Mobil operator öz istifadəçilərini onların bu şirkətə nə qədər
gəlir gətirməsi ilə bağlı məlumatlandırmaqda maraqlı deyil

Siz nə zamansa görmüsünüz ki, türk və ya rus şirkətlərinin reklam çarxlarında “birinci”, “aparıcı”, “ən yaxşı” və s. sözləri işlənsin? Doğrudur, bazardakı rəqabətdən asılı olaraq oradakı piar menecerləri bu cür ifadələri işlətməkdən çəkinirlər. Bilirsiniz niyə? Korporativ etika anlayışı və reklam sahəsini nizamlayan qanunvericiliklə bağlı dəqiq tələbləri var: birinci halda tövsiyyə etmir, ikinci halda isə “ən yaxşı”, “aparıcı” və s. təyinatların istifadəsini qadağan edir.
Prinsip sadədir – öz məhsulunu və xidmətlərini başqa şirkətlərin fəaliyyətini aşağılamadan reklam elə, onların məhsullarını və ya xidmətlərini istehlakçıların gözündə kiçiltmə. Amma bu xaricdə belədir, orada qanunlar dəqiq işləyir… Azərbaycanda isə “Bakсell” mobil operatorun yaydığı az qala istənilən reklam məlumatı “İlk mobil operatoru” və “Azərbaycanda aparıcı mobil internet provayderi” sözlərilə başlayır. Daha sonra istehlakçıları “Bakcell”in bu sahədə ən yaxşı 3G mobil internet xidmətləri göstərməsi barədə informasiya ilə tanış edirlər…
Maraqlıdır, “Bakсell”in xidmətlərini ölkədə ən yaxşı xidmətlər olduğunu bildirən kimdi? İstehlakçılar? Və bu “yaxşı” özünü nədə göstərir? Hərçənd, korporativ etika məsələləri operatorun öz vicdanına qalan məsələlərdir. İstehlakçıları isə daha çox keyfiyyət və “Bakcell” xidmətlərinin dəyəri maraqlandırır. Dəyər məsələsilə bağlı heç də hər şey aydın deyil. Burada şeytanı da azdırmaq olar. Sanki bir neçə il əvvəl Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi guya sərt formada “Bakсell”dən danışıqların ödənməsilə bağlı istehlakçılar üçün anlaşıqlı sistemə keçməyi tələb etməmişdi. Bu sərt reaksiya idi, yoxsa görüntü naminə edilmişdi, ya nazirliklə şirkət arasından qara pişik keçmişdi, bunu Allah bilir. Bircə o məlumdur ki, “Bakсell” digər mobil operatorlarla birgə ölkənin ən böyük vergi ödəyicilərindəndir və buna görə də dövlət istənilən nəzarətedici və nizamlayıcı orqan qismində bu şirkəti ciddidən “silkələməkdə” maraqlı deyil. Özünə baha başa gələcək. Axı söhbət dövlət büdcəsinin gəlirlərinin stabilliyindən gedir, bu isə necə deyərlər, müqəddəs məsələdir, çünki sosial dayanıqlılıqla birbaşa bağlıdır. Amma “Bakсell”i hədələmək və onun işindən narazılığını ifadə etmək olar, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi də bunu elədi. Nəticədə telefonlarımızdakı anlaşılmaz “konturlar” bizim bu və ya digər mobil operatorun məhsulundan istifadə edərkən sərf etdiyimiz konkret pulla əvəzləndi. Heç kəs bilmir ki, sizin balansınızdan bu və ya digər məbləği nəyə əsasən çıxırlar. Bu hesablama necə aparılır? Nə üçün xüsusi reklam olunan nömrələrə göndərdiyimiz bəzi SMS-lər həmin abonentlə danışıqdan baha başa gəlir? Nə üçün başqa mobil operatorla danışıqlar “Bakсell”dən istifadə edən abonentlərlə danışıqlardan yüksək məbləğ tələb edir? Çoxlu belə suallar vermək olar. Cavablar isə yoxdur.
“Bakсell” öz istifadəçilərini onların bu şirkətə nə qədər gəlir gətirməsi ilə bağlı məlumatlandırmaqda maraqlı deyil. Bax, şəxsən siz bilirsinizmi, hər il “Bakсell” şirkəti Azərbaycan büdcəsinə nə qədər vergi verir? Onun illik gəliri nə qədərdir? Bu pullar nəyə sərf olunur? Əlbəttə, bilmirsiniz. Axı şirkət məhz sizin kimilərin sayəsində zənginləşir və nəzəri baxımdan, bu cür informasiyaları o sizinlə bölüşməlidir. Əlbəttə, əgər o özünü ictimai və sosial istiqamətli hesab edirsə.
