Azad İsazadə: “ordumuz nə qədər zəfər çalsa da, hərbi-diplomatik təzyiq altına düşə bilərik”

Son günlər Azərbaycan-Ermənistan cəbhə zolağında gərginlik müşahidə olunur. Qeyri rəsmi olaraq müharibənin başlaya biləcəyi, qısa müddətə hərbi əməliyyatların keçiriləcəyi barədə şayiələr yayılıb. Son günlər mülki əhalinin də hərbi təlimlərə cəlb edilməsi şayiələrin bir qədər də güclənməsinə səbəb olub. Cəbhədə vəziyyət, regionda hərbi durum və digər məsələlər haqqında hərbçi ekspert Azad İsazadə fikirlərini açıqlayıb.

- Azad müəllim, son aylar cəbhədə atəşkəs rejimi daima pozulur. Dünən rejim 125 dəfə pozulub. Bu durumu necə qiymətləndirirsiniz?

- Birincisi, cəbhədə vəziyyət ötən il iyulundan başlayaraq kəskinləşib. Faktiki bir ildən çoxdur ki, cəbhədə mövcud olan bu vəziyyət səngimir. Arada səngisə də, sonradan əvvəlki duruma gəlir. Ancaq əvvəlki illərlə müqayisədə son illər cəbhədə vəziyyət bir qədər qaynar keçib. Elə bir gün olmayıb ki, cəbhə zonasında vəziyyət sakitləşsin, silah açılmasın. Və bu vəziyyətə uyğun olaraq Azərbaycanda hansısa tədbirləri görməli idi. Çünki son bir ildə vəziyyət müharibə, yoxsa sülh arasında qalıb. Birdə yaddan çıxarmayaq ki, Ermənistan işğal edilən torpaqlarımız da periodik təlimlər keçirir. Eləcədə Rusiya ilə birlikdə öz ərazilərində hərbi təlimlər təşkil edib. Bizdə yaxşı anlayırıq ki, hərbi təlimlər yalnız dərs deyil, həm də qonşu ölkələrə təzyiq, güc nümayişidir. Bu baxımdan Azərbaycanda cavab addımları atmalı idi və atıb.

- Sentyabrın 6-13-də Azərbaycanda ilk dəfə hərbi xidmətini illər əvvəl başa vuran mülki şəxslərində iştirakı ilə geniş masştablı hərbi təlimlər keçirilib. Bunu necə şərh etmək olar?

- Qeyd edim ki, bu çox müsbət haldır. Bildiyim qədər bu xarakterli təlimlər Azərbaycanda ilk dəfə idi ki, reallaşdırıldı. Belə tipli təlimlər fikrimcə, tez-tez olmalıdır. Ola bilsin ki, təlimlər bu miqyasda olmasın. Amma biz indi mülki həyata qayıdan keçmiş zabitləri, hərbi qulluqçuları, əsgərləri periodik olaraq təlimlərə cəlb etməliyik. Söhbət mülki əhali arasında yaşayan vətəndaşların təlimlərə cəlb olunmasından gedir. Nəzərə alın ki, bu xarakterli təlimlərdə onlar hərbi sahədə son yeniliklərlə tanış olurlar. Məncə, bu vacibdir. Odur ki, bu tip təlimlər hətta mümkündür ki, regionlar üzrə tez-tez və kiçik masştabda keçirilsin. Mən bunu vacib sayıram.

Xüsusilə, cəbhə bölgəsinə yaxın rayonlarda mülki əhali bu təlimlərə cəlb edilməlidir. Bu baxımdan bir neçə gün əvvəl baş tutan təlimləri müsbət hesab edirəm.

- Bu təlimlərin hansı nəticəsi olur?

