6 milyard manatı mənimsəyənlər qanun qarşısında cavab verəcəkmi?

Böyük iş adamlarının həbsi barədə mediada məlumatların yayılması fonunda rəsmilər susur. Bu sükut qəribədir, çünki sphbət yüz milyonlarla fırıldaqçılıqdan, dövlət vəsaitlərinin talanmasından gedir.

Müxtəlif KİV-in məlumatına görə, bu vəsaitlər müxtəlif dövrlərdə böyük iş adamlarına Beynəlxalq Bankı tərəfindən verilib və geri alınmayıb. Onu da qeyd edək ki, oliqrxların həbsindən qabaq Azərbaycan Beynəlxalq Bankının idarə heyətinin sədri Cahangir Hacıyev istefa verdi. Bununla bağlı bank özü açıqlama yaydı. Cahangir Hacıyev ölkənin ən məşhur və ən təcrübəli bankirlərindən biri sayılır. Onun istefasının rəsmən açıqlanan səbəbləri və irəli sürülən iddialar bir-birindən kəskin fərqlənir.

Beynəlxalq Bankın yaydığı rəsmi məlumatda deyilirdi ki, Cahangir Hacıyev səhhətilə əlaqədar tutduğu vəzifədən istefa verib. İdarə heyəti onun ərizəsini təmin edib. İdarə heyəti sədri vəzifəsini isə müvəqqəti olaraq birinci müavin, Emil Mustafayev icra edəcək.

İclasda Maliyyə Nazirliyinin nümayəndələri də iştirak edib və qurum ölkənin ən iri bankının inkişafına gələcəkdə də dəstək vəd edib. Rəsmi səbəbə baxmayaraq ekspertlərin versiyaları müxtəlifdir. Bəziləri bankın problemli kreditlərinin həddən artıq çox olduğunu, bəziləri isə əksinə, Cahangir Hacıyevin daha yüksək vəzifəyə təyin oluna biləcəyi ehtimalını irəli sürür. İkinci ehtimala əsas kimi isə bu göstərilir ki, hökumət Cahangir Hacıyev kimi bir mütəxəssisi belə asanlıqla itirməz. Ancaq ikinci versiya o qədər də ağlabatan görünmür.

Qeyd edək ki, Cahangir Hacıyev 26 oktyabr 1961-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin, şərqşünaslıq fakültəsində, Texas Universitetinin, Menecment, beynəlxalq ticarət, maliyyə və hüquq fakultəsində, Hollandiyanın Xarici Əlaqələr Nazirliyi nəzdində kurslarda təhsil alıb. Bank sektoruna qədər ərəb dili üzrə tərcüməçi, Ticarət Nazirliyində müxtəlif vəzifələrdə və özəl şirkətdə çalışıb. 1995-ci ildən Azərbaycan Beynəlxalq Bankında fəaliyyətə başlayıb, 2011-ci idarə heyətinin sədri olub. Rus, ingilis və ərəb dillərini bilən Cahangir Hacıyev ölkənin aparıcı bank mütəxəssislərindən sayılır.

Səslənən fikirlərdən biri isə budur ki, bu qərar Beynəlxalq Bankın özəlləşdirilməsi məsələsilə bağlı ola bilər. Hazırda bankın səhmlərinin 51,07%-i Maliyyə Nazirliyinə, qalanları isə qeyri-dövlət müəssisələrinə və fiziki şəxslərə məxsusdur. Qurumun tamamilə özəlləşdirilməsi uzun müddətdir müzakirə mövzusudur.

Ölkənin ən böyük bankı olan Beynəlxalq Bank 1992-ci ildən fəaliyyətə başlayıb. 590 milyon manat nizamnamə kapitalı və 14 mindən artıq işçisi olan bank 900 mindən çox müştəriyə xidmət edir. 35 filialı ilə ölkədə ən geniş bankomat və pos-terminal şəbəkəsinə malikdir.

Cahangir Hacıyevin istefasından çox keçməmiş Daxili Işlər Nazirliyinin Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə Idarəsi Azərbaycan Beynəlxalq Bankından milyardlarla manat vəsaitin kreditlər yolu ilə mənimsənilməsi işi üzrə kütləvi həbslərə başladı.

KİV-də yayılan məlumatlara görə, artıq 70-ə yaxın nüfuzlu iş adamı həbs olunub. Həbslərin davam edəcəyi gözlənilir. Həbs olunanlar Beynəlxalq Bankdan iri həcmdə kreditlər götürərək fırıldaqçı sxemlər əsasında mənimsəyən, yaxud kreditləri alıb qaytarmayan iş adamlarıdır. Onların əksəriyyətinin Beynəlxalq Bankın keçmiş rəhbəri Cahangir Hacıyevlə əlaqələri var.

