir mövcuddur. Hələ illər öncə Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev ciddi rezonans doğurmuş “İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış” sərlövhəli məqaləsində bunu açıq və sərt şəkildə tənqid etmişdi. Sitat: “ELM bir BİZNESƏ ÇEVRİLİB və istənilən şəxs – dövlət məmuru, yaxud iş adamı müxtəlif yollarla elmi ad almağa nail olur. Təəssüf ki, bütün bu proseslərdə elm və təhsil müəssisələrinin bir sıra əməkdaşları hazır dissertasiyaları iddiaçılara təklif edirlər. Paradoksal haldır ki, elmin paklığını qorumaq əvəzinə elm xadimlərinin özləri təsadüfi adamların elmi adlar almasına rəvac verir, belə işləri elmi şuralarda yekdilliklə dəstəkləyirlər. Söz yox ki, bu cızma-qaralar Azərbaycanın elmi potensialının artırılmasına heç bir xidmət göstərə bilməz!…

…Müdafiə şuraları səviyyəsiz araşdırmalara, dissertasiyaların müxtəlif yollarla yazılmasına, müdafiəsinə və elmi adların verilməsinə ciddi və tələbkarlıqla yanaşmır, nöqsanlara göz yumur. Müdafiə olunan dissertasiyaların böyük bir qismində sanballı elmi tutum və yeni elmi qənaətlər yoxdur. Belə faktların sayı isə nəinki azalmır, əksinə, artır”.

Belə faktlar təəssüf ki, Ramiz Mehdiyevin məqaləsindən sonra da azalmadı. Administrasiya rəhbərinin Azərbaycan elmində, elmi adların verilməsində yaranmış vəziyyəti çox dəqiq şəkildə ifadə edən sözügedən məqaləsi ölkədə ciddi rezonans doğursa da, elm və təhsil müəssələrində bir müddət geniş müzakirə edilsə də, konkret nəticəyə səbəb olmadı. İclaslarda “elmdə bazarı yığışdırmaq lazımdır” deyib gurultulu bəyanatlar verənlər, qısa müddətdən sonra “ənənəvi” üsulla elmi adları “bazara” çıxardılar.

Bu da müxtəlif səbəblərdən “titul acı” olanların “alim” adı almasına şərait yaradır. “Pulum var, imkanım var, niyə bir elmi adım da olmasın?” deyib baş vururlar Elmlər Akademiyasına və ya Dissertasiya Şurasının fəaliyyət göstərdiyi ali məktəblərdən, elmi mərkəzlərdən birinə. Orada adını dissertant və ya doktorant kimi qeydiyyata salaraq, formal bir mövzu götürürlər. Yüksək vəzifəlilər tapşırıqla ( “halallıq” üçün şirinlik verənləri də olur-red.), qalanları “bazarlıq” nəticəsində razılaşdırılan məbləği verməklə, heç bir elmi əhəmiyyəti olmayan dissertasiya işi yazdırırlar. Nə seminarlara çıxırlar, nə də müzakirələrə. Adlarından bir-iki məqalədə çap etdirib, alimlik dərəcəsini alırlar.

Bütün bu prosesi də qısa müddətdə yekunlaşdırırlar. Həqiqi elm adamları 2-3 ilə mövzusunun adını belə təsdiqlədə bilmədiyi halda, saxta və ya “imkanlı” alimlər 3-4 ilə hətta professor titulunu əldə edə bilirlər.

Daxil olan məlumata görə, belə fantastik sürətlə professor adını alanların arasında hətta universitet rektoru olan da var. Söhbət Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin rektoru, iqtisad elmləri doktoru, professor Eldar Quliyevdən gedir.

Əlbəttə biz, Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı – “Azərittifaq”ın sədri, Milli Məclisinin deputatı olan hörmətli Eldar müəllimin nə savadı, nə də elmi potensialı barədə hər hansı fikir söyləməkdən uzağıq. Sadəcə saytımıza daxil olan məlumatı və faktları təqdim etmək niyyətindəyik.

