DİN rəhbəri onların qanuni şəkildə işləməsinin polisin nüfuzuna zərbə olacağını bildiyindən buna maneçilik törədir

gundemxeber.az Bu gün dünyada detektiv kimi maraqlı, çətin bir peşə var və insanlar öz maraqları naminə, narahatlıqlarını aradan qaldırmaq üçün bu sahədən yararlanırlar. Bizdə detektiv deyildikdə isə ilk növbədə bədii əsərlər, xüsusi janr yada düşür. Biz bu peşəni həyatımızda canlı insanların timsalında yox, yalnız əsərlərdəki obrazlar hesabına tanımışıq. Dünya şöhrətli Çingiz Abdullayev kimi detektiv janrında yazıçımız olsa da, real həyatımızda detektiv peşəsinin məşhur simaları yoxdur. Axı nəyə görə dünya standartları deyə-deyə bizə yad olan xüsusiyyətləri mənimsəməyə tələsirik, vaxtilə xor baxdığımız məsələlərə getdikcə doğmalaşırıq, amma detektiv xidmətindən məhrumuq? Bu sualın izi ilə gedək.
Qeyd edək ki, ilk detektiv xidməti göstərən agentlik 1834-cü ildə Fransada meydana gəlib. Bu xidmətin yaranmasında məqsəd xüsusi adamlar tərəfindən pullu, nüfuzlu adamların »mənəvi» mühafizəsini təmin etmək olub. Başqa sözlə, sahibkarlar ətrafında olan insanların etibarını sınaqdan çıxarmaq, onlara inanması üçün detektivlərin köməyindən istifadə ediblər. Tədricən bütün Avropaya, Amerika qitəsinə yayılan bu sənət daha geniş miqyaslı problemlərin həllinə çalışıb. Müxtəlif cinayət hadisələrində qaranlıq məqamları aşkara çıxarıb, itkin düşmüş insanların tapılmasında rol oynayıb. Elə bu günün özündə də dünyanın aparıcı detektiv agentliklərinin əsas missiyası budur. ABŞ-ın “Biz həmişə oyağıq” adlı agentliyi dünyanın nüfuzlu şirkətlərindən biridir. Ötən əsrin ortalarında yaranan şirkətin ABŞ-la yanaşı qonşu ölkələrdə də detektiv şəbəkələri var.
Detektiv fəaliyyəti ilə məşğul olan insanların işi müəyyən qanunla tənzimlənməlidir. Aparıcı Qərb ölkələrində, qonşu Rusiya, Türkiyədə yüksək səviyyədə məktəblər və agentliklər işləyir. Xüsusi akademiyalarda peşəkar detektivlər hazırlanır. Amma bizdə hələ də vətəndaşlar detektivlərin xidmətindən istifadə etməkdən mərhumdurlar. Bu isə müvafiq qanunvericiliyin qəbul edilməməsi və detektivlərin fəaliyyətinə yaradılan süni əngəllərlə bağlıdır.
Xatırladaq ki, bir vaxtlar Azərbaycanın bir qrup hüquq müdafiəçisi ölkədə detektiv peşəsinin inkişaf etdirilməsi və onun qanunla tənzimlənməsi yönümündə layihələr hazırlamışdılar. Təəssüf ki, maraqlı və vacib sayılan bu layihələr Milli Məclis tərəfindən təsdiqini tapmadı. Milli Məclis həmin qanunun bir hissəsini müvafiq hesab etdi, detektiv fəaliyyəti əvəzinə, özəl mühafizə xidməti haqqında qanunu müzakirə obyektinə çevirdi. “Qeyri-dövlət mühafizə fəaliyyəti haqqında” Qanun(2007) qüvvəyə minsə də, detektivliklə bağlı məsələ həyata keçirilməyib.
Qeyd edək ki, hazırda MDB məkanında, eləcə də Qərb dövlətlərində vacib sahə kimi inkişaf etdirilən detektivlik yerli polis orqanlarının köməkçisidir. Bizdə isə bir neçə il əvvəl bir qrup peşəkar hüquqşünaslar qeyri-hökumət təşkilatı qismində Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınmaq istədilər. Nazirlik detektiv xidməti göstərməyin qadağan olunduğunu bəhanə edib, müraciətləri rədd etdi. Bütün bu maneələrə baxmayaraq, indi bir neçə özəl mühafizəni həyata keçirən şirkətlər fəaliyyətdədir. Əslində o qədər açılmayan cinayətlərimiz, itkin düşən insanımız var ki, onların aşkara çıxmasında detektivlərin köməyi lazımdır. Polis-mühafizə orqanlarımızın cinayət-axtarış şöbələri zəif işləyir, itkin düşmüş insanların axtarılmasına zamanını sərf etmir. Xüsusən, naməlum meyitlərin aşkarlanmasında təşəbbüs göstərilmir. Amma bunun əvəzində vaxtiylə polisdə çalışmış, yüksək potensiallı mütəxəssislərimiz, hüquqşünaslarımız var. Onlarsa, işləmək üçün fürsət, şərait axtarırlar. Detektiv fəaliyyəti qanunla tənzimlənməsi məhz birinciləri narahat edir. Əgər detektivlərə yol verilsə, sabiq polislər, peşəkar hüquqşünaslar bir yerə cəmləşəcək və böyük işlər görəcəklər. Qatı açılmamış cinayətlərin qaranlıq məqamları açılacaq, itkin düşmüşlərin ipucları tapılacaq. Nəticədə bu da hazırkı polisin imicini zədələyəcək, onun nüfuzuna xələl gətirəcək. Bu səbəbdən də yaxın gələcəkdə açıq şəkildə detektiv xidmətinin göstərilməsini gözləməyə dəyməz.
Əldə etdiyimiz məlumata görə, detektivlərin qanuni şəkildə fəaliyyət göstərməsinə əngəlləyən əsas simalardan biri də məhz daxili işlər naziri Ramil Usubovdur ki, bunun da səbəbini yuxarıda qeyd etmişik. Görünür, nazir onsuz da elə bir nüfuza malik olmayan polisin bundan sonra etibardan daha da düşəcəyindən ehtiyyatlanaraq müvafiq qanunvericilik aktının qəbuluna maneçilik törədir.

Orxan