Bazar iqtisadiyyatının normal fəaliyyəti üçün kiçik sahibkarlığın əhəmiyyəti və rolu böyükdür.

Kiçik müəssisələrin üstünkükləri aşağıdakılardan ibarətdir: kiçik müəssisələr daha cəld və çevikdirlər, onların fəaliyyəti üçün daha az kapital tələb olunur və kapitalın dövriyyəsi daha sürətlə gedir, rəqabət mühitinin formalaşdırılması və qorunub saxlanılmasında mühüm rol oynayırlar və s.
Qeyd etmək lazımdır ki, regionlarda istehsal yönümlü sahibkarlıq subyektlərinin 40.3 faizi ticarətin, 16.3 faizi kənd təsərüffatının, 13.3 faizi sənayenin, 11.1 faizi tikinti, qalan 19 faizi isə daşınmaz əmlak kommersiya fəaliyyəti və digər xidmət sahələrinin payına düşür. Sənaye sahələrində fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin iqtisadi rayonlar üzrə Naxçıvanda 8.6 faizi, Abşeronda 8 faizi, Gəncə - Qazaxda 8.9 faizi, Quba – Xaçmazda 13.4 faizi, Aranda 6.5 faizi
yerləşir.
Statistika göstərir ki, hazırda dövlət bölməsinə aid olan hüquqi şəxs statuslu təsərrüfat-maliyyə strukturların təqribən 80%-i kiçik və otra müəssisələrin payına
düşür. Onların ÜDM-dakı payı 42.7%-ə çatmışdır. Orta hesabla əhalinin hər 10 min nəfərinə 68 dövlət qeydiyyatından keçmiş kiçik və orta müəssisə düşür. Dünya təcrübəsi göstərir ki, kiçik sahibkarlığın genişləndirilməsi aşağıda sadalanan problemlərin həllinə müsbət təsir göstərir: 1) Əhalinin mallara və xidmətlərə olan tələbatının yüksək səviyyədə qarşılanması üçün azad rəqabət mexanizminin işə düşməsi; 2) Məhsulun, xidmətin və işin çeşidinin və eyfiyyətinin
artırılması; 3) Məhsul və xidmətlərin konkret müştərilərə yönəldilməsi; 4) İqtisadiyyatın strukturunun yenidənqurulmasına təsiri, kiçik sahibkarlıqiqtisadiyyata səfərbərlik, manevr və çeviklik keyfiyyətlərini bəxş edir; 5) əhalinin şəxsi vəsaitinin istehsala cəlb edilməsi; 6) yeni və əlavə iş yerlərinin təşkil
olunması, həmçinin təhlükəsizliyin aşağı salınması;7) şəxsiyyətin istedadının və yaradıcılıq qabiliyyətinin tam üzə çıxarılması, ornamentlərdən geniş istifadə; əhalinin müxtəlif qruplarının fəal işə cəlb olunması; 9) şəxsi sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi; 10) elmi-texniki tərəqqinin inkişafının aktivləşdirilməsi; 11) yerli xammal resurslarının və iri şirkətlərin tullantılarının mənimsənilməsi və istifadə edilməsi.
Xırda, bir sahibkara məxsus müəssisəsinin spesifik çətinlikləri də var. Məsələn: müəssisəni quran şəxsin bilik və bacarığı, təcrübə və qabiliyyəti aşağı səviyyədə ola bilər. O, başqalarının (mütəxəssis, idarəedici) bilik və bacarıqlarından gərəkli istifadəetmədikdə iflasa uğrayar və ya zərərlə üzləşər. Belə müəssisələrdə işləyənlər
ümumi qazancdan əlavə pay almaq imkanından da məhrum qalırlar. Odur ki, onların imkanları məhdud olduğundan fəaliyyət dairələrini təkmilləşdirməkdə, genişləndirməkdə və daha məhsuldar çalışmaqda maraqlı olmurlar. Tək şəxsin müəssisəsi, bir şəxsin sərmayəsi ilə yaradıldığından onun həcmi də məhduddur.
