Qərb ölkələrinin terror mütəxəssisləri, kəşfiyyatçılar, yazarlar, redaktorlar həmişə insanların İŞİD-ə niyə qoşulduqları sualına cavab tapmağa çalışırlar. Bir çox fikir irəli sürürlər ki, onlar ucqar yerlərdən kasıb uşaqlar, təhsilsiz təbəqə, bekarçılıq ucbatından əyləncə axtaranlardır. Bəziləri bu fəaliyyəti utopik bir siyasi cərəyan kimi adlandırır, bəziləri isə həyatlarına rəng qatmaq üçün belə etdiklərini iddia edirlər. Getdikcə qrupun içində çox sayda zəngin, karyera sahibi, akademik, həkim, mühəndislərin olduqlarını, bir çoxunun əsilzadə ailələrdən gəldiyini biləndə irəli sürdükləri iddialar əsassız oldu. Bir çoxu təşkilata qoşulanları əqli qüsurlu olaraq qələmə aldılar. Buna Massachusetts Lowell’s Mərkəzi terrorizm və təhlükəsizlik əməliyyatları ixtisasının psixiatriya professoru Con Horgan cavab verdi:
“Onların dəli olduğu düşünməyə çox meyilli idik. Terroristlərin hərəkətlərinə əsaslanıb bunun insan patalogiyası ilə izah ediləcəyini zənn edirdik. Lakin terrorizmi əqli qüsur kimi açıqlamaq yanıldıcı oldu”
Dr. Horgan və digərləri uydurduqları hər cür fikirdən daşınmalı oldular. Çünki nə yoxsulluq, nə də ağıl xəstəliyi dünyada demək olar ki, hər ölkədən olan insanların bir çox çətinliklər aşaraq, insanları rahatlıqla öldürüldüyü bir sistemi izah edə bilməz. Heç kim əyləncə üçün bütün ailəsini, varını-yoxunu geridə qoyub hər cür vəhşilik törədilən müharibəyə özünü atmaz. Ölümü belə asanlıqla qəbul edə bilməz.
Hazırda İŞİD-ə Avropadan tutmuş Qazaxıstana, Avstraliyadan Somaliyə, Rusiyadan Tunisə qədər bütün dünyadan insanlar qoşulur. İŞİD-in özünün verdiyi itkilərə, koalisiya qüvvələrinin silahlarına və hava bombardmanlarına baxmayaraq, İŞİD-ə qoşulanların sayı getdikcə artır. Fransa, Almanya kimi Avropa ölkələri isə bu siyahıda ön sıradadır. Əldə edilən bu nəticələrdən niyə İŞİD-ə qoşulduqları sualının ən doğru cavabına baxaq. Yaxın keçmişə nəzər salanda gerçək İslamdan uzaqlaşdıqlarına görə xurafat dinini mənimsəyənlər müsəlmanların bir qismini azadlıqdan, elmdən və incəsənətdən məhrum edərək onları radikallaşdırdıqlarını görürük.
Radikalizmin ideoloji qaynağı nəzarətsiz (bəzən də dərin qüvvələr tərəfindən nəzarət edilərək) yayıldıqca Qərbi də təhdid altına qoydu. Daha da inkişaf edən radikalizm islamafobiyanı, islamafobiya tərəfdarları da heç arzulamadıqları şəkildə radikalizmi hədəfə aldıqlarını dərk etmirlər. Çarəni İslamı və müsəlmanları məhv etməkdə axtaranlar, onları ölkələrində qəbul etməyənlər, dünyada onlara qarşı edilən zülmü sadəcə izləyənlərin sayı artdıqca nifrət daha da böyüdü. Koalisiya qüvvələrinin Əfqanistana və İraqa etdiyi müdaxilələrdən sonra yaranan dəhşətli vəziyyət isə “bardağın daşmasına səbəb olan son damla” idi. Qərb qüvvələrinin ailələrinin öldürülməsinə, evlərinin dağıdılmasına heç kim laqeyd yanaşmazdı, yanaşmadılar da. Qərbli koalisiyalarının məqsədi bəlkə də öz demokratiyalarını bu torpaqlarda yerləşdirə bilməkdi. Amma üsulları o qədər yanlış idi ki, sadəcə Yaxın Şərqə yox, Qərbin özünə də zərər verdi. Avropadan İŞİD-ə qoşulanların niyə bu qədər çox olduğunu və niyə ABŞ ordusunun ən böyük probleminin orduda intiharlar olduğunu anlamaq istəyənlər izlədikləri siyasətdə etdikləri yanlışı biraz araşdırmalıdırlar.