Rəqəmlərə müraciət edək. Hələ 2011-ci ildə “Bakı Telefon Rabitəsi” İB yanında Bakı Avtomatik Telefon Qovşağının trafikə nəzarət və təhlil şöbəsinin müdiri Hikmət Ağayev yerli KİV-lərə bildirib ki, paytaxtda onlarla Web-taksafon quraşdırılıb. Bu çin-fransız möcüzəsindən istifadənin dəyəri barədə danışarkən H.Ağayev məlumat verib ki, taksafon vasitəsilə İnternetin 1 dəqiqəsi təxminən 2 qəpik, “bluetooth”dan birdəfəlik istifadə 20 qəpik olacaq. Sonra tariflər sadalanıb: 1 dəqiqə danışıq şəhərdaxili zənglər üçün 3 qəpik, ölkədaxili zənglər üçün – 7 qəpik; mobil rabitə operatorlarının (“Azercell”, “Bakcell”, “Narmobile”) nömrələrinə – 18 qəpik; İran, Türkiyə, Pakistan kimi ölkələrə – 45 qəpik; MDB və Baltik ölkələrinə – 36 qəpik; Avropa ölkələrinə, Amerikaya və s. – 54 qəpikdir. Bu rəqəmlərə diqqət yetirin. İndi isə “Bakсell” şirkətinin internet saytına daxil olub, onun tarif siyasətilə tanış olun. Bir dəqiqə üçün şəhər nömrələrinə zənglər – 10 qəpik, digər mobil rabitə operatorlarına – 10 qəpik, MDB və Baltik ölkələrinə – 37 qəpik, İran və Türkiyəyə – 43 qəpik, Avropa ölkələrinə, Amerikaya və s. – 50 qəpikdir. Burada qiymətlərdə ciddi fərq görürükmü? Belə çıxır ki, öz mobil telefonundansa “Bakı Telefon Rabitəsi” İB taksofonundan MDB və Baltik ölkələrinə zəng vurmaq daha ucuz başa gəlir, digər məqamlarda isə səmərəlilik “Bakсell”in tərəfində olsa da, bu minimal dərəcədədir, bu barədə danışmaq da qeyri-ciddi səslənir. Buradan belə bir sual doğur: əgər “Azərbaycanda ilk mobil operatoru və aparıcı mobil internet provayderi” olan “Bakсell” şirkətinin qiymətləri dövlətin İstehsalat Birliyininin qiymətləri ilə eyniyyət təşkil edirsə, o zaman “Bakcell” hansı sahədə birinci, ən yaxşı və aparıcıdır?
Çoxdan sübut olunub ki, mobil rabitəyə istiqamətlənən GSM texnologiyaları resursları istehsalatda, tikintidə və istismar sahələrində yalnız 15-20 faiz istifadə olunur. 3G texnologiyalarının və xidmətlərinin yayılmasının iqtisadi əsasını bu fakt təşkil edir: 2G şəbəkəsindən 3G-yə keçid zamanı şəbəkənin tutumu 8 dəfə səmərəliləşir, məlumatların ötürülməsinin maya dəyəri 1 Mbayt üçün bir neçə dollardan bir neçə sentədək düşür. Başqa sözlə desək, “Bakсell”in rabitəsi nə qədər yenilənmiş və texnologiyası nə qədər yüksəkdirsə, maya dəyəri bir o qədər aşağıdır. Deməli, xərclər ödənildikdən sonra mobil rabitə şirkətinin də gəliri bir o qədər yüksək olacaq. Bu gəlir aşağıdakı məqamın sayəsində reallaşır: istifadəçilər getdikcə daha çox mobil rabitə şirkətinin nisbətən ucuz və daha texnoloji məhsullarını əldə edirlər, nəticədə şirkət öz xidmətlərinin dəyərini aşağı sala bilər. “Bakсell” şirkətinin nümunəsində biz bunu müşahidə etmirik. Onun təklif etdiyi qiymətlər yüksək olduğu kimi qalır. Şirkət bizim hesabımıza yaşamağa davam edir, minnətdarlıq əvəzinə isə bizə xərcini özümüzün ödədiyimiz guya sosial yönümlü layihələr sırınır…
Belə olan halda bizlərdən kim birinci, ən yaxşı və aparıcıdır?
Rasim