Separatçı rejimin müstəqilliyinin tanınmasına çalışılır

Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində ATƏT-in Minsk qrupuna daxil olan həmsədr ölkələr son zamanlar problemin həlli istiqamətində xüsusi fəallıq göstərirlər. Ukrayna böhranının dünya çapında münaqişə bölgələrinə olan diqqətin artmasına səbəb olduğu görünür. Keçmiş postsovet ölkələrində mövcud olan əksər münaqişə ocaqlarının Rusiya tərəfindən yaradıldığı və rəsmi Kremlin əlində təzyiq mexanizmi olduğu faktdır. Qərb siyasi dairələri Rusiyanın siyasi qüdrətini zəiflətmək üçün aktivliyi artırmaqla bölgədə qüvvələr nisbətini öz xeyrinə dəyişmək istəyir. Cənubi Qafqaz regionunda sabitliyin qorunmasında Qarabağ münaqişəsinin əhəmiyyəti böyükdür. Son günlər həmsədr ölkələrin münaqişənin həlli istiqamətində səsləndirdikləri fikirlər ölkəmizdə birmənalı qarşılanmayıb.
ATƏT-in Minsk qrupunun Amerikalı həmsədri Ceyms Uorlik Vaşinqtonun Karnegi Fondunda çıxış edərək, beynəlxalq vasitəçilərin Qarabağ münasqişəsinin tənzimlənməsi üzrə təkliflərini elan edib. Geniş çıxışında C.Uorlik sülhə çağırışla bağlı xeyli mesajlar da verib. Bu barədə Karnegi Fondunun rəsmi səhifəsində məlumat verilir.
“Mən münaqişənin tarixinə varmaq istəmirəm, biz münaqişənin həlli üçün praqmatik yollar aramalı və dayanıqlı sülhün əldə olunmasına nail olmalıyıq. Hərçənd ki, mən bu gün ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri kimi qarşınızda çıxış etsəm də, bir həmsədr kimi deyil, daha çox münaqişənin sülh yolu ilə həll olunması üçün ABŞ-ın rəsmi siyasətini sərgiləmək fikrindəyəm”, - deyə qeyd edən Uorlik çox nikbin danışb.
“Sülh elə də uzaqda deyil. Danışıqlar mərhələsində tərəflər elə bir nöqtəyə gəlib çatıblar ki, mövqelər bir-birindən o qədər də uzaq deyil. Tərəflər artıq mümkün sülhə bir neçə dəfə çox yaxınlaşsalar da, sonradan qətiyyətli addım atmağa tələsməyiblər. Münaqişənin tənzimlənməsi üçün prinsiplər müəyyənləşib və bu sənəd artıq masa üzərindədir, indi sadəcə cəsarət və sülh naminə irəliyə addım atmaq qalır”. Amerikalı həmsədr, münaqişə uzandıqca tərəflərin bir-birinə inamının günü-gündən azaldığına da işarə edib.
“Təəssüf ki, iki onillik dövründə sülhün əldə olunması ümümkün olmayıb. Tərəflər bir birinə inamlarını itirməkdədirlər. Bu dövr ərzində istər Etmənistan, istərsə də Azərbaycanda böyüyən gəncliyin bir-biri ilə heç bir ünsiyyəti olmayıb və onlar bir-birilərini ancaq düşmən kimi tanıyırlar. Amma çoxları xatırlayır ki, yaşlı nəsil azərbaycanlılar və ermənilər bir-birgə böyür-böyürə mehriban yaşayıblar”, - deyə Uorlik tarixi iltibas da gətirib.
Uorlik sülhün əldə olunması uzandıqca qoşunların təmas xəttində hər iki tərəfdən itkilərinin sayının da artan xətt üzrə gedəcəyini bildirib: “Təəssüflə qeyd etməliyəm ki, bu ilin qısa dövrü ərzində cəbhə bölgəsində xeyli insan öldürülüb, bundan dəfələrlə artıq insan isə yaralanıb. Bu yolverilməz haldır. Ermənisatan özünün və Qarabağın blokadada olmasını deməsi, Azərbayanın isə özünün günü-gündən artmaqda olan umumdaxili məhsulu ilə fəxr etməsi münaqişənin həlli üçün çıxış yolu ola bilməz.
Mən ötən ilin sentyabrından həmsədr kimi fəaliyyətə başlamışam, Bakıda və İrəvanda olmuşam. Prezidentlər, XİN rəhbərləri ilə görüşmüşəm. Həm də Qarabağda olmuşam və Anji Kaspşikin dəsətəsi ilə qoşunların təmas xəttində də - Ağdam və Hindarxda olmuşam. Mən təmas xəttinin hər iki tərəfində dəhşətli mənzərəni gözümlə gördüm.
Təkliflər həmsədr ölkələrin prezidentlərinin əvvəlki bəyanatlarına əsaslanır və bu günə 6 təməl elementdən asılıdır, bu elementlər hər-hansı birini prioritet olaraq götürmədən, paket halında qəbul edilməlidir. Əks halda, bu, danışıqları pozacaq. Birinci element tərəflərin Dağlıq Qarabağın müvəqqəti statusu ilə razılaşaraq, onun yekun hüquqi statusunun müəyyən edilməsini gələcəyə saxlayırlar. İkinci element ondan ibarətdir ki, bu müvəqqəti status minimum təhlükəsizliyə və keçmiş Dağlıq Qarabağ vilayətinə daxil olan ərazilərin özünüidarəsinə zəmanət versin. Üçüncü element: Qarabağ ətrafında işğal edilmiş ərazilər Azərbaycana qaytarılır. Dördüncü: Laçından Qarabağı Ermənistanla birləşdirən dəhliz olmalıdır. Dəhliz əlaqələr üçün kifayət edəcək qədər olmalı, bütün Laçın rayonunu əhatə etməməlidir. Beşinci: Qaçqınlar və köçkünlər daimi yaşayış yerlərinə qayıtmalıdır. Altıncı: Tənzimlənmə beynəlxalq sülhməramlı əməliyyat nəzərdə tutmalıdır, bunsuz sülhə zəmanət vermək mümkün deyil”, - deyə qeyd edən Uorlik mümkün sülhün əldə olunmasının isə hazırda yalnız Azərbaycan və Ermənistanın prezidentlərdən asılı olduğunu bir daha vurğulayıb.
Nicat Mahmudov