"Sən bir qəşəng qız idin,
Universitetə qəbul olmaq istədin.
Qiyabi oxumaq istədin.
Partana əyləşəndə ilk dəfə dizlərini müəllimin gördü.
Yaşıdın oğlanlara salam vermədin,
Quşun yaşlı kişilərə qondu.
Hardan bildin ki, yaşlı kişilər gənc qızlara bərk bağlanırlar.
Onları itirməmək üçün hər şeyə gedirlər.
Yaşlı qadınlar da sütül oğlanları bərk tuturlar.
Bunu sənə köhnə "İnturist" mehmanxanasında işləyən yaşlı xozaykan söyləmişdi".
Bu, Kəramət Böyükçöl qələmindən süzülüb gələn, vaxtilə keçmiş ANS telekanalının "Adam içində" verilişində haqlı qınağa səbəb olan misralar idi. Amma bu "ənənə" Kəramətlə başlamır. Hələ 2000-ci illərin əvvəllərində Seymur Baycan, Əli Əkbər elə o vaxtlar müasir ədəbiyyatı sözün əsl mənasında yataqda boğdular. Onların qurşaqdan aşağı olan silsilə yazıları, qonşu ölkələrdə, hərbi xidmətdə başına və ağzına gələn hər şeyi ədəbiyyat şəklində oxuculara sırıyaraq özlərini bu yolla reklam edib tanıtmaq istəkləri qıcıqla qarşılandı. Əlbəttə, o vaxtın əxlaqdan kənar yazıları ilə məşhur olan "İnterpark" və "Əyləncə", "Oxu məni" qəzetləri və onların oxucuları səviyyəsində "sevildilər". Bu qəzetlərin mətnlərinin 99 faizi erotik, bəzən də pornoqrafik sözlərlə cilalanırdı. Düzdü, sonra da sakit dayanmadılar. Onlardan sonra "vilka"nı seks aləti kimi istifadəyə həsr olunan şeir yazanı da oldu, həmcinslərin nikahından bəhs edən roman yazanı da.
Biz 80-lərdə doğulduq, 90-da yetkinləşdik, 2000-lərdə hansısa mənsəb sahibi olduq. Müraciət etdiyimiz ən son güclü nəsr 60-lar oldu. Anarı, Elçini, Əkrəm Əylislini, İsa Hüseynovu və başqalarını oxuduq. Amma 2000-lərdə zövqümüzü bax beləcə korlayan ədəbiyyat nümunəsizlikləri ortaya çıxdı. Deyərdim ki, "xala ədəbiyyatı" yarandı. Özlərinin seksual aclığını şeirə, nəsrə, dramaturgiyaya gətirən neçə-neçə gənclər gəldi ədəbiyyata. Çox təəssüf ki, indi də bu ənənə davam etməkdədir. Düzdür, ilk illərdə oxucuları çox ola bilərdi. İnternet, sosial şəbəkələr o qədər də populyar deyildi. Qəzet daha çox satılırdı. Buna görə də "xalaşünaslar" ədəbi nəbzi tuta bilmişdi. Amma sonradan onların əzəli və cari cızma qaraları oxucuda ikrah hissi yaratdı. Nə idi bunların istəyi? "Qız-gəlin tutmaq", "xala axtarışı", özlərinin seksual istəklərinə ədəbi vasitələrlə çatmaq!? Hər küçə qadını ilə yaşadıqlarını yazmağa başladılar. Demirəm ki, bu cür ədəbi nümunələr dünya ədəbiyyatında yoxdur. Amma Dostoyevskinin "Cinayət və cəza"sında Sonya, Remarkın "Zəfər tağı"ndakı Janna, Mopassanın hüznsüz, Markesin hüznlü fahişələri belə deyildi axı. Qəhrəmanı sevdirirdi oxucuya, qəhrəman sözünü ucuzlaşdırıb qısaltmırdı.
İndiki yazarlar da öz yaşadıqlarını qələmə alsalar da, bir həqiqət var ki, heç də hamının yaşadığı hər oxucu üçün maraqlı olmur. Axı, sən Cek London, Frans Kafka, Stefan Sveyq deyilsən. Heç Allahverdi Eminov, Tahir Kazımov, Əzim İsmayıllı da deyilsən.
Gəlin nəzər salaq qurşaqdan aşağı nümunələrə:
Seymur Baycanın "Fərqanə" hekayəsindən:
"Gəlin toy gecəsi bakirə çıxmamışdı".
"Körpüsalanlar" romanından:
"Gəlin sonuncu dəfə əyiləndə Ruslan dözmədi, təzə aldığı sabunu götürüb hamama getdi".
"Ruslanın ürəyi qadın istədi. Kim olsaydı, yatardı. Lap qoca arvad olsa belə".
"Səriyyə divardakı rəsmi ancaq kişilərlə yatanda görürdü".
"Bu bədən çox kişiləri onanizmlə məşğul olmağa məcbur edib".
"Niyaz qızın pivə içməməyinə dilxor oldu. O bilirdi ki, qadınlar içəndə daha asan soyunurlar".
