Suriyada növbəti “kimyəvi silah” ittihamları gərginliyi artırır

Suriyada hökumətə qarşı növbəti dəfə kimyəvi silah istifadəsi ittihamı irəli sürülüb. İddialara görə, Dəməşqin şimalında Şərqi Quta bölgəsində yerləşən və silahlı islamçıların nəzarətində olan sonuncu məntəqə hesab edilən Duma qəsəbəsində şənbə günü axşam kimyəvi silah istifadə olunub. İlkin məlumatlara əsasən, hücum nəticəsində 70 nəfər ölüb, bir neçə yüz nəfər, bəzi məlumatlara görə, 500 nəfər zəhərlənib.

Dəməşq və ətrafında atəşkəsə nəzarət edən Rusiya hökuməti Suriya hökumət qüvvələrinin kimyəvi silahdan istifadə etdiyi ilə bağlı ittihamları rədd edib. Ancaq artıq dünya mediasında kimyəvi silahın hökumət qüvvələri tərəfindən istifadə olunması ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Artıq ABŞ və Fransa da hadisəyə münasibət bildirib. Kimyəvi silah hücumuna görə Suriya prezidentinin ünvanına “heyvan” deyə xitab edən ABŞ prezidenti Donald Tramp Suriyada kimyəvi silahla hücuma görə İran və Rusiyanı günahlandırıb. BBC-nin məlumatına görə, Tramp deyib ki, buna görə “böyük əvəz ödəniləcək”. Sitat: “Heyvan Əsədi dəstəkləyən prezident Putin, Rusiya və İran məsuliyyət daşıyır. Bunun böyük cavabı olacaq”.

Artıq Suriya prezidenti Bəşər Əsəd də Dumada baş verənlərə münasibət bildirib. Bəşər Əsəd kimyəvi hücumu təkzib edib. Əsəd bu xəbərlərin həqiqəti əks etdirmədiyini, daha çox terrorçuları qorumaq məqsədi daşıdığını deyib.

Hadisədən qısa müddət sonra Fransa prezidenti Suriya hakimiyyətini ittiham edib və Suriyaya zərbə endirməklə hədələyib.

Xatırladaq ki, ötən il aprelin 4-də Xan Şeyxun məntəqəsində Suriya ordusunun kimyəvi silahdan istifadə etməsi iddialarının ardınca aprelin 7-də ABŞ hərbi dəniz qüvvələri Aralıq dənizindən Hums yaxınlığında yerləşən “Şyrat” hərbi hava bazasını bombalamışdı. Bazaya 59 ədəd “Tomhavk” raketləri atılmışdı.

Maraqlıdır ki, bu hadisədən düz bir il sonra yenidən Suriya hakimiyyətinin Şərqi Quta rayonunda növbəti dəfə kimyəvi silahlardan istifadə etdiyi iddiaları yayılıb. Və paralel olaraq Qərb ölkələri Əsədi ittiham edib. Suriya hökuməti isə kimyəvi silah ittihamlarının Dəməşqi zərərsizləşdirmək üçün qurulmuş qurğu olduğunu iddia edir. Məsələ ondadır ki, Şərqi Quta rayonunda əməliyyatlar ötən ay başlayıb və Dəməşqin şimalında yerləşən əhalinin sıx yaşadığı bu bölgə sürətlə təmizlənib. Buradakı silahlı islamçıların bir qismi hökumətin ayırdığı avtobuslarla şimala - İdlibə göndərilib. Yalnız Duma rayonunda yerləşən daha çox Səudiyyə Ərəbistanına yaxın hesab olunan radikal islamçı “Ceyşul İslam” qruplaşması müqavimət göstərməkdə davam edəcəyini bəyan edib. Ancaq Dumada da mühasirələr daralıb və silahlılar 48 saat ərzində İdlibə köçməyə razılaşıblar. Ancaq bütün bu danışıqların getdiyi bir zamanda hökumətin kimyəvi silahdan istifadəsi iddiaları aranı qatıb.

İndi təbii ki, Rusiya, İran kimi ölkələr kimyəvi silah ittihamlarını qəbul etmirlər. Əsas arqument kimi, Bəşər Əsədin əlində olan kimyəvi silahların BMT müfəttişlərinin nəzarəti altında 2013-cü ildə ləğv edildiyi göstərilir. Bundan başqa hadisədən dərhal sonra müstəqil araşdırmalar aparılmadan Suriya hakimiyyətinin ittiham olunması qarşı tərəfin etirazlarına səbəb olur.

Ancaq indi döyüş meydanı o qədər qarışıqdır ki, bu iddiaları obyektiv araşdırmaq demək olar ki, mümkünsüzdür. Kimyəvi hücumun kimin tərəfindən həyata keçirildiyi Xan Şeyxun hadisələrində olduğu kimi, sirr olaraq qalacaq. Ancaq bunun əvəzində Qərb və Rusiya-İran tandemi arasında növbəti dəfə Suriya gərginliyini artırdı.

Bütün bu ittihamlar davam etdiyi bir zamanda İsrail aviasiyası Suriyanı növbəti dəfə bombalayıb. İlkin məlumatlara görə, Livan ərazisində hərəkət edən İsrailə məxsus F-15 təyyarələri Suriyanın Hums vilayətində yerləşən Tiyas (T4) hərbi hava bazasını raket atəşinə tutub. Suriya mənbələrinin məlumatına görə, Suriya Hava-Hücumundan Müdafiə Qüvvələri raketlərin bəzisini qeydə alsalar da hərbi aerodrom bombardman edilib, ilkin məlumata görə, bombardman zamanı 14 hərbçi öldürülüb. Ölən hərbçilərdən 3-ü İran ordusunun qulluqçuları olub. Bunlar Seyid Əmmar Musəvi, Mehdi Lütfi və Əkbər Cənnəti adlı şəxslər olub.

İsrail tərəfi hava zərbələrini sözügedən bazadan İranın istifadə etməsi ilə əsaslandırıb. İsrail son zamanlar tez-tez İranın Suriyada daimi hərbi baza qurmağa çalışdığını və bu bazaların İsrail üçün potensial təhdid olduğunu bəyan edir. Ancaq hava zərbələrinin məhz bu ərəfəyə, yəni Suriyanın kimyəvi silahdan istifadə etməsi ilə bağlı iddialarla eyni vaxta təyin olunması planlı əməliyyat olub. Çünki hava zərbələrinin ilk saatlarında bunu hansı dövlətin həyata keçirdiyi bilinməyib. Daha əvvəlki gün ABŞ və Fransanın Suriyanı təhdid edən açıqlamaları olub. Bu səbəbdən də ilk şübhələr ABŞ və Fransaya yönəlib. Ancaq daha sonra hər iki ölkədən təkzib gəlib və zərbələrin Livan üzərindən İsrail qırıcıları tərəfindən törədildiyi bəlli olub.

Ancaq maraqlıdır ki, Rusiya, eləcə də Livan hava hücumundan müdafiə sistemləri də bu zərbələri “tuta bilməyib”. İsrail isə hava zərbələrindən əvvəl ABŞ tərəfini məlumatlandırdığını bəyan edib.

Suriyada hökumətin daha da güclənməsi və savaşın bitməsi ehtimalı heç də hamını razı salmır. Bu səbəbdən də qarşıdakı günlərdə savaşın daha da alovlanması riski var.