Kredit almaq imkanı aşağı olur, ala bilsə də, yüksək faizlə alır və aldığını qaytarmaq məcburiyyəti müəssisənin qazancına ciddi təsir göstərir. Belə müəssisələr
uzunömürlü olmurlar. Çünki bütün ixtiyar sahibinin bir şəxs olması üzündən onun dünyasını dəyişməsi və ya müəyyən səbəblər üzündən işini davam etdirə bilməməsi, bu cür müəssisələrin fəaliyyətinə son qoyur. İstər işçilər, istər mal göndərənlər və istərsə də mal alanlarla əlaqədə məsuliyyəti bir şəxs daşıyır. Bütün baş verə biləcək müqavilə, cavabdehlik və iddialara bir nəfər bütün varidatı ilə cavab verməli olur. Qazancın bir nəfərdə toplanması gəlir vergisinin də yüksək olmasına gətirib çıxarır. Kiçik müəssisələr təkcə istehsal sferasında deyil, həm də müəssisələr üçün əlverişli olmayan məhsul buraxılışında da səmərəlidir. Bundan əlavə kiçik müəssisələrin səmərəliliyi son məhsulun istehsalı üçün zəruri olan yarımfabrikatların və. s. buraxılışında da özünü doğruldur. Bütün bunlar isə cəmiyyətin iqtisadi həyatında kiçik müəssisələrin rolu və yerinin müəyyən edilməsinə kompleks yanaşmanın zəruriliyini əsaslandırmağa imkan verir. Xırda və kiçik hissisələrin fəaliyyətinə əsaslanan kiçik sahibkarlığın çox böyük ehtiyat mənbələri mövcuddur. Məsələn, ABŞ-da kiçik tipli firmalar ümumi daxili məhsulun40 faizini, xüsusi sektorlarda isə ümumi daxili məhsulun yarıya qədərini təşkil edir. Kiçik firmalar emal sənayesinin 21, tikintinin 80,topdansatış ticarətinin 86, xidmət sferasının 81 faizində fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələrdə xüsusi sektorda çalışan işçilərin, demək olar ki, yarısı məşğuldur. Bu müəssisələrdə elmi-texniki tərəqqinin inkişafı daha yüksək səviyyədə təmin olunur. Ona görə də onlar iri müəssisələrlə müqayisədə orta hesabla bir Amerika dolları məsrəfinə 17 dəfə çox yeni avadanlıq
tətbiq edirlər. Kiçik müəssisələrin yüksək səmərəliliyinin başlıca amili, onların məhsul istehsalı sahəsi və əmək vasitələrindən istifadə üzrə dar ixtisaslaşmasıdır. Ona görə də, belə müəssisələr bir qayda olaraq məhdud sayda məhsul istehsal edir və eyni zamanda, dar ixtisaslaşmış avadanlıqlardan istifadə etməsi və yüksək məhsuldarlığı ilə fərqlənirlər ki, bu da qısa müddətdə istehsal texnologiyalarının dəyişməyə, bütövlükdə isə həm məhsul istehsalı prosesini, həm də əsas fondların təkrar istehsalı prosesini intensivləşdirməyə imkan verir.Bazar iqtisadiyyatı inkişafı yolunu tutmuş bütün ölkələrdə kiçik sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi həmin dövlətlərdə sahibkarlığın inkişafı istiqamətində aparılan siyasətlərin uğurla nəticələnməsinə gətirib çıxarar. O cümlədən də Azərbaycanda kiçik sahibkarlığın daha da inkişaf etdirilməsi ölkəmizin iqtisadi artımında qeyri-neft sektorunun payının artırılmasına
xidmət etmiş olar. Hazırda ən əsas məsələ cəmiyyətdə bu dərəcə əhəmiyyəti olan sahibkarlıq sferasını daha da inkişaf etdirməkdir. Xüsusilə burada ən vacib məsələ yerli sahibkarlığın müasir zamanın tələblərinə uyğun bir şəkildə dirçəldilməsidir. Bunun üçün də əsas məsələ həmin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyənlərin maddi–texniki bazasının yüksəldilməsidir. Bu yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurasının dəstəyi ilə Azərbaycan Dünya İnformasiya Məkanında İctimai Birliyinin həyata keçirdiyi “Əhalinin məşğulluğunun artırılması məqsədilə kiçik sahibkarlığın təşviq edilməsi” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.