Təhsil Nazirliyi müəllimlərin taleyi ilə oynayır

Azərbaycanda Təhsil naziri çoxdan dəyişsə də, təhsil sahəsində çoxsaylı problemlər dəyişmədən qalır. Belə ki, sabiq nazir Misir Mərdanovu Mikayıl Cabbarov əvəzləsə də, bu sahədə nəinki irəliləyişlər nəzərə çarpmır, hətta problemlər bir az da qəlizləşıb.

Bunlardan biri də müəllimlərin dərs yükü ilə bağlıdır. Yeni nazir fəaliyyətə başlayandan sonra tez-tez bu sahədə fərli, bəzən bir-birinə zidd qərarlar qəbul olunur. Məsələn ötən ilin payızında bildirildi ki, Azərbaycanda müəllimlərin dərs yükünün maksimal həddi 24 saatdan 36 saata qaldırılıb. Təhsil Nazirliyindən verilən məlumata görə, indiyədək müəllimlərin həftəlik dərs yükünün

maksimum həddi 24 saat olub. Lakin təcrübə göstərir ki, ümumtəhsil məktəblərdə fənlər üzrə həftəlik dərs yükünün 24 saat tələbi gözlənilməklə bölüşdürülməsi nəticəsində əksər hallarda bir stavkayadək dərs yükü vakant qalırdı. Həmin dərs yükünün bir hissəsi əvəzi ödənilmədən fənn müəllimləri tərəfindən tədris edilirdi ki, bu da onların haqlı narazılığına səbəb olurdu. Bir stavkayadək vakant dərs yükünə müəllimlərin işə qəbulu isə məktəblərdə müəllim sıxlığının yaranmasına, müəllim-şagird nisbətinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarırdı. Bu sahədə beynəlxalq təcrübə də göstərir ki, əksər ölkələrdə ümumi təhsil sistemində müəllimlərin həftəlik dərs yükünün yalnız minimum həddi (1 stavka) müəyyənləşdirilir, maksimum həddə isə məhdudiyyət qoyulmur.

Xatırladaq ki, bir stavka (həftədə 12 saat) dərs yükünə görə ali təhsilli müəllim, stajından asılı olaraq, minimum 155 manat (10-cu ixtisas dərəcəsi ilə) maksimum 207 manat (15-ci ixtisas dərəcəsi ilə) əmək haqqı alır.

Bəs, görəsən, təhsil müəssisələrində dərs yükünün artırılması təhsilin keyfiyyətinə necə təsir göstərəcək? Ümumiyyətlə, sovet dövründə dərs bölgüsü zamanı müəllimlərə maksimum neçə stavka dərs deməyə icazə verilirdi?

Bir çox ekspertlər dərs yükünün artırılmasının tədrisin keyfiyyətinə heç bir təsir göstərməyəcəyini bildiridi. Çünki burada əsas məsələ müəllimlərin dərs saatı ilə təminatıdır. Çünki uzun illərdir ki, bu sahədə ciddi problemlər var idi. Məsələn, sabiq təhsil nazirinin əmrinə əsasən, 2010-cu ilə kimi müəllimlərin dərs yükünə məhdudiyyət qoyulmurdu. Bu addım təhsil sahəsində müəyyən fəsadlara yol açdı. Belə ki, məktəb direktorları hazırda dərs deyən müəllimlər arasında mövcud dərs saatlarını bölüşdürərək vakant yerləri gizlədirdilər. Yalnız özlərinə yaxın kadr olanda vakant yer olduğunu açıqlayırdılar. Bu isə əksər müəllimlərin işsiz qalmasına səbəb olurdu.

Nazirlər Kabinetinin bununla bağlı 2010-cu ildə imzaladığı qərarla dərs yükünün minimum 12, maksimum 24 saat olması müəyyənləşdirildi. Lakin ümumtəhsil məktəblərdə fənlər üzrə həftəlik dərs yükünün 24 saat tələbi gözlənilməklə bölüşdürülməsi nəticəsində əksər hallarda bir stavkayadək dərs yükü vakant qaldı. Həmin dərs yükünün bir hissəsi əvəzi ödənilmədən fənn müəllimləri tərəfindən tədris edilirdi ki, bu da onların haqlı narazılığına səbəb olurdu. Hətta buna etiraz olaraq bir qrup müəllim tərəfindən aksiya da keçirildi.

Sovet dövründə dərs bölgüsü zamanı müəllimlərə maksimum neçə stavka dərs deməyə icazə verildiyinə gəlincə, həmin illərdə dərs bölgüsü ilə bağlı xüsusi təlimat olub. Onun sözlərinə görə, sovet dövründə müəllimlərin həftəlik dərs yükü minimum 18, maksimum 27 saat nəzərdə tutulub. Ümumilikdə isə müəllimə il ərzində əvəzçilik qaydasında 240 saat dərs aparmağa icazə verilirdi. Bu da SSRİ Təhsil Nazirliyinin xüsusi təlimatı əsasında həyata keçirilirdi. Hətta təlimata zidd hərəkət edənlər inzibati qaydada məsuliyyətə də

cəl edilirdilər. Bəzi ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycan Təhsil Nazirliyi bu təcrübədən istifadə etməlidir və hökumətin müvafiq qərarına əsasən, nazirlik dərs yükü ilə bağlı xüsusi təlimat hazırlamalıdır.

