Azərbaycan nefti İsrail hərb maşınını hərəkətə gətirib

gundemxeber.az Bu artıq bir faktdır ki, Azərbaycan son bir neçə il ərzində İsrailin bir nömrəli müsəlman iqtisadi partnyoruna çevrilmişdir. İki ölkə arasında qarşılıqlı ticarətin həcmi 4 milyard dollardır. Azərbaycan həmçinin İsrailin (Rusiyadan sonra) ikinci neft təchizatçısıdr və Azərbaycan neftini enerjiyə ac Asiyaya nəql edən Ashkelon-Eilat Trans-Israel kəməri bu təchizatda başlıca elementdir. Öz növbəsində İsrail Azərbaycanın aparıcı silah təchizatçısıdır və Azərbaycanın özündə hərbi texnologiyaları və yüksək təkmilli hücum silahlarının istehsal məlumatlarını bölüşür.
Bununla belə, hakimiyyətyönümlü Qərb şərhçilərinin Azərbaycan-İsrail münasibətlərini müsbət bir şey kimi göstərmək üçün əlaqələndirilmiş cəhdlərinə baxmayaraq, reallıq daha mürəkkəb və mübahisəlidir. Birincisi, Azərbaycan-İsrail münasibətləri daha dəqiq şəkildə Əlyev-İsrail münasibətləri kimi izah olunmalıdır. Yerusəlim və Bakıda İlham Əliyev rejimi arasında səhnəarxası silah və enerji sövdələşmələri iki ölkə arasında çox məhdud diplomatik bağları təhrif edir, beləki, iki ölkə arasında tammiqyaslı diplomatik əlaqələr və ümumən, dövlətlərarsı münasibətlər yoxdur. İsraillilər Azərbaycanın daha geniş vətəndaş cəmiyyəti ilə münasibətlər qurmurlar və onların getdikcə artan demokratik hərəkat və müxalifətlə ümumiyyətlə heç bir əlaqələri yoxdur. İsrail hökumətinin diktaturalar və Müsəlman dünyasının korrupsiyalaşmış elitaları ilə sıx əlaqələrinin uzun bir tarixçəsi vardır. Bu qəbildən, məsələn, 1970-ci illərin İran Şah rejimini və 1980-1990-cı illərdə Türkiyənin ordu tərəfindən dəstəklənən dünyəvi hakimiyyətini misal çəkmək olar. İranda İslam İnqilabı və Türkiyədə AK partiyanın yüksəlişi İsrailin regional siyasətindəki bu kimi meylləri məhv etdi. Lakin İsrailin Azərbaycandakı Əliyev klanı ilə uzağıgörməyən əlaqələri göstərir ki, xoşagəlməz təcrübələrdən çox az dərs götürülmüşdür.
İkincisi, İsrail dostluğu Azərbaycan cəmiyyətində çoxluğun münasibət və rəyini çox az nəzərə alır. Halbuki, Azərbaycan cəmiyyətində əksəriyyət Fələstin ərazilərinin davamlı işğalının əleyhinədir. Qəzzadakı hazırkı hadisələrə qarşı Azərbaycanın sosial şəbəkələrində dərin hiddət vardır, Azərbaycanın bütün siyasi spektri Fələstinlilərə rəğbətlidir. Bu münasibətlərin açıq ifadə olunmasının qarşısını almaq Əliyevin repressiv rejimindən böyük qüvvə tələb edir. ABŞ Dövlət Departamentindən sızmış teletayplara görə Azərbaycan hökuməti anti-İsrail nümayişlərini önləmək “İsrailin Bakıdakı maraqlarını ürəkdən qorumaq naminə” fövqəladə tədbirlər görür.
Bakının müəyyən dairələrində güclü İsrailpərəst mövqe vardır və bu, Azərbaycan üçün Yerusəlimlə əlaqələrin strateji mənfəətə malik olduğu barədə yanlış düşüncədən qaynaqlanır. Vaşinqtonda Yəhudi lobbisinin dəstəyi ABŞ-dakı Erməni lobbisinin anti-Azərbaycan siyasətinə qarşı qoyulur. Lakin hələlik bu iddia edilən mənfəət reallaşmamışdır – ABŞ konqresinin 1992-ci ildə Azadlığa Dəstək Qanununa edilmiş 907 nömrəli düzəliş bu günədək qüvvəsində qalır. İsrailin Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Azərbaycana dəstəyi Ermənistanı narahat etmir və dumanlı olaraq qalır.
