Rusiya-Çin birliyinin yaranması ABŞ-la Qərbin koalisiyasına qarşı real gücə çevrilə biləcəkmi?

Rusiya belə görünür Qərblə savaş fonunda Çinlə razılığa gəlmək ərəfəsindədir. Belə ki, Çində Asiya ölkələri sammiti çərçivəsində Moskva ilə Pekin arasında bağlanan müqavilələr, bu iki ölkə arasında münasibətlərin daha sıx bir məcraya daxil olduğundan xəbər verir. Müqavilənin şərtlərinə görə, Rusiya 30 il ərzində Çinə dəyəri 400 milyard dollar olan 38 milyard kubmetr həcmində qaz satacaq. Layihə 4-6 ilə işə salınmalı və ona 55 milyard dolla investisiya yatırılmalıdır. Qeyd edək ki, Moskva ilə Pekin arasında bu istiqamətdə danışıqlar uzun illər davam etsə də, qiymət məsələsində razılığa gələ bilmirdilər. Lakin son addım bu istiqamətdə də anlaşmanın olduğunu göstərir.
Bildiyimiz kimi, ABŞ başda olmaqla Avropa qitənin Rusiya qazından asıllığından azad olması üçün uzun illərdir ki, müxtəlif cəhdlərdə bulunub. Qərb bu istiqamətdə bəzən müəyyən uğurlara da nail olub. Amma bununla belə, hələ də Avropanın qaza olan tələbatının 40 faizi Rusiya hesabına ödənilir. Son zamanlar isə Ukrayna məsələsi ilə əlaqədar olaraq Moskva ilə Brüssel arasında münasibətlər daha da kəskinləşib. Bu cəbhədə gedən mübarizə prosesi ondan xəbər verir ki, Moskva son zamanlar müəyyən uğurlara imza atsa da, Vaşinqton və onun mütəffiqləri ilə aparılan təkbaşına savaşda sona qədər tab gətirə bilməyəcək. Lakin indi, Kreml Pekinlə daha sıx əlaqələr qurub. Hansı ki, hazırda Çin iqtisadi gücünə görə dünyanın ikinci böyük ölkəsidir. Bu fonda isə sözün həqiqi mənasında, real olaraq bir-birinə qarşı dura bilən iki güc mərkəzinin yarandığdan danışmaq olar. Görəsən, Rusiya-Çin birliyinin yaranması ABŞ-la Qərbin koalisiyasına qarşı real gücə çevrilə biləcəkmi? Ümumiyyətlə, yenidən iki qütblü dünyanın yarandığından danışmaq olarmı?
Elman Nəsirli: "Çinlə Rusiyanın bu yaxınlaşması çoxqütblü dünyanın mühüm elementi kimi diqqəti cəlb edir"
Politoloq Elman Nəsirli düşünür ki, Çinlə Rusiyanın sözügedən yaxınlaşması çoxqütblü dünyanın formalaşmasına bir işarədir: "Düşünürəm ki, indiki situasiyada, yəni Qərb və ABŞ-la Rusiya arasında olan indiki böhran vəziyyətindən ən çox qazanan tərəf Çindir. Rusiya ilə Çin arasında imzalanan qaz müqaviləsi çərçivəsində Pekin Moskvadan 38 milyard kubmetr qaz alacaq. Hesab edirəm ki, bu müqavilə əslində Rusiya və Çin üçün böyük strateji yükə malik bir sənəddir. 2004-cü ildən başlayaraq Moskva ilə Pekin arasında qaz satışı məsələsində danışıqlar gedirdi. Rusiya çalışırdı ki, Çinə də qazı Avropa qiymətləri ilə, təxminən 380-400 dollara satsın. Çin isə bununla razılaşmırdı. Şanxayda baş tutan sammitdə də iki gün aparılan danışıqlar əvvəl heç nə vermədi. Amma son olaraq danışıqlar nəticə verdi. Düzdür, tərəflər qazın neçəyə satılması üzrə rəqəmi gizlədirlər. Lakin ilkin versiyalara görə, təxminən satış qiyməti olaraq 350 dollardan gedir ki, bu da Çin üçün faydalıdır. 10 il ərzində Çinə güzəştə getməyən Rusiya Qərblə indiki qarşıdurma fonunda buna getdi. Deməli burada söhbət heç də iqtisadi layihədən getmir. Söhbət daha çox geopolitik layihədən gedir. Baş verən hadisə onu göstərdi ki, Rusiya Qərblə qarşıdurma fonunda Çinlə yaxınlaşmaq və ona güzəştə getmək xəttini seçdi. Deməli, Çin və Rusiya kimi iki nəhəng dövlət arasında imzalanan bu sənəd, ona paralel olaraq iki dövlətin birgə hərbi manevrlərinin keçməsi, daha uzağa gedən niyyətlərdən xəbər verir. Belə çıxır ki, Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra formalaşan təkqütblü dünya artıq dəyişməkdə və getdikcə polipolyar, çoxqütblü dünyaya çevrilməkdədir. Hesab etmək olar ki, Çinlə Rusiyanın bu yaxınlaşması əslində çoxqütblü dünyanın mühüm elementi kimi diqqəti cəlb edir. Güman etmək olar ki, artıq bundan sonra Qərbə qarşı Şərq bloku formalaşsın ki, onun da əsas üzvləri qismində hələlik Çinlə Rusiya çıxış edir".
Vəfa Quluzadə: "Putinlə Çinin ittifaqı heç zaman Qərb əleyhinə olmayacaq, çünki, Pekin heç kimlə heç kəs əleyhinə ittifaq bağlamır"
Politoloq Vəfa Quluzadə isə heç də hesab etmir ki, Rusiya ilə Çinin qaz məsələsində yaxınlaşması ilə yenidən ikiqütblü dünyanın yaranmasının əsası qoyulub: "Qaz müqaviləsi hələlik niyyət protokoludur, bəyan olunub. İkincisi, həmin istiqamət üzrə qaz kəmərinin çəkilişi üçün 5-6 il lazımdır. Deməli, Rusiya-Çin qaz müqaviləsi ancaq 5-6 ildən sonra işə düşəcək. Başqa bir tərəfdən, dünya artıq bir qütblüdür. Bu qütb də ABŞ başda olmaqla NATO blokundan ibarətdir. Putin ona uyğun Avrasiya İttifaqı və Gömrük İttifaqı fonunda başqa bir qurum yaratmaq istəyir və bu fonda Qərbi inandırmağa çalışır ki, onun yaranması Qərbin də xeyrinədir. Çünki, yaradacaqları bu ittifaq Putinin dediyinə görə, Qərblə sıx əməkdaşlıq etməyə hazırdır. Putinlə Çinin ittifaqı isə heç zaman Qərbin əleyhinə olmayacaq. Çünki, Pekin heç kimlə heç kəs əleyhinə ittifaq bağlamır. Yalnız özünün milli, iqtisadi, enerji maraqlarını həyata keçirir. Rusiya isə zəifləyib, ona görə də məcburdur ki, Çinə 300 dollardan da aşağı qiymətə qazı satsın. Rusiya çökən imperiyadır, sadəcə olaraq, vaxtını bilmirik. Putinin yeritdiyi hazırki siyasət uğursuz siyasətdir. Tezliklə, bu imperiyanın çöküş paradı başlayacaq".
Həsən İSLAMOV