"Hər iki qızın üzünə kişisizlikdən cod tüklər çıxmışdı".
"Şair var, deyib ki, prezervativlə olanda elə bil kağızı soyulmamış konfet yeyirəm".
İsmayıl Rizvanoğlu "Vəfa böyük tənhalıq" romanından:
"Uşaq olanda Vəfa adlı bir qadına vurulmuşdum. Onda olardı 14 yaşım. Onunda 37"...
"Gecə gördüyüm iniltili, ehtiras yağan o səsin sahibəsi mənim Vəfam deyilmiş"...
Şvartsman "Məhəbbət üçün ürəkbulanma" romanından:
"Bütün kişilər yaxşı bilsələr də, heç vaxt etiraf etməzlər ki, başqasının arvadı ilə yatmaq öz arvadı ilə yatmaqdan daha maraqlıdır"...
"Evlənmək özünü it kimi zəncirləyib azadlığını ailənə qurban verməkdir"...
"Nikah şəhadətnaməsi üzərində cinsi əlaqəyə görə qadın əxlaqlı sayılacaqsa, mən bu oyunda yoxam"...
"Atalar "ehtiyat igidin yaraşığıdır" deyəndə məhz prezervativi nəzərdə tutublar"...
"Nikah şəriət və hüquq sisteminin kokteylidir"...
"Bəlkə məhəbbət şairlərin qadınlarla yatmaq üçün uydurduqları şeirdir?"
Və sonda xala ədəbiyyatının təntənəsi - "Kamillanın 40 yaşı var, mənim 28. Evlidir, iki uşağı var. Sahildəyik. Yumşaq dalğalar ayaqlarımızı yalayır"...
Nicat Həşimzadənin bir portala müsahibəsindən:
"İlk dəfə 8 yaşında şeir yazmışam, musiqi müəllimimizə həsr eləmişdim. Sevgi şeiri idi. O da hər dərs məni küncə qoyurdu"...
Və ya "Şeyxin ehtiras mələyi" hekayəsindən:
"Mənim qadınımı zorla, səni qızıla tutaram, yetər ki, boşanım".
"Rahibələr monastrında kişilər" hekayəsindən:
"Gözəl Yelena İsanın ruhuna tüpürərək sevdiyi kişiylə sevişirdi".
"Qadınını paylaşan ər" hekayəsindən:
"Natalya əvvəllər oynaşlarını ərindən gizlətsə də, sonralar buna lüzum görmədi. Yura evdə başqa insanın olduğunu anlayanda səssiz halda uzaqlaşar, qadınını başqa kişinin qoynunda sərbəst qoyardı".
"Mexikolu alfonsun Bakı macəraları":
"Azərbaycan qadınları vəhşi münasibətləri romantik, nəzakətli əlaqədən daha üstün hesab edirlər".
"Ötəri münasibətləri qadınlar kişilərdən daha çox arzulayır".
Açıq-aşkar görünür ki, hazırkı ədəbi nəsil natamamlıq kompleksi yaşayır. Ədəbiyyatda seks, 18+ yazılarla gündəmə gəlmək özünü bəh-bəhlə yazar adlandıran kəsə yaraşmır. Bu əsərlərdə əsərdən əsər-əlamət yoxdur. İntim arzular bu cür gerçəkləşdirilmir. "18,6 sm", "Ət və ət məhsulları, "30+1" və s. O A4-lərə də heyf, çox heyf! Bəs bu "seksual görməmişliyi" kitab halında ərsəyə gətirən nəşriyyatlar da özünə hörmət etmir? Budurmu ədəbiyyat? 20 il ərzində ”xalaşünas"ların metastaz verdiyi ədəbsiz mühit formalaşıb.
Heyf səndən ey Azərbaycan ədəbiyyatı! Sən nə ədəbsiz yadların əlinə düşdün. Şeiriyyəti "vəhşi arı", "vilka kayfı", nəsri "məhəbbət üçün ürəkbulanma", "artuş və zaur", "nari", detektivi qız-gəlinlərin seksual təsviri, felyetonu Mirzə Ələkbər Sabir, Səməd Vurğun kimi klassiklərimizin bayağı tənqidi, məqaləsi qərəzli mövqe, dramaturgiyası açıq-saçıq paltarların reklamı...
Erməni qızının bədəninin bütün cizgilərinin xırdalandığı "Xəstə ruhlar"ı oxuduqca, klassiklərimizin, dünyasını dəyişənlərin ruhları narahat olur, dirilərin isə ruhu incik. Bu gedişlə oxucunu mat qoymursuz, özünüz özünüzü mat edirsiz.
Ədəbi mühitə yüksək əxlaqi dəyərlər gətirin, özünüzə rəva gördüyünüz əxlaqi davranışlar sərgiləyin. Ədəbinizi yatmağa qoymayın. Yaddaqalan əsərlər yazın ki, gələcək nəsil bəhrələnsin. Axırınız yoxdu, axarınız var belə getsə. Axıb gedəcək yazdıqlarınız çirkli sular kimi...

Tural Səftərov