Ötən həftə yenidən yolumu Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrından saldım. Bu dəfə səhnədə "Bir dəfə Bağdadda" tamaşasıydı. Səhnə əsəri görkəmli bəstəkarımız Emin Sabitoğlunun eyniadlı operettası əsasında teatrın rus bölməsində ərsəyə gəlib. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Əsgər Əsgərovdu. Əsərin süjet xəttindəki hadisələr Bağdadda, xəlifə Harun ər-Rəşidin dönəmində baş versə də, indiki zamanla səsləşir. Səhnə əsərində Əməkdar artistlər Boris Qrafkin, Svetlana Bulax, aktyorlar Firus Məmmədov, Rauf Babayev, Yuliya Heydərova, Hidayət Əliyev, Mehriban Zaliyeva, Elxan İsmayılov, Nadejda Povelitsina, Telnaz Hüseynova, Murad Əliyev, Əli Kərimov, həmçinin xor və balet heyətlərinin üzvləri iştirak edirdilər. Tamaşanın quruluşçu dirijoru Əməkdar incəsənət xadimi Fəxrəddin Atayev, səhnə tərtibatçısı Əməkdar rəssam Nabat Səmədova, quruluşçu baletmeysterləri Əməkdar artistlər Zakir və Yelena Ağayevlər, xormeysteri Əməkdar artist Vaqif Məstanov, konsertmeysteri Kamil Həsənov, rejissor assistenti Tamilla Aslanovadı. 

Pərdənin açılmasıyla səhnədə ilk görünən Məsrur (bu rolu aktyor Boris Qrafkin canlandırır) oldu. O, üzünü tamaşaçılara tutaraq: "Mən uşaqlıqdan nağılları sevmişəm. Özü də "1001 gecə"ni... Sizcə nağıllar aləminə baş vurmaq üçün hansı şəhərə getməliyik?" deməsiylə salonda əyləşənlər hamısı xorla: "Bağdad" dedilər. Aktyor bu jestiylə tamaşaçıları səhnə əsərinə şərik etdi. Aktyor və aktrisaların, rəqasələrin orta əsr ərəb qiyafələriylə jestləri, mahnı ifaları tamaşaya ilk kreativlik gətirdi. Sanki həqiqətən Bağdadda idik və qarşımızdakılar ismayıloğulları idi... 

Sələmçi Rəhimin (aktyor Elxan İsmayılov) danışığı, ulitatistcəsinə jestləri, qadınlara düşkünlüyü hərtərəfli naqis, nadürüst insanı göstərirdi. Onun insanları var-yoxdan çıxarması azmış kimi hələ qayıdıb: "Cəhənnəmə viderjite! Ya razve zastavlayu lüdey brat ot menya dengi?!" ifadəsi neçə əsrlər keçməsinə rəğmən sələmçilərin məkirli, iyrənc xislətinin dəyişmədiyinin göstəricisiydi. "Məhəllə Moskvada" filmimizdəki Dusya obrazını canlandırmış aktrisa Svetlana Bulaxın taşaşada Afət obrazında görünməsi mənim üçün gözlənilməz və maraqlı oldu. Sənətkarın 73 yaşında olmasına baxmayaraq həddindən artıq gümrah idi. Onun ərəb qadını libasında rəqs etməsi, ifası, jestləri çox təbii alınaraq seyr edənlərin  alqışlarını qazandı. Afət oğulluğu Bəhramın aşiq olduğu xəlifənin yeganə qızı Leylaya qovuşması üçün göstərdiyi təşəbbüslər, hətta gizli yolla saraya daxil olub, özünü xəlifəyə yuxu yozan kimi təqdim etməsi də tamaşaçıların rəğbətini qazandı.

 Səlim ibn Abdulla (aktyor Rauf Babayev) şəxsi mənfəətini güdən olsa da, onu sələmçi Rəhimdən fərqləndirən əsas cəhət odur ki, kasıbların cibini boşaltmır və borcunu ödəyə bilməyən qadınlara seks obyekti kimi baxmır. Səlim xüsusi hiyləgərliyi, təlxəkliyi mütrüblüyü və digər bacarıqlarıyla özünü dolandırır. Hətta o, xeyirxahlığıyla da diqqət çəkir. Belə ki, Səlim adı yuxarıda qeyd olunan sələmçiylə qarşı-qarşıya gələrək onun gerçək xislətini camaata çatdırmağa çalışmaqla, insanları var-yoxdan çıxarana badalaqlar gəlir. Səlim xeyirxahlığını Afətə də göstərir. O, qadının sələmçiyə qədərindən artıq ödədiyi 100 dinarı zərif cinsə geri qaytarır. Səlim Afətdən xoşlandığını da gizlətmir. Bunu görən çoxbilmiş banu: "Qadının qəlbini ən siyasətçil olan əldə edəcək" deməklə ona qarşılıq vermir. Lakin onlar Bəhramın xoşbəxtliyi naminə bir araya gələrək hiylə işlədib saraya daxil olmağın planını qurur və buna nail olurlar. Amma sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Bu fələk eşqdi. Belə ki, saraya soxulmağı bacaran Səlim xəlifənin cariyələrindən olan Züleyxaya vurulur, Afət isə xəlifə Harun ər-Rəşidin başını gicələndirərək onu sevgi toruna salır. 

