Azərbaycan iqtisadiyyatının mühüm hissəsini “kölgə iqtisadiyyatı” təşkil edir.

İqtisadçıların açıqlamalarına görə, 2015-ci ildə Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı” 33%, Dünya Bankının rəqəmlərində isə 40-60% arasındadır.

“Kölgə iqtisadiyyatı” Azərbaycanın rəsmi qurumlarının hesabatlarında da yer alır.

Dövlət Statistika Komitəsinin rəqəmlərinə görə ölkədə “kölgə iqtisadiyyatı” 7-8% təşkil edir. Göstərilən rəqəmlər nəzəri cəhətdən tərtib edilsə də, son illər Azərbaycan iqtisadiyyatında baş verən geriləmələr bu sahədə daha ciddi problemlərin olduğunu göstərdi.

Hesablamalara görə, əgər Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı” 30% təşkil edərsə, bu, artıq dövlət büdcəsindən 1.5-2.5 milyard manat vəsaitin yayındırılması deməkdir.

“Kölgə iqtisadiyyatı”na qarşı…

Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı”na son qoyulması üçün biznes mühitinin yaxşılaşdırılması, inhisarçılığın aradan qaldırılması istiqamətində son zamanlar hökumət idaretməsində, strukturlarda dəyişikliklərin aparıldığı deyilir.

Dövlət başçısının İqtisadiyyat naziri təyin etdiyi Mikayıl Cabbarovu qəbul edərkən səsləndirdiyi fikirlərə nəzər yetirəndə də açıq-aşkar görünür ki, “kölgə iqtisadiyyatı”nın, daha doğrusu, “korrupsiya şəbəkəsi”nin arxasında iri ranqlı məmurlar dayanır.

Prezident son çıxışlarının birində isə müxtəlif biznes dairələrinə köməklik edən dövlət məmurlarını “haqsız rəqabət aparmaqda” ittiham edib: ölkədə əhalinin sayı artır və bu, “sosial yük” yaradır, “xərclər artır”, buna görə də xərcləri qarşılamaq üçün iqtisadiyyatı “kölgədən çıxarmaq” və “inhisarçılığıa” son qoymaq lazımdır. “Hesab edirəm ki, kölgədən çıxarılacaq biznes, əlbəttə, bizim iqtisadi göstəricilərimizi də düzəldəcək. Yəni göstəricilər reallığı əks etdirəcək”, – o deyib.

Müstəqil iqtisadçıların bildirdiyinə görə isə Azərbayan əldə etdiyi neft gəlirlərini düzğün istiqamətləndirə bilməyib və nəticədə ölkədə məmur inhisarçılığı, rəqabətsiz biznes mühiti yaranıb.

“Kölgə iqtisadiyyatı”nı yaradanlar, yaşadanlar?

Azərbaycan hökumətinin iqtisadi proqramına nəzər yetirəndə görürük ki, qeyri-neft sektorunun, ələlxüsus da aqrar sektorun inkişafı prioritetdir. Dövlət tərəfindən aqrar sektoru təmsil edən iş adamlarına, fermerlərə verilən subsidiyalar, güzəştli kreditlər, lizinq yolu ilə təklif edilən texnikalar və sortlaşdırılmış damazlıq heyvanlar hər il artan templə davam etsə də, həqiqi fermerlər – ömür-günlərini, həyatlarını kənd təsərrüfatına həsr etmiş insanlar dövlətin güzəştlərindən yararlana bilmirlər. Buna səbəb isə ölkə iqtisadiyyatının bütün seqmentlərində “kölgə iqtisadiyyatı”nı “uğurla” yaradan məmurların aqrar sektora “fermer” cildində transfer etmələridir.

Azərbaycanda aqrar sektorun inkişafına dəstək verən, maliyyə ayıran qurumlardan biri də İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Sahibkarlığın İnkişafı Fondudur.

Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun maliyyə dəstəyi verdiyi, daha doğrusu, Fondun ayırdığı milyonlarla vəsait hesabına ərsəyə gələn layihələrdən biri də Kürdəmir rayonu ərazisində yaradılan təsərrüfatdır. Hüquqi adı “Qlobal Aqro” olan bu təsərrüfat 2017-ci ildə yaradılıb. İlkin olaraq müəssisə 2000 hektar ərazini əhatə etsə də, sonradan ərazinin həcmi 4000 hektara çatdırılıb.

Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun ayırdığı vəsaitlə borc ödəyiblər?

Hələ bir müddət öncə yerli mətbuat yazırdı ki, 2000 hektar sahədə yaradılan aqrar müəssisənin arxasında Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (RYTN) keçmiş Aparat rəhbəri Vidadi Zeynalov və onunla bu işdə şərik olan Kürdəmir rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ceyhun Cəfərov dayanır. Qeyd edək ki, bu şəxsləri ortaq bizneslə yanaşı, həm də yaxın qohumluq əlaqələri birləşdirir. Belə ki, Kürdəmir rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ceyhun Cəfərovla Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (RYTN) sabiq aparat rəhbəri Vidadi Zeynalov yeznə-qayındırlar.