- Birincisi, on il əvvəl hərbi xidmətdə olan insan yenidən hərbi formanı geyinir və müharibə ab-havasını hiss edir. Bu istər-istəməz həm də psixoloji təsirdir. O cümlədən ətrafda olan mülki əhaliyə də təsir göstərir. Biz bəzən yaddan çıxarırıq ki, müharibə gedir, torpaqlarımız işğal edilib. Haradasa mülki əhalini hərbi vəziyyətə uyğunlaşdırmaq lazım gəlir. İkincisi, belə təlimlər mülki əhali ilə də olmalıdır. Cəbhəyə yaxın ərazilərdə yerləşən və yaşayan insanlarımız bilməlidir ki, atəş başlasa neyləməlidir, konkret hansı sənədləri özü ilə götürməlidir, hansı ərzaqları hazırlamalıdır və s. Söhbət cəbhəyə yaxın rayonlardan gedir. Çünki orda hər an vəziyyət dəyişə bilər və yerli əhali ilə belə təlimləri mütəmadi keçirmək lazımdır. İkincisi, biz nəzərə almalıyıq ki, hərbi sahə daima inkişafdadır. Yəni silah-sursatdan istifadə qaydaları və normaları var. Hərbi xidmətdə olan keçmiş əsgərlərdə silahdan istifadəni yadırğamamalıdır. Bu baxımdan da, belə təlimlərin mühüm əhəmiyyəti var.

- Sizə elə gəlmirmi ki, son illər Azərbaycan Ordusu mütəmadi olaraq hərbi təlimlər həyata keçirir?

- Sözsüz ki, siz haqlısınız. Son illər Azərbaycan Ordusunun hərbi təlimləri intensivləşib və bu proses hazırda da davam edir. Ancaq hesab edirəm ki, bu proses bir qədər əvvəl başlamalı idi.

- Azərbaycan Ordusunun son illər Türkiyə ordusu ilə birgə təlimlərə cəlb edilməsinin hansı əhəmiyyəti var?

- Mən müsahibənin əvvəlində qeyd etdim ki, Ermənistan öz ərazisində Rusiya ordusu ilə birgə təlimlər həyata keçirir. Hər bir təlim ilk növbədə hərbi-siyasi siqnal, mesaj və təzyiqdir. Sözsüz ki, Azərbaycan ordusu da Türkiyə ordusu ilə birgə hərbi təlimlər həyata keçirib. Və faktiki mesaj göndərib ki, bu iki ordu hər an bir-birinə hərbi kömək göstərməyə tam hazırdır. İkincisi, ümumiyyətlə xarici ölkələrin ordusu ilə birgə hərbi təlimlər keçirmək həm də yeni təcrübədir. Bu zaman təzə texnikanı görürük, bu texnikanın bizim hərbi texnika ilə birgə fəaliyyət göstərəndə uyğunluğu və ya uyğunsuzluğu ortaya çıxarırıq. Beləcə cürbəcür yeni hərbi biliklərə nail oluruq. O baxımdan birgə təlimlər hərbi təhsil kimi müsbətdir. Lakin ilk əhəmiyyəti bunun hərbi-siyasi

xarakterdə olması, əzələ nümayişi mesajının verilməsidir. Üçüncüsü, biz nəzərə almalıyıq ki, Türkiyə ordusu həm də NATO-nun ən stabil və daima hərəkətdə olan ordusu hesab olunur. Xarici ordularla birgə təlimlər müsbətdir. NATO-ya üzv olan dövlətin iştirakı ilə birgə təlim isə daha mühümdür. Bu həm də NATO standartları ilə tanış olmaq, onu öyrənmək mənasını verir.

- Çex Respublikasının prezidenti Azərbaycanda səfərdə olub və səfər zamanı hərbi əməkdaşlığa dair razılaşmanın əldə olunduğu haqda informasiyalar var. Mütəxəssis olaraq bu ölkə ilə hərbi əməkdaşlığı necə qiymətləndirirsiniz?

- Çexiya ölkə kimi böyük olmasa da, bu dövlətin hərbi sənaye kompleksi dünyada məşhurdur. Başqa sözlə, Çexiya dünyada məşhur islah istehsalçısıdır. Çexiya iki dünya müharibə arasında yaratdığı hərbi sənaye kompleksi məşhur idi. Hətta faşist Almaniyası məhz Çexiya tanklarından istifadə edərək Moskvaya hücum edirdi. Bundan başqa, Çexiyanın istehsal etdiyi toplardan dünya müharibəsindən geniş istifadə edirdi. Yeri gəlmişkən, məhz Çexiya avtomatının üzərində məhz İsrailin “Uzi” markalı məşhur avtomatı yaradıldı. Odur ki, Çexiya ilə belə bir əməkdaşlıq Azərbaycana xeyir gətirə bilər. Mən xüsusilə vurğulayım ki, sovetlər zamanı Çexiya ayrıca olaraq Kalaşnikov avtomatı istehsal edirdi. Və bu avtomat sovetlərin buraxdığı Kalaşnikov avtomatından quruluşuna görə bir qədər fərqlənirdi. Yəni demək istəyirəm ki, bu dövlət silah istehsalı, hərbi-sənaye kompleksinə görə, dünyada da məşhurdur.

