“Rauf Arifoğlunun əlində o boyda qəzet varkən, Cəmil Həsənlinin əlində heç nə yoxdur” “”Yeni Müsavat” daha qəzet kimi mənim marağımı cəlb eləmir”
Rüstəm Behrudi: “Dünya xəritəsində nöqtə boyda görünən bir ölkədə bu cür böyük tədbirlərin keçirilməsi, özlüyündə həm də çox böyük məsələdir”
Xeyli vaxtdır gözdən-könüldən iraq düşən, sanki mətbuatdan qaçmağa çalışan ünlü şair Rüstəm Behrudi nəhayət inadkarlığını yerə qoyaraq “Hürriyyət” qəzetinə olduqca maraqlı müsahibə verib. gundemxeber.az həmin müsahibəni oxuculara təqdim edir:
-Baxın, Rüstəm bəy, istər ziyalılıq, istərsə də ədəbiyyat adamları baxımından, 37-40-cı illər, 40-50-ci illər, 60-70-ci illər var idi, ardınca da 80-ci illərin sonu ordan o tərəfə isə müstəqillik illəri gəldi. Və bu illərin hamısının da öz adı və öz şərtləri var idi. Indi XXI əsrin əvvəlində yaşayan bir şair, yaxud da bir ziyalı özünü necə aparmalıdı və necə etməlidi ki, həm cəmiyyət onu olduğu kimi qəbul edə bilsin, həm də mövcud rejimlə, hakimiyyətlə problemi olmasın?
-Bu bir az qəliz məsələdir və sualı da elə qoydunuz ki, əslində burda çox şeylər var, eyni zamanda çox şeylərdən danışmaq olar. Məsələn, Mandelştam barəsində eşitmisiniz, rusdilli yəhudi şairidi. Xarici jurnalistlərdən kiməsə müsahibə verəndə jurnalistin sizdə ədəbiyyata, incəsənətə qiymət verilmir sualına, Sovet ideologiyasının və sosialist dünyagörüşünün əleyhinə danışmaqdan çəkinə-çəkinə deyib ki, siz niyə elə danışırsınız, bizdə ədəbiyyata, sözə, incəsənətə verilən qiymət Avropa ölkələrinin heç birində yoxdur. Jurnalistin onun cavabından çaşqın duruma düşdüyünü görən Mandelştam əlavə edir ki, məsələn, bizdə sözə görə adamı sürgünə göndərirlər, yazıya görə güllələyirlər, bundan böyük qiymət siz nəyə deyirsiniz?
-Əslində bunun özü də bir qiymətdi, elə deyilmi?
-Bəli, əslində bunun özü də sözə, ədəbiyyata, mətbuata verilən ən böyük qiymətlərdən biridir. Mən uzun illər bundan öncə “Yeni Müsavat” qəzetinə bir yazı vermişdim, onlar da həmin yazıdan manşet çıxarmışdılar. Mən o yazıda demişdim ki, şairlər Allahın yerdəki xəfiyyələridir. Mən indi burda yazıçılardan yox, məhz şairlərdən danışıram. Çünki şairliklə yazıçılıq tamam fərqli, ayrı-ayrı şeylərdi. Şairlikdə bir az dəlilik var, bir az ipə-sapa yatmamaq, Allahla qarşılaşma var və s. Yazıçılıqda isə bu yoxdur. Şairliklə yazıçılığın obrazlı müqayisəsi təxminən belədir. Təsəvvür edin ki, böyük düzənliklər boyu lal axan çaylar var, bir də dağlardan, dərələrdən aşıb gələn haylı-küylü dağ çayları. Bax, yazıçılar o lal axan çaylara, şairlər isə dağ çaylarına bənzəyir. Əlbəttə, mən burada hər iki mənada böyük şairlərdən və böyük yazıçılardan danışıram. Şairlər əslində yaşamı və baxışları etibarilə böyük mənada göydəki Allaha qarşı da müxalifətdə olurlar və belə olduğu təqdirdə onların yerdəki iqtidara müxalifət olmaması sadəcə mümkün deyil. Şairlik əslində insanın içindəki elə bir hissdir ki, o hiss ancaq haqqa, ədalətə, böyük olan ağılalmaz dərəcədə gözəl və bəşəri şeylərə söykənir. Ancaq bəzi hallarda yerdəki nizam-intizam pozulursa, o zaman şair mütləq bu nizam-intizama məsuliyyət daşıyan iqtidara qarşı müxalifətdə olacaq. Yəni həm böyük bir şair kimi yaşayasan, həm də yerdəkilərlə