Belə ki, verilən məlumata görə, 1951-ci il təvəllüdlü Eldar Quliyev 58 yaşında, yəni 2009-cu ildə elmlər namizədi alimlik dərəcəsini alıb. Bundan 4 il sonra isə, yəni 2013-cü ildə elmlər doktoru, professor elmi dərəcəsini almağa nail olub. Necə deyərlər, gec başlayıb, amma çətin və məşəqqətli elm yolunu sürətli keçib. Ola bilsin ki, Eldar Quliyevin elmdə belə sürətlə irəliləməsinə səbəb 2011-ci ildən Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin rektoru postunu tutması olub. Bəlkə də, Eldar Quliyev 30 ildən artıqdır “Azərittifaq”a rəhbərlik etdiyindən, elmi potensialını ortaya çıxarmağa vaxt tapmayıb. Yalnız “Azərittifaq” böyük ölçüdə dağılandan sonra fikrini elmə yönəldə bilib. Bilmirik…

Ancaq maraqlıdır ki, bu xəbəri dəqiqləşdirmək üçün müraciət etdiyimiz (Kooperasiya Universitetinə zənglərimizə cavab verən olmadı-müəl.) Açıq Ensiklopediya olan “Vikipediya”da Eldar Quliyev özü haqda verdiyi informasiyalarda nə zaman müdafiə etdiyi, nə zaman proffessor adı aldığı haqda məlumatları daxil etməyib.

“Vikipediya”da Eldar Quliyevin “Elmi və Siyasi Fəaliyyəti” bölməsində yazılıb: “1973-1974-cü illərdə Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləmişdir. 1974-1975-ci illərdə həqiqi hərbi xidmətdə olmuşdur. 1975-1987-ci illərdə Respublika Ticarət Nazirliyi sistemində məsul vəzifələrdə çalışmış, 1981-1985-ci illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində aspirant kimi elmi tədqiqat işi ilə məşğul olmuşdur. 1987-1990-cı illərdə Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqının idarə rəisi vəzifəsində çalışmışdır. 1990-cı ildə Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı İdarə Heyətinin sədr müavini, 1993-cü ildə İdarə Heyətinin sədri vəzifəsinə seçilərək hal-hazıra kimi ictimai əsaslarına rəhbərlik edir. 2011-ci ildən Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin rektoru, iqtisad elmləri doktoru, professordur. İkinci, Üçünçü, Dördüncü və Beşinci çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatıdır. Milli Məclisin Aqrar siyasət komitəsinin sədr müavinidir”.

Göründüyü kimi, nə vaxt alimlik adı aldığına dair bir cümlə belə yoxdur. Ancaq maraqlıdır, 1981-1985-ci illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində aspirant olan Eldar müəllim niyə məhz o dövrdə deyil, təxminən 25 il sonra müdafiə edib? O zaman Eldar Quliyevin öz elmi potensialını ortaya çıxarmasının qarşısını kimlər alıb? Niyə uzu illər ərzində dünya elmi Eldar Quliyevin elmi təfəkküründən məhrum edilib?

Bu sualları Eldar müəllimin cavablandıracağına ümid edərək, qayıdırıq “Vikipediya”dakı məlumatlara. Bundan sonrakı hissədə yazılanlar Eldar Quliyevin qısa müddətdə elmə verdiyi “töhfələrin” (Vikipediyada belə yazılıb) dünyada necə böyük REZONANS doğurduğunu nümayiş etdirir. Qısa müddətdə dünyanın az qala bütün “nüfuzlu” akademiyaları Eldar müəllimi özlərinə üzv etmək üçün növbəyə düzülüblər. Diqqət edin: “Geniş elmi fəaliyyətinə və iqtisad elminə verdiyi töhfələrə görə (?!-red.) Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının, Almaniyanın Hannover şəhərində yerləşən Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının, İtaliya Beynəlxalq İqtisadi və Sosial Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, Gürcüstan Respublikasının Suxuşvili Texniki Universitetinin Fəxri doktoru seçilmişdir. Roma şəhərinin “Fəxri alimi”dir. Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyası tərəfindən “Qızıl Ulduz” medalı və “Atatürk Beynəlxalq” mükafatı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təltif Komitəsi tərəfindən “Taclı Xidmət” ordeni və İctimai Mükafatlar Şurasının Beynəlxalq Mükafatlar Komitəsi (UNCOPA) tərəfindən “Avropa Xidmət Ordeni”, Avropa Təbiət Elmləri Akademiyası tərəfindən “Senator Ulduzu” və “Qızıl Qartal” ordenləri ilə təltif olunmuş, Almaniyanın Berlin şəhərində Leybnits adına medalla mükafatlandırılmaqla “Avropanın əməkdar elm xadimi” adına layiq görülmüşdür.”.