Bildirilir ki, bu proses ölkə başçısı Ilham Əliyevin bank sektorundakı maxinasiyalara son qoyulması barədə qəti göstərişindən sonra başlayıb. Ölkə başçısı bank sektorundakı özbaşınalıqlara son qoyulması vəzifəsini DIN-ə və şəxsən nazir Ramil Usubova həvalə edib.

Fevral ayında həyata keçirilən devalvasiyadan sonra iri bankların əksəriyyətinin acınacaqlı vəziyyətdə olduğu üzə çıxıb. Bankirlər maliyyə göstəricilərinin kəskin pisləşməsini devalvasiya ilə əsaslandırmağa çalışsalar da, araşdırma zamanı məlum olub ki, əslində uzun illərdir yüksək faizlər sayəsində böyük gəlirlər əldə edən bankların vəziyyəti devalvasiyadan sonra bu cür pisləşməli deyildi. Məlum olub ki, problemin kökü əslində devalvasiyada yox, iri həcmdə kredit maxinasiyalarında, milyardlarla manatlıq geri qaytarılmayan kreditlərdə və digər korrupsiya əməllərindədir. Ən ağır vəziyyət isə Beynəlxalq Bankda hökm sürürmüş və Cahangir Hacıyevin “könüllü” istefasının səbəbi də məhz budur.

Aaraşdırma zamanı üzə çıxıb ki, Beynəlxalq Bankdan verilən və geri qaytarılmayan kreditlərin həcmi 6 milyard manata yaxındır. Bu vəsaitlər müxtəlif illərdə Cahangir Hacıyevlə bağlı olan iş adamlarına, yerli və xarici şirkətlərə kredit şəklində verilib, yaxud kommersiya perspektivi şübhəli olan layihələrə yatırılıb. Məsələn, Beynəlxalq Bankın Nehrəmli Hacı Ibrahimin mifik “Xəzər adaları” layihəsinə 850 milyon dollar kredit verdiyi bəllidir.

Beynəlxalq Bankın işi ilə bağlı tutulanlar arasında “Azərinşaat” MMC-nin Direktorlar Şurasının rəhbəri Mehdi Əliyev də yer alır. Əslində “Azərinşaat” MMC 2012-ci ilə qədər Nəqliyyat Nazirliyinin rəhbərliyinin və oliqarx Hafiz Məmmədovun (“Hafka”) kurasiyasında olub. Ötən 10-12 ildə Azərbaycanda həyata keçirilən, dövlət

büdcəsindən, beynəlxalq maliyyə institutlarından, Dövlət Neft Fondundan maliyyələşdirilən yol-infrastruktur layihələrinin əksəriyyətini podratçı kimi bu şirkət həyata keçirib.

Lakin 2012-ci ildə bu şirkət ətrafında müəmmalı proseslər başlayıb. Şirkətin rəhbəri, Türkiyə vətəndaşı Bülent Karani qəfildən, gecə ilə Azərbaycandan qaçıb. Mətbuatda xəbərlər yayılıb ki, Beynəlxalq Bankın rəhbərinin adamları ertəsi gün şirkətə gələrək onun bütün əmlakını, Dərnəgüldə yerləşən ofisini, ərazisini ələ keçiriblər.

Beynəlxalq Bankın rəhbəri Cahangir Hacıyev həmin vaxtdan şirkətə öz adamı Mehdi Əliyevi rəhbər təyin edib. Bu şirkətdə “Hafka”nın da 285 milyon dollarlıq yatırımı olub. Hazırda o, pulunu Cahangir Hacıyevdən geri ala bilmir. Mənbələr bildirir ki, Cahangir Hacıyevin şirkətə nəzarəti ələ almasından sonra “Azərinşaat” MMC-nin fəaliyyəti iflic olub, şirkət faktiki olaraq dağılıb.

Beynəlxalq Bankın işi üzrə həbs olunanlardan biri də 90-cı illərin sonları-2000-ci illərin əvvəllərində məşhur olan Əli Ansuxski adlı iş adamının oğlu Abdul Ansuxskidir. Abdul Ansuxskini “Bandotdel” əməkdaşları xarici ölkələrdən birindən qayıdanda aeroportda saxlayıblar. Ancaq o, banka olan borcunu ödəyə bilib və buraxılıb.

Bu prosesdə oliqarx Nizami Piriyev də saxlanıldı. Nizami Piriyev “PNN Group” şirkətinin təsisçisi və sahiblərindən biridir. Şirkətin digər sahibi onun oğlu Nəsib Piriyevdir.

“PNN Group” şirkətinin əsas aktivləri neft kimyası sənayesində və metanol istehsalı sahəsində fəaliyyət göstərən “AzMeCo” şirkətindədir. Bundan əlavə “PNN Group” şirkəti “De Beers” və “Hamley’s” brendlərinin tərəfdaşıdır. Piriyevlər bu şirkətin Azərbaycan və Ukraynada mağazalarını açıblar. “KFC” qəlyanaltıxanalar şəbəkəsi də bu ölkələrdə Piriyevlərin idarəçiliyi ilə fəaliyyət göstərir. Onlar iki ölkədə artıq 50 “KFC” obyekti açıblar.

