Azərbaycanda kənd təsərrüfatı sahəsində problemlər yaşanmaqdadır. Ölkənin təbii imkanları yüksək olsa da, aqrar sahənin inkişafına nail olmaq hələki mümkün olmayıb.

Əksər ekspertlər bunu aqrar sahəyə rəhbərlik edən şəxslərin qeyri-peşəkarlığı ilə əlaqələndirirlər. Ölkə başçısının sərəncamı ilə bir ilə yaxındır ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin rəhbərliyi dəyişdirilib. Lakin bu zaman kəsiyində bu sahədə nəzərə çarpacaq dəyişiklik yoxdur.

100 minlik səfər xərci – Lyüks təyyarə, bahalı hotel…

Yeni nazir İnam Kərimov qısa müddətdə komandada ciddi dəyişiklik etsə də, hətta xaricdən mütəxəssislər gətirsə də, ortada real nəticə hiss olunmur. Aqrar sahə üzrə mütəxəssislər də yaxın gələcəkdə hansısa dəyişikliyin olacağını istisna edirlər. Amma qısa müddət keçməsinə baxmayaraq, İnam Kərimov və komandası ilə bağlı neqativ fikirlər səslənməyə başlayıb.

Məlum olduğu kimi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ölkədə heyvandarlığın, xüsusən də qoyunçuluğun inkişafı üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirməyə başlayıb. Bu məqsədlə öncə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bir neçə əməkdaşı Cənubi Afrika Respublikasına səfər edib. Səfərdə məqsəd Azərbaycana qoyunların idxalı üzrə proqramın icrasıdır. Amma nazirliyin əməkdaşlarının bu ölkəyə səfəri zamanı böyük vəsaitləri xərcləməsi ciddi müzakirəyə səbəb olub. Belə ki, Azərbaycandan Cənubi Afrika Respublikasına təyyarə xərcləri təxminən 5 min manat olub. Nümayəndə heyətinin bir neçə nəfər oluğunu nəzərə alsaq, bilet pulunun 20 min manat olduğu ortaya çıxır. Hotel və digər xərcləri nəzərə alsaq, 100 min manata yaxın vəsaitin xərcləndiyi aydınlaşır. Maraqlısı isə budur ki, bu vəsait sadəcə, vəziyyətlə bağlı məlumat almaq xarakterli olub. Yəni, bu barədə məlumatı daha az vəsait xərcləməklə də əldə etmək olardı.

Heyvandarlıqdan xəbərsiz komandanın yeni "icad”ı…

Mövzu ilə bağlı fikirlərini Mia.az-la bölüşən aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmli deyib ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində rəhbər dəyişikliyi olsa da, idarəetmənin mahiyyətində hər hansı bir dəyişiklik olmayıb. Onun sözlərinə görə, İnam Kərimov və yeni komandası da dövlət büdcəsinin səmərəsiz xərclənməsi, hətta göyə sovurulmasında daha irəli gediblər:

"Nazirliyin bəzi nümayəndələri Afrikaya səyahət ediblər və bu səyahətə görə dövlətin yüz minlərlə vəsaitini xərcləyiblər. Mən qəsdən səyahət ifadəsini işlədirəm ki, İnam Kərimov və kadrlarının kənd təsərrüfatı ilə bağlı hansısa ölkələrə səfəri səyahət xarakteri daşıyır. Tam əminliklə deyə bilərəm ki, bu adamların Afrikaya səfərinin hər hansı işgüzar nəticəsi olan deyil. Bu günlərdə nazir də Fransaya səfər edib. O da heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi ilə bağlı danışıqlar aparır, müzakirələrdə iştirak edir. Hər iki səfərin Azərbaycanda heyvandarlığın inkişafı ilə bağlı hər hansı nəticə verə biləcəyi ehtimalı sıfıra bərabərdir. Ona görə ki, bu gün Azərbaycanda heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi üçün hər hansı xarici amil yoxdur. Yəni, xaricdən asılılıq yoxdur. Buradan da aydın görünür ki, bu adamların heyvandarlıqdan xəbərləri yoxdur. Azərbaycanda iribuynuzlu heyvanların 90 faizi cins mal-qaradır. Hələ sovet dönəmində ölkəyə cins mal-qara gətirilib, ölkənin cins tərkibi tamamilə dəyişdirilib. Bəzi heyvanlara yaxşı qulluq olmadığı üçün cırlaşıb. Qoyunçuluqla bağlı da analoji fikirləri söyləmək olar. İndi bunlar deyirlər ki, guya bura qoyun gətirəcəklər və cins heyvanların artırılması ilə məşğul olacaqlar. Bu cəfəng fikirlərlə əsaslandırmaq istəyirlər ki, çəkilən xərc boş yerə getməyəcək. Amma tam əminliklə deyirəm ki, o xərclər havayı yerədir. Yəni, bir həftəlik səfərə yüz minlərlə manat vəsaitin xərclənməsini heç cür əsaslandıra bilməzlər”.