Ancaq fərqli düşünənlər də var. Belə ki, bəzi ekspertlər hesab edir ki, təhsil müəssisələrində pedoqoji kadrların dərs yükünün artırılması tədrisin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərəcək. Onların fikrincə, bu addım imkan verir ki, müəllim gün ərzində 4-5 dəfə 45 dəqiqə olmaqla dərs aparsın. Bu həm də müəllimlərin məsuliyyətini artıracaq. Onlar tədrisə daha yaxşı hazırlaşacaqlar.

İndisə müəllimlərin dərs yükünün hazırkı durumu barədə. Təhsil Nazirliyinin insan resursları şöbəsinin müdir müavini İlham Nağıyev bildirib ki, bilik və bacarıqlarının diaqnostik qiymətləndirılilməsi aparılan müəllimlərin orta dərs yükünün 18 saata kimi qaldırılması bəzi müəllimlərdə anlaşılmazlıq yaradıb. İlham Nağıyev deyib ki, bəzi müəllimlər dərs yükünün

artırılmasını hansısa müəllimin işdən çıxarılması kimi qəbul edirlər, halbuki bu, işdən çıxarılma hesabına yox, pensiya yaşı həddinə çatmış müəllimlərin təqaüdə göndərilməsi hesabına olur. Yəni pensiyaya çıxarılan müəllimlərin yerinə yeni müəllim işə götürülmür və onların dərs saatı digər fənn müəllimləri arasında bölüşdürülür.

Belə müəllimlərin sayının az olmadığını deyən nazirlik rəsmisi müəllimlər arasında diaqnostik qiymətləndirmənin aparılması üçün iki mühüm meyarın nəzərə alındığını söyləyib. Bu meyarların birincisi, müəllim-şagird nisbətinin müvafiq qaydaya salınması, ikincisi müəllimlərin orta dərs yükü amilidir.

İlham Nağıyev əlavə edib ki, yay ayı ərzində daha 7 rayon və şəhərdə müəllimlərin bilik və bacarılqarının diaqnostik qiymətləndirilməsi aparıla bilər, bununla əlaqədar Nazirlər Kabinetinə müraciət edilib. Əgər hökumətdən müvafiq cavab gəlsə, ölkənin 7 rayon və şəhərində qiymətləndirilmə keçirilməsi mümkündür.

Azərbaycanda dərs bölgüsü aparılarkən müəssisədə işləyən müəllim üçün həftəlik bir stavka dərs yükü 12 saat müəyyənləşdirilir. Bilik və bacarıqlarının diaqnostik qiymətləndirilməsi keçirilmiş müəllimlərin dərs bölgüsü aparılarkən isə müəllim üçün həftəlik 1 stavka dərs yükü 18 saat müəyyənləşdirilməlidir. Ancaq bu zaman həftəlik dərs yükü 2 stavkadan çox olmamalıdır.

Bildirilir ki, Təhsil Nazirliyinin dərs yükünü bu yolla 18 saata qaldırılması müəllim sıxlığının da qarşısını alacaq. Bir tərəfdən yaşlaşan müəllimlər təqaüdə çıxacaq və onların yerinə müəllim götürülməyəcək. Ancaq bu o demək deyil ki, yeni kadrlar işə götürülməyəcək, vəzifəsini dəyişənlər, analıq məzuniyyətinə gedən qadın müəllimlər və başqa səbəblərdən boş qalan ştatlara işə qəbul elanı olacaq.

Ancaq dərs yükünün 2 stavkadan çox olmamasına hələlik ucqar rayonlarda nail olmaq mümkün deyil .Müəllimlərin əməkhaqqının artırılması ilə əlaqədar qeyri-hökumət təşkilatlarının

nümayəndələri, təhsil ekspertləri və medianın iştirakı ilə nazirin keçirdiyi son müşavirədə Mikayıl Cabbarov bildirdi ki, kadr ehtiyacı olan bölgələrdə müəllimlərə 2 stavkadan da artıq dərs yükü verilə bilər. Dərs yükünün artırılması imkanı varsa, müəllim çox dərs deyə bilər.

O da var ki, dərs yükünün 2 stavkadan artıq olmasının müəllimin tədris keyfiyyətinə və səhhətinə ciddi mənfi təsir edir. Müəllimin dərs saatının 36 saat olması onun üçün böyük yükdür. Müəllim üçün bunun bir çox çətinlikləri var.