“PNN Group” öz maliyyə aktivlərinin həcminin 650 milyon dollar olduğunu rəsmən bəyan edib.

Xatırladaq ki, Nizami Piriyevə məxsus Metanol zavodu bir neçə gün qabaq bağlanıb. Zavodun tikintisi üçün Azərbaycan Beynəlxalq Bankı ilə yanaşı Avropa Yenidənqurma və Inşişaf Bankı da kredit ayırmışdı. AYIB-in kredit ayırmasına Britaniyanın keçmiş baş naziri Toni Bleyer lobbişilik etmişdi. Nizami Priyev zavodun açılışında iştirak üçün Bleyerin Bakıya səfərini də təşkil etmişdi.

Həbs edilənlərdən biri də Şəkinin keçmiş icra başçısı Murad Cabbarlıdır. Murad Cabbarlı Şəkinin icra başçısı postuna da Cahangir Hacıyevin dəstəyi ilə təyin olunmuşdu.Məlumata görə, Murad Cabbarlı Cahangir Hacıyevin yaxından köməyi ilə Beynəlxalq Bankdan 200 milyon manata kredit götürmüşdü. Sabiq icra başçısı bu pula Şəkidə kərpic zavodu tikdirmişdi. Lakin bankdan götürülən pulların böyük hissəsi sabiq icra başçısı tərəfindən mənimsənilmişdi.

Qeyd edək ki, Səbayel Rayon Məhkəməsində Dövlət Bayrağı Meydanı Kompleksi İdarəsinin sabiq rəisi, “Azİmport” şirkətinin sahibi Rəşad Məmmədovun barəsində də həbs qətimkan tədbiri seçilib.

R. Məmmədov hazırda Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin (MTN) istintaq təcridxanasında saxlanılır.

R. Məmmədov prezident İlham Əliyevin mayın 4-də imzaladığı sərəncamla vəzifəsindən azad olunub.

Həbslərin davam edəcəyi gözlənilir. Belə ki, verilən kreditlərin geri qaytarılmaması Azərbaycan üçün ən böyük bəladır. Hökumət bunun qarşısını almaq, ayrı-ayrı iş adamlarında qalan vəsaitlərin geri alınması üçün sərt tədbirlərə əl atmalıydı və atdı.

Milli Məclisin İqtisadi-Siyasət Komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov hesab edir ki, həbslər hələ davam edəcək: “Kredit borcları həddindən artıq çoxalmışdı. Banka borclar çoxdur, ona görə də belə proseslər gedir. Bu gözlənilən idi. Çünki kredit borcları haradasa 1 milyardı ötmüşdü. Biz dəfələrlə Milli Məclisdə kredit faizlərinin yüksək olması, kreditlərin qaytarılmaması məsələlərinə toxunurduq. Qərar qəbul olunub müəyyən yoxlamalar keçirilir. Kim dövlətin qanun- qaydasını pozubsa cəzasını çəkəcək. Burada qeyri-adi bir şey yoxdur. Mənə elə gəlir ki, hələ bir müddət bu həbslər davam edəcək, qanunları pozan xeyli iş adamları cəzalanacaq”.

Kimlərin həbs olunacağı məsələsinə gəlincə, V.Əhmədov bildirib ki, bu barədə əvvəlcədən proqnoz vermək çətindi: “Dövlətin əmlakı mənimsənilibsə, hər kəs başa düşməlidir, qanun var və o, məsuliyyətə cəlb oluna bilər. Bu vəzifə sahibidir, məmurdur, şirkət rəhbəridir fərq eləmir. Qanun qarşısında hamı eynidir. Söhbət Azərbaycan qanunlarının pozulmasından gedir”.

Qeyd edək ki, saxlanılanlar maliyyə fırıldağı, korrupsiya, dövlətə məxsus vəsaitləri mənimsəməkdə ittiham olunurlar. Həbs olunanlardan isə “Xəzər İsland” ın rəhbəri Hacı İbrahim Nehrəmlinin, neft oliqarxı Nizami Piriyevin, Bayraq Meydanının bir neçə gün əvvəl işdən qovulan rəhbəri Rəşad Məmmədovun və sabiq millət vəkili Dünyamin Xəlilovun adı açıqlanıb. Lakin yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, saxlanılanların sayının 70-ə yaxın olduğu bildirilir.

Göründüyü ki, söhbət dövlətə məxsus 6 milyard manata vəsaitin mənimsənilməsindən söhbət gedir. Saxlanılan oliqarxların hər biri isə 100 milyonlarla vəsaiti mənimsəməkdə ittiham olunurlar. Görünür, bu həcmdə vəsaiti talayanlar bir gün qanun qarşısında cavab verməli idilər və atrıq bunu vaxtı çatıb.

Samir