7 milyonluq mərkəzin aqibəti…

Müsahibimiz qeyd edib ki, nazirlik rəsmiləri bir müddət əvvəl yaradılan mərkəzin fəaliyyətini inkişaf etdirmək əvəzinə, yeni xərc yerlərinin yaradılmasına çalışırlar. Onun sözlərinə görə, məhz bu məqama görə, yeni rəhbərliyi köhnələrdən fərqləndirmək olmur:

"Bu adamlar hələ bilmirlər ki, bu dəqiqə Azərbaycanda heyvandarlığın əsas problemi yemçiliyin inkişafı ilə bağlıdır. Bu gün heyvanların cins tərkibinin dəyişdirilməsi o qədər də problemli məsələ deyil. O vaxt 7 milyon avro vəsait xərcləndi, süni mayalandırma mərkəzi yaradıldı. Mərkəzə müasir avadanlıqlar gətirildi. Bu gün qoyunçuluqda da, iribuynuzlu heyvandarlıqda da süni mayalandırma yolu ilə daha məhsuldar heyvanlar almaq mümkündür. Yəni, buna görə, Afrikaya, Fransaya səfər edib təyyarəyə, hotellərə yüz minlərlə vəsaiti göyə sovurmaq lazım deyil. Mən, konkret faktı deyirəm. Ölkədən bir addım belə kənara qoymadan heyvandarlığı inkişaf etdirmək mümkündür. Amma görünən odur ki, nazir və komandası xarici səfərlər etmək, səyahətə çıxmaq üçün bu variantı gündəmə gətiriblər. Yaxşı olardı ki, onlar Afrikaya səyahətə çıxanda 50 min manatı təyyarə biletinə yox, rayonlarımıza səfərlər edib problemi yerində həll etməyə çalışaydılar. Yerlərdə yem bazamızın hansı səviyyədə olduğu ilə maraqlanaydılar, vəziyyəti təhlil edəydilər, mövcud problemin aradan qaldırılmasına cəhd edəydilər. 10-15 manata avtobus bileti alıb yaxın rayonlarımızın birinə getsəydilər, Afrika, yaxud Fransa səfərindən daha səmərəli olardı”.

Yeni nazirin komandası "pul silməyə” hazırlaşır

Ekspert onu da qeyd edib ki, xarici səfərlərin xərcləri ilə yanaşı, əlavə vəsaitlərin tələb olunması da gündəmə gələcək:

"Diqqət edirsinizsə, rəhbərlik dəyişəndən bəri təklif olunan layihələrə əlavə vəsait tələb edilir. Ona görə də düşünürəm ki, yeni komandanın üzvləri yüzminlik səyahət xərcləri ilə kifayətlənsələr, şükr etməliyik. Amma bununla kifayətlənməyəcəklər. Onlar Prezidentə təklif hazırlayacaqlar ki, Afrikadan, Fransadan, yaxud hansısa başqa ölkədən ölkəyə yeni cins heyvanların gətirilməsi üçün vəsait ayrılsın. Belə demək mümkündürsə, əvvəlki nazirlər necə işləyirdisə İnam Kərimov və komandası da o yolu tuturlar. O vaxt bir baş iribuynuzlu heyvanı 2 min dollara alıb 5 min dollara sənədləşdirmişdilər. Hiss edirəm ki, bunlar da o istiqamətdə iş aparıb təkliflər verəcəklər ki, yeni cins mal-qara, yaxud qoyun alıb gətirsinlər. Yoxsa bunların Afrikada, Fransada nə işləri var?

Hökumətdə bu təklifləri dəyərləndirəcək mütəxəssislərin olmadığı üçün qəbul olunacaq və yenə milyolarla dövlət vəsaiti talanacaq. Bunlar özləri aqrar sahəni bilməsələr də, korrupsiya və mənimsəmə üsülu ilə pul qazanmağı çox yaxşı bilirlər. Amma tam məsuliyyətimlə deyirəm ki, bu gün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin səviyyəsi uşaq bağçası səviyyəsindədir. Bu adamların bilgisi də, davranışı da, hərəkəti də, gördükləri işlər də, uşaq bağçası səviyyəsindədir, ancaq onların iştahı uşaq bağçası səviyyəsində deyil”.

Texnika alverində milyonluq maxinasiyalar

V.Məhərrəmli onu da xüsusi vurğulayıb ki, Kənd Təsərrüfatında ən böyük korrupsiya aqrolizinqdədir.