Maraqlı məqamlardan biri isə budur ki, “Qlobal Aqro” adlı bu müəssisəyə Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun 2017-ci ildə ayırdığı milyonlarla vəsait dövlətə vurduğu külli miqdarda ziyana görə məhkəmə qərarı ilə əmlaklarına həbs qoyulmuş Vidadi Zeynalovun borclarının ödənilməsinə sərf edilib. Məhz bu səbəbə görə “Qlobal Aqro” təsərrüfatında inşa ediləcək buğda saxlama anbarları və digər tikililərin inşası 2019-cu ilə qədər yubadılıb.

İcra başçısının “Ağsu yataqları əməliyyatı” ilə qazanılan milyonlar və Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun “Qlobal Aqro” təsərrüfatına ayırdığı milyonlarla vəsait Vidadi Zeynalovun borclarına görə ödənildikdən sonra Kürdəmir rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ceyhun Cəfərov rayon ərazisində, əsasən də Girdiman çayının aşağı hissəindəki “Ağsu yataqları”nı hədəfə aldı. Belə ki, qısa bir zamanda burada maldarlıqla, əkinçiliklə məşğul olan fermerlərin torpaqları əllərindən alındı. Eləcə də Kürdəmirin Pirili kəndi ərazisində fəaliyyət göstərən fermerlər də “Ağsu yataqları”ndakı fermerlərin acı talelərini yaşadılar.

Ceyhun Cəfərov qısa zaman içərisində bütün inzibati resurslardan istifadə edərək 4000 hektara qədər torpağı əlində cəmləşdirə bildi. Yaxın qohumunun və himayədarının milyonlarla borcunu ödəyə bilmiş Ceyhun Cəfərovun daha sonrakı əsas hədəfi isə əlində cəmləşdirə bildiyi dörd min hektara qədər torpağa yaxşı müştəri tapmaq idi…

Mikayıl İsmayılovun neftdən qeyr-neft sektoruna “transferi”

Ölkədə hökumətin qeyri-neft sektoruna yaratdığı münbit şərait, eləcə də digər sahələrin zəifləməsi əllərində milyonlarla vəsait olan oliqarxları – “kölgə iqtisadiyyatı”nın “bani”lərinin diqqətini çəkmişdi. Azərbaycanda bu cür oliqarxlardan biri də SOCAR-ın vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovdur.

Əlbəttə ki, Kürdəmir rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ceyhun Cəfərovun yerli fermerlərin əlindən aldığı 4 min hektara tibb, otelçilik, tikinti, spirtli içkilərin istehsalı kimi sahələrə iri həcmdə (mənbəyi məlum olmayan) sərmayələr yatırmış Mikayıl İsmayılovdan başqa kim yaxşı müştəri ola bilərdi?

Məlumata görə, beləcə Mikayıl İsmayılovla Ceyhun Cəfərovun sövdələşməsi baş tutur və 4 min hektar torpaq Mikayıl İsmayılova satılıb. Ceyhun Cəfərov isə torpaq satışından əldə etdiyi vəsaitlə “Qlobal Aqro” təsərrüfatının yarımçıq qalmış tikintisini davam etdirib.

Mikayıl İsmayılov satın aldığı ərazilərdə 200-dək istixana inşa etməyi planlaşdırır. Bu məqsədlə də o, Ərşəli kəndi ərazisindən keçən magistral qaz xəttindən öz ərazisinə təxminən 30 kilometrlik yeni xətt çəkdirib. Mikayıl İsmayılova bu məsələlərdə maddi və digər dəstək verən şəxslərdən biri isə Zeynal adlı iş adamıdır. Bir çox iri şirkətlərin rəhbəri olan Zeynal adlı şəxsin ölkənin ən iri oliqarxlarından birinin qudası olduğu deyilir. Yaxın zamanlarda oliqarxların yaratdıqları fermer təsərrüfatının rəsmi açılış mərasiminin olacağı gözlənilir.
Prezidentin Şahin Mustafayevi qəbul edərkən səsləndiriyi fikirlərdən biri də xarici investorlarla bağlı idi: “Bizim vəzifəmiz xarici investorları inandırmaqdır ki, ölkəmizin qeyri-neft sektoruna daha böyük həcmdə sərmayə qoysunlar. Eyni zamanda yerli şirkətlər üçün elə gözəl biznes iqlimi yaradılmalıdır ki, Azərbaycan şirkətləri ölkə iqtisadiyyatına böyük həvəslə sərmayə qoysunlar”.//civilazerbaijan.com