2-ci pərdə aktrisaların ərəb rəqsləriylə başladı. Onların rəqsləri çox gözəl alındı. Rəqqasələrin xəlifənin qızı Leylanın ətrafında məharətlərini göstərmələri, ardınca da saray gözəlini dövrəyə alaraq onun əlindən gəlinçiyi alıb qaytarmamaları "artıq böyüyüb gözəl qız olmusan, sevgini tapmağının vaxtıdır"a işarəydi. Bəhram (aktyor Hidayət Əliyev) ilə Leylanın (aktrisa Mehriban Zaliyeva) qarşılaşması, oğlanın ona sevgi mahnısı oxuması, hərəmxana gözəli Züleyxa ilə Səlimin izdivacı, birgə rəqsləri, ifaları qarşılıqlı xoşlanmaları tamaşaya rəng qatan səhnələr idi. Harun ər-Rəşid (aktyor Firus Məmmədov) tarixdə çox sərt, amansız hökmdarlardan olsa da, səhnədə o, tam fərqli obrazı ilə diqqət çəkirdi. Xəlifə avtoritarcasına hər istədiyini diqtə etmir, tez-tez müdrik vəziri Məsrurun tövsiyələrini dinləyir, radikal qərarlar verməməyə çalışırdı. O, hətta biləndə ki, yeganə qızı kasıb bir oğlanı sevir, çox fərqli və ağıllı yanaşma edir. Xəlifə Məsrurla birgə ziyyalı qiyafəsində Bəhramın kasıb daxmasına gedir və özünü Bağdada qonaq gəlmiş biri kimi təqdim edir. Gəncin çox səxavətli, ürəyi təmiz, insansevər, qonaqpərvər, dünya nemətlərində gözü olmayan, hətta tanımadığı 2 şəxsə evində daha yaxşı qulluq edə bilməsi üçün yeganə üst geyimini və dəri papağını satması Harun ər-Rəşidi çox təsirləndirir. Hökmdar Bəhramın ürəyinin saf və təmizliyinə, məhəbbətinə inanaraq: "Mən yeganə qızımı hansısa hökmdara və ya onun taxta varis olacaq oğluna verib qohum olmaqdansa, Bəhram kimi kasıb, amma dürüst birinə verəcəm" deyir. Xəlifənin bu dedikləri hazırda cəmiyyətimizdə qızlarının gələcək xoşbəxtliyini pullu-dövlətli ailənin oğullarına sırınmasına çalışan valideynlərə, həmçinin ailə dəyərinin əsasını pulda və təminatlı həyatda görən zavallı uzunsaçlılara yaxşı mesaj da hesab etmək olar. Harun ər-Rəşidin məşhur aforizmi var: "Ağıllı kişi odu ki, arvadının məsləhətini səbr, təmkinlə dinləyir, amma sonda onu tərsinə yerinə yetirir". 

Lakin səhnə əsərində xəlifə qadınların istəklərinə tabe olur. Hökmdar onun sarayına soxulmuş, özünü yuxu yozan kimi sırımış şəxsin əslində, qadın - Afət olduğundan agah olunca bütün zəhmi, prinsipləri əriyir və ona vurulur. Hətta Afətin şərtinə əməl etməklə həm qızı Leylanı onun oğulluğu ilə evlənməsinə xeyir-dua verir, həm də cariyəsi Züleyxanı Səlimlə izdivacını rəsmləşdirməsinə izin verir. Yanlız bundan sonra Afət xəlifənin "zövcəm ol" təklifini qəbul edir. Bu məqamda Fyodr Dostoyevskinin məşhur: "Qadın, hətta hər şeyi görən Allahı da aldada bilər" deyimi yada düşür. 

Səhnə əsərinin finalı xoşbəxt sonluqla bitir. Tamaşaçıların alqışları zamanı aktyor Boris Qrafkin: "Əgər xoşunuza gəldisə, yenidən təşrif buyurun. Şad olarıq" səslənməsindən sonra, Əməkdar artist Rauf Babayev də üzünü tamaşaçılara tutaraq: "Möcüzələrə inanırsınızsa, yenidən gəlin" çağırışıyla zalda əyləşənlərdən daha gurultulu alqışlar qopardı...

Görkəmli ABŞ yazıçısı Albert Payk deyir:

"Özümüz üçün etdiklərimiz bizimlə birlikdə ölər. Başqaları və dünya üçün etdiklərimiz sonsuza qədər yaşayar". 

Emin Sabitoğlu 23 ildi dünyamızdan köçüb. Amma sənətkarımızın "Bir dəfə Bağdadda" operettası hər dəfə səhnədə nümayiş olunduqca, bəslədiyi mahnılar, saundreklər dinlənildikcə bəstəkarımız da daim yaşayacaq...

ABDULLA İSMAYILOĞLU

Gundemxeber.az