Yəqin razılaşarsız ki, ömrü boyu elmlə məşğul olanlar belə bu titulların yarısını əldə edə bilmir. Düzdür, Azərbaycanda yuxarıda adları çəkilən “nüfuzlu” akademiyalara müəyyən pul müqabilində (elə də böyük məbləğ tələb olunmur -red) üzv olmağın mümkünlüyü çoxlarına məlumdur. Ancaq Eldar Quliyevin də bu yoldan istifadə etdiyinə inanmırıq…

Sonrakı hissədə isə 60 yaşından sonra özündəki elmi potensalı kəşf edən Eldar müəllimin əsərlərinin dünyanı necə heyran qoyduğundan yazılıb. Onun “Qlobal ərzaq təhlükəsizliyi: reallıqlar, çağırışlar və perspektivlər” adlı kitabının İtaliyada, İsveçrədə təqdimatının keçirildiyindən, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İsveçrədə yerləşən mərkəzi kitabxanasının fonduna qəbul edildiyindən bəhs olunur. “Professor Eldar Quliyevə müəllifi olduğu həmin kitabın dünyəvi əhəmiyyət daşıdığına (?!-red.) görə BMT-nin İctimai Mükafatlar üzrə Şurası tərəfindən “İlin kitabı” beynəlxalq mükafatı təqdim edilib” deyə qeyd edilir. Hətta əsərlərinə görə, E.Quliyevə Vatikan Bonifasiana Akademiyasının həqiqi üzvü (akademik) diplomu da təqdim olunduğu deyilir.

İlk baxışda qibtə etməmək mümkün deyil. Əllbəttə, bəziləri pul hesabına hətta Harvard Universitetinin konfrans zalını icarəyə götürüb, 5-10 nəfəri yığıb nağıl kitabını belə samballı elmi əsər kimi nümayiş etdirməyin mümkün olduğunu iddia edəcəklər. Amma Eldar müəllimin əsərləri ilə bağlı bunu söyləmək üçün əlimizdə əsas yoxdur.

Qeyd edək ki, əsərlərindən Eldar müəllimin elmi fəaliyətinin çoxşaxəli olduğu görünür. Belə ki, ona aid olduğu bildirilən elmi əsərlərinin hərəsi bir sahəyə aiddir. Diqqət edin:
“1. Müasir dövrdə xarici-iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsinin xüsusiyyətləri. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı,“Kooperasiya”, 2011.
2. Gömrük işinin təşkili. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı,“Kooperasiya”, 2012.
3. Etibarlı ərzaq təminatı sistemi: Kooperasiya və İnteqrasiya problemləri. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı,“Elm” nəşriyyatı, 2013.
4. Aqrar iqtisadiyyat. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Bakı,“Kooperasiya”, 2015.
5. “Qlobal ərzaq təhlükəsizliyi: reallıqlar, çağırışlar və perspektivlər” – monoqrafiya, Almaniya, Cologne, 2017″.

Belə görünür ki, Eldar müəllim həm aqrar sektoru, həm gömrük işinin təşkilini, həm xarici-iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsini, həm də ərzaq təhlükəsizliyinin təşkili məsələlərini çox dərindən bilir. Əks halda bu sahələrlə bağlı ali məktəb tələbələri, mütəxəssislər üçün dərslik yaza bilməzdi./azpolitika