heç bir problemin olmaya, bu bir az gülməlidir. Hər halda mən belə fikirləşirəm. Baxın, bütün zamanlarda böyük ədəbiyyat və böyük sənət adamlarının hamısının iqtidarla problemləri olub. Fikir verin, tutaq ki, bizim demokratik və azad saydığımız neçə-neçə ölkələr var və həmin ölkələrdə yaşayan böyük sənətkarlar, böyük şairlər, böyük incəsənət xadimlərinin hamısı yerli iqtidarlarla az və ya çox dərəcədə problemlər yaşayıblar. Yəni, məsələ burda hansısa dövlətin və ya hökumətin necə olmağından yox, böyük sənətkarların mahiyyətindən irəli gəlir. Nitşe ümumiyyətlə bütün hakimiyyətləri vəhşi və qanadlı köpək adlandırırdı. Məsələ burasındadır ki, ölkələrin ümumən demokratik və ya qeyri-demokratik vasitələrlə idarə olunmasından asılı olmayaraq, istənilən iqtidar öz hakimiyyətini, istənilən hakimiyyət isə mövcud dövləti qorumağa çalışır, buna can atır və həm iqtidarlar, həm də hakimiyyət bunu qorumaq üçün istənilən vasitələrə əl atır. Nitşe də bu mənada deyir ki, istənilən hakimiyyətin görüntüsündən qan fışqırır. Demək istədiyim odur ki, dünyadakı bütün hakimiyyətlər elədir və bu mənada təkcə bizim hakimiyyəti qınamaq, yaxud da niyə bizim bu cür hakimiyyətimiz var demək, bir az məntiqdən uzaqdır. Yəni istər Avropanın, istər Amerikanın, istərsə də bütövlükdə Qərbin və Şərqin bütün hakimiyyətləri və bu hakimiyyətləri təmsil edən iqtidarlar öz müxalifətlərini əzib sıradan çıxarmağa çalışırlar ki, daha çox hakimiyyətdə qala bilsinlər. Sadəcə bizdə bu məsələlər bir az fərqlidir. Yəni bir var söhbət gücdən gedə, bir də var zordan. Bax bizdəki demokratiya gücə yox, zora söykənib. Yəni bütün hallarda güc qəbul edilə bilən şeydi, zoru isə heç bir halda qəbul etmək olmaz.
-Rüstəm bəy, sizin məşhur bir yazınız var idi: - “Azərbaycan ortada qalmış bir ana tabutudu”...
-O yazını 25 il öncə yazmışdım.
-Həmin o yazıda belə bir ibarəli cümlə işlətmişdiniz: - “Vaxtında hakimiyyətə gələ bilməyən müxalifət pozğun qadın kimidi, vaxtı gələndə hakimiyyətdən getmək istəməyən iqtidar isə zorba kişinin əlamətidi”
-Bəli yazmışdım və elə indi də o fikirdəyəm. Sonra da yazmışdım ki, sürtük qadın zorba kişinin, zorbalıq isə sürtük qadının əlamətidir. Yəni bunlar ayrı-ayrılıqda mövcud ola bilməzlər, iç içədilər. Biri olmasa o biri də ola bilməz.
-Aradan xeyli zaman keçib və sizin bunu yazdığınız zamankı müxalifət də, iqtidar da yerindədi. Arabir düşünəndə bəlkə bu cür ağır ifadələri nahaq işlətdim deyə, peşmançılıq hissi keçirdiyiniz olubmu? Axı sizin indi həm iqtidarda, həm də hakimiyyətdə təmsil olunan dostlarınız da var və bir şairin öz dostları haqqında bu cür ifadələr işlətməsi nə qədər doğrudur?
-Yox, məni tanıyanlar da bunu yaxşı bilir, elə mən özüm də fərqindəyəm ki, yazı yazanda heç vaxt ifadələri seçmirəm. Bu yaxınlarda da yazılarımdan biri ilə bağlı oxucu irad bildirmişdi. Və demişdi ki, əslində mən sizin yazdıqlarınızla razılaşıram, amma siz o cür yazmamalıydınız. Mən həmin oxucuya cavabımda bildirdim ki, inan ki, bunları mən yazmadım, onlar özləri yazıldılar. Buna görə də fikirlərimdə qətiyyən tərəddüd etmədən indinin özündə də həmin ifadələri işlədə bilərəm. Çünki indiki müxalifət də odur, indiki iqtidar da odur və heç nə də dəyişməyib.
