Bu həftə - iyulun 30-31-də ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) Açıq Bazar Əməliyyatları Komitəsinin növbəti iclası keçiriləcək.

İclasın sonuncu günündə uçot dərəcəsi yenidən nəzərdən keçiriləcək.

2008-ci il 16 dekabrda ABŞ-da uçot dərəcəsi rekord şəkildə aşağı salınaraq 0-0,25% həddində müəyyən olundu və 7 il ərzində dəyişməz qaldı. 2015-ci ilin dekabr ayında ABŞ-da işsizlik səviyyəsinin 2008-ci ilin fevralından ən aşağı səviyyəyə (5%) düşməsi fonunda FED ilk dəfə olaraq uçot dərəcəsini 0,25-0,5%-ə kimi artırdı.

2018 ildə tənzimləyici 4 dəfə uçot dərəcəsini artırıb: 21 martda – 1,5-1,75%-ə, 13 iyunda – 1,75-2%-ə, 26 sentyabrda – 2-2,25% və 19 dekabrda – 2,25-2,5%-ə kimi.

FED sonuncu dəfə iyunun 20-də uçot dərəcəsinin 2,25 - 2,5% səviyyəsində saxlanılmasına qərar vermişdi. Bəs qarşıdan gələn iclasda tənzimləyici son on ildə ilk dəfə monetar siyasətin yumşaldılmasına gedəcəkmi? Uçot dərəcəsinin endirilməsi inkişaf etməkdə olan ölkələrə, o cümlədən Azərbaycana və əsas ticarət tərəfdaşlarımıza necə təsir edəcək?

Məsələni “Report”a şərh edən ADA Universitetinin Biznes Məktəbinin dekanı, iqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru Elkin Nurməmmədova görə, hər nə qədər iqtisadi artım və işsizlik rəqəmləri ABŞ iqtisadiyyatının yaxşı vəziyyətdə olduğunu göstərsə belə, istər statistik, istərsə də ümumi analiz səviyyəsində gələcəyə dair siqnallar vəziyyətin tədricən pisləşəcəyinə işarə edir.

“Mərkəzi bank uzun ötürmə etməyə hazırlaşan futbolçu kimidir. Topu komanda yoldaşının indiki pozisiyasına yox, ünvana çatacağı andakı mövqeyinə ötürməyi bacarmalıdır. Pul siyasəti qərarlarının inflyasiya və iqtisadi aktivlik kimi əsas makroiqtisadi göstəricilərə təsiri də müəyyən vaxt alır - bəzi məqamlarda iki ilə qədər. Mərkəzi bank ancaq mövcud iqtisadi panoramanı nəzərə alıb qərar verməli olsa, gələcəkdə paradoksal situasiya ilə üzləşə bilər. Məsələn yumşaq pul siyasəti ilə iqtisadiyyata təkan vermək istəyər, amma bunun təsiri iqtisadiyyatın böhrandan çıxdığı vaxta təsadüf etdiyindən, sərt pul siyasəti daha münasib görünər.

İnflyasiya rəqəmlərinin uzun müddət FED-in hədəfi olan 2%-dən aşağıda məskunlaşması, cari ilin 2-ci rübündə illik iqtisadi artım tempinin 1-ci rübə nisbətən 1 faiz bəndi aşaği düşməsi, ötən ildə iqtisadi artım tempinin yeni statistik məlumatlar sayəsində 3%-dən 2.5%-ə endirilməsi, ticarət müharibələri və geosiyasi gərginliyin səngiməməsi kimi amillər həm Federal Açıq Əməliyyatlar Komitəsi üzvlərinin, həm də maliyyə bazarları iştirakçılarının bəyanat və çıxışlarında yumşaq pul siyasətinə keçidi, yəni faiz dərəcələrinin endirilməsini şərtləndirir.

Son həftələr yeganə qeyri-müəyyənlik faiz dərəcələrindəki enişin 0.25 və yaxud 0.5 faiz bəndi böyüklüyündə olacağına dair idi. Son statistik məlumatlar fonunda faiz dərəcələrin 0.25 faiz bəndi endirilməsi ehtimalı çox yüksəkdir və 85% investorların ehtimalı bu yöndədir”,- E.Nurməmmədov əlavə edib.

Ekspert hesab edir ki, yumşaq pul siyasəti şəraitində maliyyə axını dalğası adətən üzünü inkişaf etməkdə olan ölkələrə tutur, çünki aşağı faiz dərəcələri şəraitində ABŞ və digər inkişaf etmiş ölkələrdə qazanc əldə etmək imkanları daralır:

“İnvestorlarda nisbətən yüksək gəlirlilik vəd edən inkişaf etməkdə olan ölkələrin aktivlərinə olan risk iştahası artır. Nəticədə bu ölkələr üçün maliyyə şəraiti daha əlverişli olur, yəni həm dövlət, həm də şirkət və banklar səviyyəsində beynəlxalq maliyyə bazarlarından daha ucuz qiymətlərlə borclanmaq imkanı yaranır. Üstəlik, valyuta məzənnələri və yerli aktiv qiymətlərinə olan təzyiq azalır.

Bu baxımdan, Türkiyə və Rusiya mərkəzi banklarının ötən həftə faiz dərəcələrini aşağı endirməsi qərarı məqsədəuyğun idi. Təəccüblü deyil ki, həmin qurumların bu qərarlarını izah edən bəyanatlarına nəzər saldıqda FED-in yumşaq siyasətə üz tutması gözləntisinin əsas amillər arasında sadalandığını görə bilərik. Sirr deyil ki, Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici şokların ötürücülüyü əsasən qlobal neft qiymətləri vasitəsilə olur.

Neft qiymətlərinə təsir edən digər amillərin sabit qalması şərtilə, adətən dolların güclənməsi neft qiymətlərinin azalması, dolların zəifləməsi isə neft qiymətlərinin düşməsi ilə müşayiət olunur. Buna görə ölkəmizin makroiqtisadi stabilliyi baxımından FED-in yumşaq siyasətə keçidi müsbət addım kimi qiymətləndirilə bilər”.