- Hazırda regionda mövcud olan hərbi vəziyyəti necə şərh edirsiniz?

- Qısaca demək olar ki, 1994-cü ildən bu yana hər bir gün müharibə başlaya bilər. Düzdür, atəşkəs bağlanıb, lakin hər an döyüşlər başlaya bilər. Söhbət ondan gedir ki, bəzi məqamlarda bu döyüşlərin başlanması riski azalır və sıfıra bərabər olur. Bəzi məqamlarda isə riski çoxalırdı. İndi son illərdə ən yüksək riskli mərhələni yaşayırıq. Buna qədər ən riskli mərhələ Serj Sarkisiyan prezident seçilən zaman İrəvanda qarşıdurma başlayanda müşahidə olundu. Həmin qarşıdurmalar başlayan zaman Qarabağda ermənilər cəbhə zonasında təxribatlara başlamışdı. O dövrdə bu mərhələ 15-20 gün çəkdi. İndi isə faktiki olaraq bir ilə yaxındır ki, risk çoxalıb. Mən bu riski 60 faiz civarında qiymətləndirirəm.

- Bəzi deputatlar elan edirlər ki, Azərbaycan Ordusu cəbhədə hərbi əməliyyatlara başlaya bilər...

- Biz birmənalı olaraq başa düşməliyik ki, işğal altında olan torpaqlarımızı azad etmək üçün təkcə ordu bəs etmir. Azərbaycan Ordusu tapşırığı yerinə yetirməyə hazırdır. Söhbət hərbi əməliyyatlardan sonra siyasi məsələləri yoluna qoymaqdan gedə bilər. Söhbət Qərb və Rusiyadan gedir. Biz hərbi-siyasi, hərbi-diplomatiya baxımından hazırlıqlı olmalıyıq. Əks təqdirdə ordumuz nə qədər zəfər çalsa da, hərbi-diplomatik təzyiq altına düşə bilərik. Odur ki, bu işlər paralel formada aparılmalıdır. Ordunun güclənməsi ilə yanaşı Qərbdə və Moskvada diplomatik işlər aparılmalıdır ki, əməliyyatlara başlayanda xarici təzyiq altında qalmayaq. Yəni burada ordunun addımları bəllidir, ancaq diplomatiyada bu məsələdə son dərəcə əhəmiyyətlidir.

- Regionda Azərbaycan Ordusunun qüdrətini necə qiymətləndirmək olar?

- Burada söhbət mənim qiymətləndirməmdən gedə bilməz. Beynəlxalq reytinq agentliklərinin son məlumatına görə, Azərbaycan Ordusu Cənubi Qafqazda ən güclüsüdür. Regionu götürəndə biz ordumuzu Türkiyə, Rusiya və İranla müqayisə etməməliyik. Amma bizə bu ölkələrlə hansısa problemi həll etmək də lazım deyil. Hazırda bizim bir nömrəli problemimiz var-Dağlıq Qarabağı Ermənistan ordusundan xilas etmək. Bunu da, Azərbaycan ordusu texniki və hərbi baxımından çox rahatlıqla həll edə bilər.

- Yəni ordunun təminatı buna imkan verir...

- Ordunun təminatı heç vaxt kifayət qədər olmur. Sözsüz ki, hər zaman nəsə çatışmır. Söhbət bütün ordulardan gedir. Nəzərə alın ki, ordu heç nə istehsal etmir, ancaq yeyir. Nə qədər çox versən, o qədər də çox istifadə edəcək. Bu baxımdan ordular heç vaxt nəyəsə bəsdir demir. Amma uğurlu əməliyyat keçirmək üçün Azərbaycan ordusunun təminatı kifayət qədərdir.

- İndi regionda müharibə təhlükəsi varmı?

-Döyüşlərin başlaması riski var, amma real bir şey yoxdur. Olacaqsa, ordumuz üzərinə düşəni edəcək.

Hüseyn ABBASOĞLU

gundemxeber.az