-Başqa bir şeiriniz də var idi. Dəqiq deyə bilməyəcəm, amma təxminən beləydi: “Bakı ruhumun paytaxtı olan şəhər mən də sənə təslim oldum, fahişələr fahişəsi”. Və bu şerdən sonra xeyli problem çıxdı, hətta bu məsələ mətbu və teleefirlərə daşınaraq xeyli müzakirələrə səbəb oldu. Bu məsələnin axırı nə ilə bitdi?
-Əslində mən bu gün də elə fikirləşirəm ki, Bakı haqqında, onun tarixi boyu heç kim belə gözəl şeir yazmayıb və mən Bakını doğrudan sevən adamam. Biz dünyanın harasında olsaq, Bakıya can atan adamlarıq, ancaq içimdə bir hirs və hikkə var idi.
-Hətta həbsxanadan belə insan Bakıya can atır.
-Elədir, hətta həbsxananın özü Bakıda olsa belə, ordan da Bakıya can atırsan. Əslində mən o şeri Kubada yazmışdım. O şeirin içində Havanadan Bakıya qədər uzanan bir həsrət var idi. Həm də dediyim kimi içimdə o qədər hirs, hikkə var idi ki, onu nə onda özüm anlaya bilirdim, nə də indi izah edə bilərəm. Bütün bunlar da cəmiyyətin bəzi üzvlərində anlaşılmazlıqla qarşılanmışdı. Bakı və Kəndlər Birliyi camaatı toplayıb barəmdə ölüm hökmü çıxarmışdı. Hər gün televiziyalarda, xüsusən də ANS-də mənim əleyhimə danışırdılar. O zaman baxdım ki, bu xəmir çox su aparacaq. Çox qəribədi ki, bu məsələni televiziyalar adi veriliş kimi göstərmirdilər və hər dəfə xəbər proqramlarının başlığına çıxarırdılar. Haradasa bir-iki ay belə davam elədi. Bir gün oturub fkirləşdim ki, axı mən Bakını bu qədər sevirəm və bu dəqiqə mən özüm də bakılıyam. Mənim övladlarım bu şəhərdə doğulublar, mən özüm də neçə illərdi burda yaşayıram, ümumilikdə bütün həyatım Bakı ilə bağlıdı. Bu düşüncələrə vararaq, fikirləşdim ki, axı mən bu adamlarala niyə problem yaşamalıyam. Əslində ortada o adamları qızışdıran adamlar da var idi. O zaman qızışdırıcı rolunda elə birinci ANS kanalının özü çıxış edirdi və hər gün danışdırmaq üçün bir adam tapıb efirə çıxarırdılar. Sanki bilərəkdən mənim və adamların əsəbləri ilə oynayırdılar. Nəhayətində, bunların bəhanələrini kəsmək üçün, günlərin birində televiziyaya zəng vurub xəbərlər proqramına çıxdım. Bilmirəm, mənim bu hərəkətimi camaat düzgün anladı ya yox, amma mən orada çıxış edərək dedim ki, Bakı mənim bütün həyatımın bağlı olduğu dünyanın ən gözəl şəhəridi və bu şəhəri mən də ən azı sizin qədər sevirəm. Əgər mənim Bakı haqqında dediklərimi siz başqa cür başa düşübsünüzsə, o zaman mən sizdən üzr istəyirəm. Yəni çıxıb camaatdan üzr istədim. Bununla belə indi də hesab edirəm ki, mənim o şeirim Bakı haqqında yazılmış ən gözəl şeirdi. Baxın, Türkiyənin ən məşhur şairləri yazı və söz adamları var ki, İstanbul haqqında “fahişə”dən də ağır ifadələr işlədən şeirlər, əsərlər, yazıblar. Avropada da Paris, London və digər böyük şəhərlər barəsində hərfi anlamı çox ağır məna verən ifadələrin işlənildiyi əsərlər minlərlədir. Onda gərək o adamların hamısını ya dar ağacından asa, ya da güllələyəydilər. Yəni kim nə deyir desin, dünyanın bütün böyük şəhərləri haqqında bu cür yazılar var və cəmiyyət tərəfindən də bu çox normal qarşılanır. Təbii ki, Bakı da dünyanın o böyük şəhərlərindən biridir və onu necə sevməyi, yaxud da sevməməyi kimsəyə öyrətmək, başa salmaq, yaxud da qadağan etmək heç kimin həddinə deyil və olmamalıdır. Baxın, Azərbaycanda nə qədər yaxşı şey varsa hamısı Bakıdadır, eləcə də nə qədər pis şey də varsa o da Bakıdadır. Çünki bura paytaxtdır. Sadəcə o zaman bu məsələyə qarışan adamlar bir şeyi anlaya bilmədilər ki, əgər mən Bakını ruhumun paytaxtı adlandırıramsa, ona sözün birbaşa anlamında fahişə deyə bilmərəm və bu sadəcə bir bədii priyomdu və ya obrazlı ifadə, yaxud da sonra deyəcəklərim üçün bir açardı. Nə isə, mən onlardan üzr istədim, onlar da bir az sakitləşdilər. Ancaq bir daha deyirəm ki, onları qızışdıran adamlar var idi və onların başında da ANS dayanırdı.