Bu arada Azərbaycanın İsrailə iri həcmlərlə neft ixracı Ərəb və daha geniş müsəlman dünyasında Bakıya beynəlxalq forumlarda və təşkilatlarda diplomatik dəstəyin sütünunu təşkil edən ənənəvi müttəfiqləri yadlaşsdırır. Azərbaycanın əsas strateji partnyoru olan Türkiyənin İsraillə münasibətləri korlanmışdır və Əliyev rejiminin İsrailin neft və təhlükəsizlik orqanları ilə oyuinları Ankarada əsəbiliklə qarşılanır. Nə də düşünməyə əsas vardır ki, İsrailin təchiz etdiyi silahlar (bəzi realistlərin qüvvə üçün təyin etdikləri ölçü) Azərbaycan və Ermənistan arasındakı hərbi balansı Azərbaycanın xeyrinə dəyişəcəkdir.
İsraillə daha yaxın əlaqələr üçün gətirilən arqumentlerin çoxu fantaziyadır və yumşaq deyilsə, reallıqla əlaqəsi yoxdur. Azərbaycanın İsraillə münasibətlərindən əldə olunan mənfəət böyük suallar doğurur və bu xeyir ərazisinin 20 faizi işğal olunmuş ölkə üçün yarada biləcəyi təhlükələrlə qarşılıqlı qiymətləndirilməlidir.
İlham Əliyevin İsrail siyasətinin iç üzü bundan ibarətdir. Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsi və BMT-nin bu barədə 4 qətnaməsinin icrasını tələb etməsi ilə BMT-nin qətnamələrini və beynəlxaql qanunları pozaraq Fələstin ərazilərini işğal etmiş İsrailə iri həcmlərdə neft satması birbaşa ziddiyyət təşkil edir. Həməs haqqında mövcud olan rəylərə baxmayaraq İsrailin Qəzzadan atılmış raketlərə cavabı aşırı xarakter daşıyır. Televiziya ekranlarında və kompüterlərin monitorlarında hər dəfə ölən və ya ölməkdə Fələstin uşaqları görünəndə, aydın başa düşülür ki, Azərbaycan nefti İsrailin hərb maşınını hərəkətə gətirib. Belə bir qarantiya varmıdır ki, bizim neftimizdən Fələstin icmalarını məhv etmək və onlara ölüm gətirmək üçün istifadə olunmur. Qarantiyalar varmıdır ki, Bakının xam nefti Qərb sahilindəki yəhudi məskunları üçün benzinə çevrilmir? Bunlar, əlbəttə, ritorik suallardır…
İsrail hökuməti başa düşməlidir ki, İlham Əliyev və onun korrupsiyalaşmış rejimi ilə münasibətlər Azərbaycan Respublikası ilə sağlam, tammənalı münasibətlər demək deyildir. Yerusəlim Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyəti ilə münasibətlər yaratmalı, bizim demokratik hərəkat və müxalifətimizlə dialoq qurmalıdır. Hər iki ölkənin uzunmüddətli maraqları üçün daha balanslı, daha açıq və daha səmimi münasibətlərə ehtiyac vardır.
Hakimiyyət Azərbaycanın uzunmüddətli milli maraqlarını, Yaxın Şərqlə münasibətlərimizi və ələlxüsus Türkiyə ilə müttəfiqliyimizi təhlükəyə salmamalıdır. Azərbaycan neftinin Fələstinlilərə və ya hər hansı üçüncü tərəfə qarşı işlədilməməsi üçün qarantiyalar lazımdır. Qəzza zolağında son zamanlar baş verən hadisələr çox mühüm xəbərdarlıqdır ki, Azərbaycan nefti qlobal işlərdə əsas faktorlardandır. Bizdən nefti alan ölkələrin ondan necə istifadə etməsi bizim üçün doğrudan da ölüm-dirim məsələsinə çevrilir.

Murad Həsənli