Ruhaniyyət dünyasına görə sonuncu dinin banisi olan Məhəmməd peyğəmbərin etnik kimliyi barədə mülahizələr səngimək bilmir. Bəşəri baxışları ilə sələflərindən köklü dərəcədə fərqlənən bu tarixi şəxsiyyətin həyatı dönə-dönə ən müxtəlif millətlərin nümayəndələri tərəfindən öyrənilmiş, tədqiqat işləri aparılmışdır. Amma hələ də Məhəmməd peyğəmbərin etnik milli kimliyi barədə yekun rəy təsdiqlənməyib. Onun nəslindən sayılan seyid, seyidə ailələrini ölkəmizdə çox vaxt ərəbdəndönmə adlandırırlar. Heç kim dəqiqini bilmir deyə məsələnin mahiyyəti açılmamış qalır.

Islam dinin banisi Məhəmməd peyğəmbər digər peyğəmbərlərdən fərqli olaraq tarixi şəxsiyyətdir. Onun əsas fəaliyyəti yeddinci əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Tarixdə də daha çox xilafətin yaradıcısı kimi xatırlanır.

Onun milli kimliyi barədə ortada olduqca tutarlı arqumentlər mövcuddur.

Birincisi, ərəb mənbələrində Məhəmməd peyğəmbər ərəb deyil, ərəbləşmiş ərəb kimi göstərilmişdir ki, bu da onun ərəb olduğunu şübhə altına alır.

Ikincisi, onun ulu babası İbrahim peyğəmbərin atasının milli kimliyi bəlli olmadığından tarixi mənbələrdə yalnız adı hallandırılır, Azər oğlu İbrahim deyilir. Bəzi hallarda onu Azər İbrahim də adlandırırlar.

Üçüncüsü, ona peyğəmbərlik veriləndə bunu ərəb tayfaları qəbul etmir və üzərinə hücuma keçirlər. Məcburiyyət qarşısında Məhəmməd peyğəmbər Məkkəni tərk edib Mədinəyə köçür, ana qohumlarının və tərəfdarlarının himayəsində fəaliyyətini davam etdirir.

Dördüncüsü, Mədinə şəhərinin müdafiəsini təşkil etmək və nöbəti döyüşlərə hazırlaşmaq üçün indiki İran ərazisindən özünə hərbi müşavir gətizdirir. Tarixdə Farsi Salman kimi tanınan hərbi müşavirin etmək kimliyi azəridir.

Beşincisi, Məhəmməd peyğəmbərdən sonra onun tayfa-toluğuna, imamlara və onların ailələrinə basqınlar, hücumlar edən ərəblər öz ölkələrində qalıb yaşamaqlarına belə icazə verməyiblər. Səudiyyə Ərəbistanından məcburiyyət qarşısında qalıb tərki-vətən olan imamzadələr xilas üçün əsasən Azərilər yaşayan məmləkətlərə üz tutublar. Onların məzarlarına Gəncədə, Bərdədə, Bakıda, Məshəddə, Xorasanda və digər azərilər yaşayan sahələrdə rast gəlmək mümkündür.

Sadaladığımız arqumentlərdən bəlli olur ki, Məhəmməd peyğəmbərin etnik kimliyi azərilərlə bağlıdır.

Ilk əvvəl qohumlarını bir süfrə arxasında birləşdirməyə çalışan Məhəmməd peyğəmbər sonra Əbu Bəkir, Osman və Ömər kimi imkanlı ərəb feodallarını bir araya gətirə bildi. Bədəvi ərəblərin birləşməyəcəklərindən ehtiyatlanan peyğəmbər onların başçılarını bir-birləri ilə qohumluq əlaqəsinə saldı. Sonra geridə qalmış ərəb tayfalarının birliyindən böyük və güclü Xilafət yaratdı.

Üstündən min dörd yüz ildən artıq bir zaman kəsiyi keçməsinə, həyatı müxtəlif millətlərdən olan alimlər tərəfindən öyrənilməsinə, elmi tədqiqatların aparılmasına baxmayaraq hələ də onun milliyətcə kim olması müzakirə mövzusudur. Elmi mənbələrə əsaslanan cavab isə hələ ki, yoxdur.

Əli bəy Azəri