-Son vaxtlar sosial şəbəkələrdə xeyli aktiv görünürsünüz, həm də ordakı Rüstəm Behrudi, tutaq ki, 6 ay, 1 il, il yarım bundan əvvəlki Rüstəm Behrudi deyil..
-Yavaş-yavaş aqressivləşməyə doğru gedir, eləmi?
-Gəlin buna aqressivləşmək deməyək, müsahibənin əvvəlində də özünüz qeyd elədiniz ki, şairlik bir anlamda Allaha duadı, bir anlamda etirazdı, qiyamdı, bir anlamda da əbədiyyətin qarşısında heyrətdi. Son aylarda Rüstəm Behrudinin daha çox qiyama, etiraza köklənməsi nəylə bağlıdı? Və Rüstəm Behrudinin bu qiyamı sanki bütün cəmiyyətə, iqtidara, müxalifətə, mediaya, hətta bəzən özünə - içərisində yaşadığı ailəyə qarşı yönəlib. Bəlkə bu yaşla, illərin ötməsiylə bağlıdır, ya da başqa nə səbəb var burda?
-Yaşla və həyatımızdan axıb gedən illərlə bağlı olsaydı, o zaman insan daha sakit həyat tərzi arzulayar, daha rahat mövzularla işləyər, daha çox sakitlik və rahatlıq axtarardı. Mənim indiki halım isə daha çox həm Azərbaycanın özündə, həm də Azərbaycanın özünə qarşı baş verən haqsızlıqlarla bağlıdır və bu haqsızlıqlara qarşı, özümdən asılı olmayaraq, bəslədiyim münasibətdir. Məsələn, indi kimin nə deyib, nə cür düşünməsindən asılı olmayaraq, Bakıda davam edən Avropa Oyunıarı Azərbaycanı dünyaya daha yaxından və daha çox tanıtmaq üçün bizə verilən bir şansdır, vasitədir. Əslində biz özümüz haqqında böyük danışmağı sevsək də, kiçik bir xalqıq. Təsəvvür edin ki, dünya xəritəsində nöqtə boyda görünən bir ölkədə bu cür böyük tədbirlərin keçirilməsi, özlüyündə həm də çox böyük məsələdir. Bu mənada, kim nə deyir desin, mən bu oyunların bizdə keçirilməsini qəbul edirəm. Ancaq bu oyunların müqabilində o boyda pulların xərclənməsini qəbul eləmirəm. Bu məsələnin bir tərəfi. Digər bir tərəfdən, mən elə fikirləşirəm ki, prezident hər gün o yolu gedir-gəlir və o yolun üstündəki körpünün altında günəmuzd əmək üçün növbə gözləyən onlarla, bəlkə də yüzlərlə hambalları görmür. Bəlkə də onu görməyə qoymurlar, bilmirəm. Məni də narahat eləyən bax budur. Bütün hallarda keçirilən idman oyunları, qazanılan medallar və bu oyunları izləməkdən zövq alan minlərlə adamın hissi, həyəcanı çox gözəl şeydir. Amma burda bir şey də var. Bütün gözəlliklər, böyük və möhtəşəm olan nə varsa, insana xidmət eləməlidir, nə qədər böyük və möhtəşəm olsa belə, istənilən bir şey insana xidmət eləmirsə, o, çox eybəcər görsənir. Mən həmişə deyirəm ki, biz böyük və möcüzəli şeylərə heyranlıqla baxırıq, ancaq onların nə cür başa