Bu baxımdan nazirin vaxtilə dərs yükünün 2 stavkadan artıq olması fikri hazırkı vaxtda məqbul deyil. Çünki həmin dövrdə yeniliklər konkret tətbiq olunmamışdı, dərs yükü 12 saat idi, 18 saat stavka yarım edirdi. Hazırda isə sınaq qiymətləndirməsindən uğur əldə edən müəllimlərin 2 stavkadan artıq dərs deməsi qəbul olunmur. Pedaqoqlar hesab edir ki, bir müəllim stavkadan artıq dərs deyirsə, onun dərsinin keyfiyyəti yoxdur. Dərsi demək üçün müəllim hər

dərsə hazırlaşmalıdır, hər dərsin öz metodikasını tapmalıdı, hər dərs öncədən təşkil olunmalıdır.

Əvvəllər bölgələrdə müəllim qıtlığı vardısa, hazırda müəllimlərin işə qəbulu elektron qəbulla aparılır və əvvəlki illərə nisbətdə indi ən ucqar yerlərə də müəllim kadrlar göndərilir. Ona görə də əvvəlki boşluqlar tədricən aradan qaldırılır. Bu baxımdan yanaşıldıqda dərs yükünün 18 saatdan artıq olmaması fikri ilə razılaşmaq olar. Amma gələcəkdə 18 saat dərs yükü 21 saata qədər, yəni 3-4 saat fakültətiv məşğələlərin hesabına artırılmalı, müəllimlərin əməkhaqqı yüksəlməlidir. Müəllimin əməkhaqqını artırıb ondan keyfiyyətli dərs tələb olunsa, müəllim əlavə hazırlıqdan, metodik tövsiyələrdən, fakültətiv dərs saatlarından, kompüter texnalogiyalarından istifadə etməklə keyfiyyətli tədrisə nail olar. Ümid edirəm ki, gələcəkdə də yeni yanaşmalar olacaq.

Digər bir məsələ isə ləğv olunmuş fənlərin müəllimləri ilə bağlıdır. Təhsil Nazirliyi bu ilin sentyabrından tam orta təhsil bazasında tədrisin təmayüllülər üzrə təşkil olunacağı məktəblərin 10-11-ci siniflərində ləğv olunmuş fənlərin müəllimləri ilə bağlı yerli təhsili idarəetmə orqanlarına tapşıqlar verib.

Bu tapşırıq həmin müəllimlərin dərs saatları ilə təminatı ilə bağlıdır. Bəzi fənlərin ləğv edilməsinin onu tədris edən müəllimin maddi durumuna təsir göstərməməsi üçün yaxın məktəblərdə də dərs saatının verilməsi istiqamətində hazırda işlərin aparılır. Hər halda nazirlikdən belə deyirlər: “Müəllim öz işlədiyi məktəbdən başqa qonşu məktəblərdə də dərs deyə bilər. Artıq yerli təhsil idarətetmə orqanlarına müvafıq tapşıq verilib ki, həmin müəllimlər dərs yüksüz qalmasın”. Nazirlikdən bildiriblər ki, təmayüllü siniflərin yaranması nəticəsində yuxarı siniflərdə hər hansı müəllimin dərs yükü azala bilər. Amma ölkə, eləcə də Bakı şəhəri üzrə müəllimlərin dərs yükü ilə bağlı ümumi mənzərəyə baxıldıqda böyük fərqin yaranması müşahidə edilməyəcək: “Müəllimlərin narazılığı olur. Amma biz konkret bir məktəbin, bir müəllim üzərində deyil, respublika və Bakı üzrə ümumi mənzərəyə baxsaq, görərik ki, bu, elə də böyük nəticələrə səbəb olmayacaq. Bu, kompensasiya olunacaq və öz axarına düşəcək”. Beləliklə, tədris ili bitəndə müəyyən edilmiş yaş həddinə çatmış müəllimlər pensiyaya çıxırlar: "Belə müəllimlərin isə sayı az olmur. Digər tərəfdən, analıq məzuniyyətinə də çıxan müəllimlərin sayı kifayət qədərdir. Bəs, bu dərs yükləri kimin üzəində qalır? Bu dərs yükləri də müəllimlərin arasında bölüşdürülür. Hər hansı müəllim təmayüllü siniflərin yaradılmasına görə öz dərs yükünü itirsə də, yaş həddi, analıq məzuniyyəti və digər səbəblərə görə işindən uzaqlaşan müəllimlərin dərs yükü bölüşdürüldüyündən bu, kompensasiya olunacaq”. Xatırladaq ki, 2015-2016-cı dərs ilindən Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir və Şirvan şəhərlərində yerləşən 50 məktəbin 10-11 siniflərində tədris təmayüllər üzrə (texniki, riyaziyyat-iqtisadiyyat, humanitar, təbiət istiqamətləri üzrə) təşkil olunacaq. Tədrisin təmayüllülər üzrə təşkil olunacağı siniflərdə tədris olunacaq fənlərin sayı texniki fənlər təmayüllü siniflərdə 9, riyaziyyat-iqtisadiyyat və humanitar fənlər təmayüllü siniflərdə 8, təbiət fənləri təmayüllü siniflərdə isə 10-dək azaldılıb.

Samir

gundemxeber.az