Bəs bunu həll etmək üçün nə etmək lazımdır? İŞİD dünyada milyonlarla insanın doğru zənn etdiyi xurafat dinini tətbiq edir. Bu xurafat dininə uyanlar onlara qarşı çıxa bilmir, çünki İŞİD-in yanlış yolda olduğu düşünmürlər. İŞİD isə internet vasitəsilə insanlara təsir etdi. Sosial mediadan istifadə etdi, beş qitəyə səs saldı, özünə tərəfdar topladı. Bəlkə də sadəcə bir neçə sətir sözlə insanları razı saldı. Yəni təlim keçdi.
Bu haqda Con Horgan belə xülasə edir:
“Sosial media barədə o qədər mütəxxəssisləşiblər ki, qlobal mənada müxaliflərə bir-bir çatmaq olur”.
Təhsil bu qədər asan olduğu halda qərbli koalisiya qüvvələrinin hələ körfəz bazalarına silah dəstəyi etmələri təəccübləndiricidir. Etməli olduğumuz şey eyni üsullarla hərəkət etmək, internetdən istifadə edərək xurafat dininin yanlışlığını Qurandan dəlillərlə göstərməkdir. İslamın şiddəti qadağan etdiyini, sülhə və sevgiyə təşviq etdiyini Quranla isbat etmək lazımdır. Əgər Qərb buna inansa, əldəki imkanların İŞİD-in əlindəkilərdən daha artıq olduğunu xatırlatmağa ehtiyac yoxdur. Əksəriyyəti Qərbin inhisarındakı bütün sosial medianın hamılıqla bu təlimi apardığını düşünün. Həqiqətləri dünyaya çatdırmaq çox az vaxt alar.
Avropa hazırda ölkələrinə qayıdan avropalı İŞİD partizanlarına görə də qorxu içindədir. Münaqişədən qayıdan insanların hökmən öz ölkələrində terror hərəkatlarını davam etdirəcəklərinə inanır və bunun üçün ciddi təhlükəsizlik tədbirləri görürlər. Bu cür insanlara əsl İslamı öyrədəndə problemin təməlini həll edəcəklərini isə düşünmürlər ya da buna inanmaq istəmirlər.



Halbuki bunu dərk etməlidirlər ki, bir insan əgər, heç tanımadığı bir ölkədə kimisə öldürmək ya da ölmək üçün qərar veribsə, bunun səbəbi sadəcə əsaslandığı inancıdır. İnancları yanlış olduğuna görə qarşımızda çox yaxşı nəticə ala biləcəyimiz bir həll yolu var. Bu həll yolu insanlara doğru inancı, doğru mənbədən, yəni Qurandan öyrətməkdir. Amma əgər xüsusilə Qərb ölkələri təhsildən, təlimdən belə qaçsalar, dünyadaki fəlakət onları daha da çox təhdid edəcək. Bombalar, silahlar, raketlər problemin həlli deyil, sadəcə nifrəti artırmaq üçün vəsilələrdir. Yaxın Şərqdə hələ də həll üçün bombalardan istifadə edildiyi halda, İŞİD-ə niyə qoşulurlar sualının soruşulması mənasızdır.

Tərcümə etdi: Ülviyyə Əlizadə