gəldiyinin fərqinə varanda, adamı dəhşət bürüyür. Məsələn, Böyük Çin səddi, Misir ehramları necədir? Əslində, mən dünyanın da qəbul etdiyi iki möhtəşəm abidədən danışdım. Ancaq bu möcüzəli möhtəşəmliklərə sənin, mənim, onun gözü ilə baxılmalıdır, kütlə gözü ilə yox. Məsələn, mən bunlara nə cür baxıram? Çin Səddinin inşası zamanı hər gün ölən 5-10 min adamın qanı kimi baxmaq lazımdır o möhtəşəm və möcüzəli gözəlliyə. Mənə Çin Səddinə gedib oraları görmək qismət oldu, onun saysız-hesabsız milyonlarla daşının hər birindən qan süzülür. Ancaq illər keçəndən sonra orda bitən insan həyatları və tökülən qanlar unudulub. Çin səddinin özü isə böyük maddi və mədəni abidə kimi möcüzəyə çevrilib. Ehramlar da eynən o cür. Təsəvvür edin ki, ehramlar tikiləndə, ayrıca bir dəstə, bir tabor yaratmışdılar ki, onların işi ancaq iş prosesində ölən insanları ərazidən kənara çıxarıb gömmək idi. Yəni böyük və möcüzəli şeylərə həm də o cür baxmaq lazımdır ki, onlar, hər daşının sayı qədər insanların itkisi hesabına başa gəlib. Baxın, indi Bakıda qurulan və adına “Alov Qülləsi” deyilən üç dənə qüllə var. Nə qədər möhtəşəm görüntülü şeydir, elə deyilmi? Ancaq mənə hərdən elə gəlir ki, şeytan ayaqlarını sallayıb oturub orda. And olsun Allaha ki, mən həmişə ordan keçəndə qorxuram və o qüllələr mənə çox qorxulu gəlir. Yəni demək istədiyim odur ki, bütün möhtəşəm görünən bu tip şeylərin üzərində insanların ah-naləsi, yediyi çörək, axıtdığı qan var. Elə ona görə də bu şeylər mənə qorxulu gəlir. Nə isə, indi sözümün əvvəlinə qayıdıb, Avropa oyunlarına da məhz bu qəbildən baxılmalı olduğunu demək istəyirəm. Onsuz da bir müddətdən sonra o oyunların özləri də, orda medal alan, ya da almayan idmançılar da unudulub gedəcək, ancaq bu oyunlarla bağlı deyilən sözlər, ədəbi və bədii ifadə və ibarələr qalacaq. Bir də qısa müddətdə tikilmiş ucuz, yaxud da baha başa gəlmiş möhtəşəm tikililər, stadion və saraylar on illərlə, bəlkə də yüz illərlə bu məmləkətin insanına, elə, ya da belə, xidmət edəcək.
-Rüstəm Behrudi indiki ümumiyyətlə medianı necə dəyərləndirir? Təbii ki, indiki media bütün halları ilə azadlıq hərəkatı dövründən başlanğıcını götürüb gələn media deyil.
-Təbii ki, o medianı artıq ələbaxan media əvəz eləyib. Əlbəttə, indi də Azərbaycandakı KİV iki yerə bölünüb. Bir tərəfdə iqtidarı, digər tərəfdə isə guya “müxalifəti” müdafiə eləyən mətbuat mövcuddur.
-Əslində bu bölgü simvolikdir və hər iki tərəf mahiyyətcə eynidir.