"Bu sahəyə dövlət büdcəsindən milyonlarla vəsait ayrılır. Amma o pulların böyük hissəsi korrupsiyaya uğrayır. Gedib ucuz gübrə alırlar. Təsiredici qüvvəsi iki dəfə aşağı olan gübrə alıb gətirirlər. Biz o gübrəni İrana göndərdik, ordan bizə sənəd təqdim elədilər ki, təsiredici qüvvəsi iki dəfə aşağıdır. Eləcə də ölkəyə gətirilən dərman pereparatları da eyni vəziyyətdədir.

Texnika sahəsində də vəziyyət acınacaqlıdır. Kombayn alırlar, sənəddə qeyd olunur ki, bu texnika full vəziyyətdədir, amma elə deyil. Bəzi texniki avadanlıqları çıxartdırıb ucuz alırlar. Sizə bir rəqəm deyim. Şəkidə bir il ərzində bir milyon manata yaxın naxinasiya aşkarlandı. Yəni, hələ aşkarlanan bu idi, özü də bir rayonda. Nəzərə alsaq ki, ölkə üzrə nə qədər filial var və nə qədər maxinasiya ola bilər, o zaman yüz milyonlarla vəsaitin korrupsiyaya uğradığını təsəvvür eləmək çətin deyil. Axı, ölkə xaricində olan alış-veriş prosesində də maxinasiyalar çox olur. Məsələn, Çindən çəltik üçün ucuz kombayn alıb gətirmişdilər, onu buğda kombaynı kimi sənədləşdirmişdilər. Buğda biçinində ondan istifadə elədilər və fermerlərə böyük ziyan vurdular. Heç onu sonra çəltikdə də istifadə etmədilər. Kombaynın qiyməti hardasa 70-80 mindir, onu 100-120 minə sənədləşdirirdilər. Bəzi halda o 70 minlik kombaynı 40 minə alırlar, yəni detalları keyfiyyətsiz olanı sifariş edirlər. O texnikalar da burda dözmür, 1-2 il işləyəndən sonra sıradan çıxır. Bax belə fəndlərlə o sahəyə ayrılan maliyyə resurslarının yarısını mənimsəyirlər” – deyə ekspert əlavə edib.

"Aqrolizinq”i kim və niyə ələ keçirir?

Müsahibimiz nazirlik rəsmilərinin başqa niyyətləri barədə də məlumat verib. O bildirib ki, nazirlikdəkilər çalışırlar ki, bəzi qurumları ləğv edərək onların maddi-texniki bazasını bu və ya digər yollarla mənimsəsinlər:

"İndi təklif edirlər ki, "Aqrolizinq” ləğv edilsin. Yəqin ki, buna gedəcəklər. Bunun əsaslı səbəbləri var. Birincisi, "Aqrolizinq”in texnikalarını satıb pul qazanacaqlar. İkincisi, onun yerində özəl müəssisələr yaradılacaq, bax, həmin müəssisələr öz qohum-əqrəbalarının adına olacaq. Üçüncüsü, o sahəyə dövlət büdcəsindən maliyyə resursunun ayrılması nəzərdə tutulur. Biz isə deyirdik ki, özəl müəssisələr özləri işləri qursunlar, rəqabət olsun. Ancaq bunlar belə təklif verir ki, heyvandarlıqda da, texnikada da 50-60 faizlik güzəştlər olsun. Yəni, bunların qohumları gedib baha qiymətə texnika alıb gətirəcək, iki qat qiymətə sənədləşdirəcək, dövlət büdcəsindən də pul alacaqlar. Beləliklə yenə hərtərəfli qazanc əldə edəcəklər. Əgər obrazlı desək, incə buzov iki ananı əmən kimi, nazirliyin rəhbərliyi həm fermerlərdən, həm də dövlətdən pul qazanacaqlar. Sizə deyim ki, yenilər maxinasiyanı gözəl bilirlər, digər tərəfdən, orda qoca qurdlardan da qalıb. Lazım gələndə, onlar da yol göstərirlər. Bu cavanlar da elə işlərdə zirəkdilər. Diqqət edirsinizsə, artıq Afrikaya, Fransaya gedib çıxıblar, sövdələşmə aparırlar. Belə bir şəraitdə kənd təsərrüfatının inkişafına nail olmaq mümkün deyil.

Düşünürəm ki, yeni rəhbərlik kənd təsərrüfatı ilə deyil, başqa işlərlə məşğuldurlar. İndi mövsümdür, bunlar kəndlərdə olmalıdırlar, vəziyyətlə maralanmalıdırlar ki, məhsul yığımında göyə baxmasınlar. Amma bunlar dünən gəliblər, bu gün lyüks təyyarələrdə xaricə səfərlər edirlər. Hər halda, real mənzərə budur. Bundan sonra necə olacaq, onu zaman göstərəcək”.