44 günlük müharibə Cənubi Qafqazda siyasi reallıqları əsaslı surətdə dəyişdiyi kimi, dünya hərb tarixində də yeni bir rönesans çağının əsasını qoydu.

Məsələ ondadır ki, Azərbaycan silahlı qüvvələri dünya hərb tarixində bir ilkə imza ataraq Ermənistan silahlı qüvvələrinə qarşı müharibədə aktiv şəkildə kamikadze və zərbə tipli PUA-lardan istifadə edərək qələbə qazandı.
Düzdür, müharibəyə qədər bir çox ölkənin arsenalında müxtəlif tipli PUA-lar mövcud idi. Lakin 44 günlük savaş ilk müharibə idi ki, bir ölkə silahlı qüvvələri rəqibinə qarşı aktiv şəkildə PUA-lardan istifadə edirdi.
Bu dünya hərb tarixində yenilik idi. Bu hadisəni orta əsrlərin sonlarında topların hərb meydanlarına gəlişi və dövlətlərin müharibələrdə toplardan aktiv şəkildə istifadəsi ilə müqayisə etmək olar. Topların aktiv şəkildə müharibələrdə istifadə edilməsi hərb tarixində yeni bir eranın başlamasına səbəb olduğu kimi, 44 günlük müharibəsində Azərbaycan Ermənistana qarşı PUA-lardan istifadə etməklə hərb tarixində yeni bir səhifəni araladı. Təsadüfi deyil ki, bu gün Rusiya-Ukrayna savaşında 44 günlük müharibədə olduğu kimi aktiv şəkildə zərbə və kamikadze PUA-larından istifadə edilir. Müharibə öncəsi heç kəs Ukrayna ordusunun Rusiya qarşısında bu qədər müqavimət göstərəcəyini düşünmürdü. Rəsmi Kiyev isə 44 günlük müharibədə Azərbaycanın əldə etdiyi qələbədən həvəslənmiş qələbənin açarı hesab edilən Türkiyə istehsalı "Bayraqdar”ı öz arsenalına daxil etmişdi. Bu gün Ukrayna ordusu həmin "Bayraqdar” ilə Rusiya ordusuna ağır itkilər verdirir.
Bu gün ABŞ-ın nüfuzlu "Washington Post” saytından tutmuş, müxtəlif hərbi nəşrlərində Rusiya-Ukrayna müharibəsi haqda yazılar yazılır. Həmin yazılarda Ukrayna ordusunun qələbəsi ilə yanaşı, Azərbaycan ordusunun Vətən müharibəsində "Bayraqdar TB2” pilotsuz zərbə aparatları ilə keçirilən hava-hücum əməliyyatları barədə də faktlar qeyd edilir
Misal üçün, "Washington Post” saytında yayılan son məqalədə bildirilib: "Birləşmiş Ştatlar ukraynalıları yalnızca Javelirlə təmin etmir, həm də texniki olaraq döyüş silah-sursatları kimi tanınan 100 Kamikadze pilotsuz uçuş aparatı ilə təmin edir. Hansı ki, həmin uçuş aparatları rusların daha ağır itkilərə məruz qalması ehtimalını yüksəldir”.
Maraqlıdır ki, həmin yazıda ABŞ-ın Ukraynaya Javelirlər ilə yanaşı, həm də 100 Kamikadze pilotsuz uçuş aparatı ilə təmin etməsi xüsusi vurğulanır. Yəni Vaşinqton qələbənin əldə edilməsini Ukraynaya verdiyi 100 Kamikadze pilotsuz uçuş aparatında görür. Yazıda ABŞ-ın bu yardımını 44 günlük müharibədə Azərbaycanın əldə etdiyi zəfər ilə müqayisə edilir. Yəni rəsmi Bakı müharibədə Türkiyə istehsalı "Bayraqdar TB2" və İsrail istehsalı Haroplar ilə qələbə qazandığı kimi, Ukrayna da ABŞ-ın verdiyi Kamikadze pilotsuz uçuş aparatları ilə qələbə qazana bilər. Maraqlıdır ki, həmin yazıda həm də Azərbaycanın PUA-lar vasitəsilə Ermənistan silahlı qüvvələrinə məxsus döyüş maşınlarının 47 faizini zərərsizləşdirdiyi qeyd edilib.
Başqa bir nəşr olan "Army Times” yazır ki, Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi zirehli texnika tərəfdarları və əlehdarları arasında ciddi mübahisəyə səbəb olub.
Prinsip etibarilə bu mübahisələr əvvəldən var idi. Bir sıra ekspertlər hesab edir ki, tank və bu qəbildən olan bir sıra döyüş texnikasının artıq dövrü bitib. Aviasiyanın inkişafı tankları açıq hədəf halına gətirir. 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycanın Ermənistana məxsus zirehli texnikaları açıq hədəf kimi məhv etməsi də bu iddiaların nə dərəcədə düz olduğunu sübut etdi.
Nəticə etibarilə demək olar ki, orta əsrlərin sonlarında topların döyüş meydanlarında aktiv şəkildə istifadə edilməsi qalalar erasını geridə qoyduğu kimi, 44 günlük müharibədə Azərbaycanın PUA-lardan aktiv şəkildə istifadə etməsi də tanklar, zirehli texnikalar erasını geridə qoya bilər.
Turan Rzayev //sfera.az//