-Onu siz bilirsiniz, mən bilmirəm axı. Mən bu şeyləri o qədər də ayırd eləyə bilmirəm. Çünki mən jurnalist deyiləm, amma “Azadlıq” və “Yeni Müsavat” qəzetlərini əvvəl həmişə alıb oxuyardım. Amma son vaxtlar, tutaq ki, “Yeni Müsavat” qəzetini almıram. Amma yenə də internetdən bu qəzetin başlıqlarını nəzərdən keçirirəm, çünki o daha qəzet kimi mənim marağımı cəlb eləmir. Ancaq “Azadlq” qəzetini hələ də oxuyuram və yəqin bu da ona görədir ki, orda hələ məni təmin edən şeylər var. Ancaq mətbuat niyə bu günə düşdü sualına gəlincə, bunun da öz səbəbləri var. Çünki zəngin olan şəxslər, nazirlər, müəyyən qüvvələrə bağlı oliqarxlar hərəsi özünə bir qəzet, sayt açdı. Ancaq bütün bu muzdlu zümrədən kənarda qalan və əksəriyyəti də ləyaqətli qələm sahibi olan şəxslər bir də onda ayıldılar ki, muzdu mətbuata gedənlər hər şeyə nail olublar. Qismən də olsa, müxalifətin yanında qalan jurnalistər də həmin şeyləri qazandılar. Deməli, burdakı əvvəldən gələn tarazlıq da pozuldu. Bəs bu tarazlıq niyə pozuldu? Bunu da pul verib qəzet və sayt acan zənginlər elədi. Onlar bütövlükdə əllərində olan medianı, əsasən şəxsi və bir çox hallarda isə qrup maraqlarına işlətməklə medianı öz əsas missiyasından kənara çıxardılar. Əslində insan həyatı çox qısa bir zaman kəsiyidir və hər kəs də bu zaman kəsiyində mümkün qədər yaxşı, hətta əli çatarsa, dəbdəbəli həyat yaşamaq istəyir. Bayaq dediyim kənarda qalan jurnalistlər də bütün bunları görəndən sonra məcbur olurlar ki, maska taxıb ya iqtidar, ya da müxalifət mətbuatında kimlərəsə xidmət eləsinlər. Ona görə də indi Azərbaycanda olan mətbuat bu gündədir. Bu səbəbdən çağdaş mətbuatda namuslu və ləyaqətli adamlar çox az qalıb. Mən indi demək istəmirəm ki, niyə bunlar ya müxalifəti təqdir eləmirlər, ya da niyə iqtidarı tənqid eləyirlər, yaxud da tərsinə. Bütün hallarda media orqanlarının işi budur ki, kimlərisə ya tənqid, ya da təqdir eləsin. Ancaq ortada bir həqiqət də var axı. Bax o həqiqətdən yapışıb lap iqtidarı mədh eləsin, yaxud da müxalifətin yanında olsun. Əgər doğrudan da mətbu orqanın, yaxud da jurnalistin istinad nöqtəsi sağlamdırsa və dedikləri həqiqətdirsə, o zaman onlara kimsə irad tuta bilməz ki. Ancaq bunlar elə şeyləri müdafiə eləyirlər ki, sonradan bizim kimi oxucuların özlərinin o qəzeti müdafiə etməyə gücü çatmır. Mən o vaxtlar prezident Əbülfəz Elçibəyə deyirdim ki, sizin hakimiyyətdə hərdən elə şeylər baş verir ki, mən sənin ən yaxın dostun kimi səni müdafiə etmək gücündə ola bilmirəm. Çünki o qədər böyük səhvlər baş verirdi ki, məsələn, Hafiz Hacıyev kimi bir adamı gətirib nazir qoymaq artıq sadəcə səhv yox, günahıydı. İndi mən “Yeni Müsavat” qəzeti, Rauf Arifoğlu və Cəmil Həsənli arasında gedən qovğanı, söz davasını izləyirəm. Şəxsən mən belə hesab eləyirəm ki, əlində bu boyda səlahiyyət olan bir qəzetin Cəmil Həsənliyə bu cür hücum eləməyi düzgün deyil. Həm də haqlı və ya haqsız olmasından asılı olmayaraq. Çünki Rauf Arifoğlunun əlində o boyda qəzet varkən, Cəmil Həsənlinin əlində heç nə yoxdur. Bax elə burdan da qəzetin tutduğu mövqe məlum olur. Tutaq ki, hələlik “Azadlıq” qəzeti haqqında mən bu sözləri deyə bilmirəm, ancaq günlərin bir günü belə bir situasiya ortaya çıxarsa, onu da deyə bilərəm.
-Orta məktəbdə tədris olunan ədəbiyyat kitablarına heç baxıbsınızmı?
Sorğu
Hansı Antivirusdan istiafdə edirsiniz?