XV əsrin sonlarından başlayaraq Avropa dövlətləri Hindistanda ədviyyat, ipək, çay, pambıq kimi məhsulların ticarətini həyata keçirmək üçün bir-biri ilə rəqabət aparırdı. 1600-cı ildə Britaniya tərəfindən "Ost -Hindistan" (Şərqi-Hindistan) adlı şirkət quruldu. Zaman ötdükcə bu şirkət təkcə ticarətlə məşğul olmaqla kifayətlənmədi, "Ost-Hindistan" şirkəti cənubi Asiya coğrafiyasında əraziləri ələ keçirmək üçün siyasətlə də məşğul olmağa başladı. Şirkətin fəaliyyəti o qədər genişləndi və gücləndi ki, öz ordusu, vergi sistemi, müstəmləkə idarəçiliyi formalaşdı.

1857-ci ildə Britaniya hökuməti "Ost-Hindistan" şirkətinin fəaliyyətinə son qoydu. 1858-ci ildən etibarən Hindistan rəsmi olaraq Britaniya Krallığının idarəsinə keçdi. Bu vəziyyət 1947-ci ilə - Hindistan və Pakistanın müstəqilliyinə qədər davam etdi.
Cənubi Asiyada yerləşən Hindistan, Pakistan, Banqladeş, Çin, Koreya, İndoneziya, Vyetnam və s. Şərqin zənginliklərini simvolizə edən ölkələrdir. Bu ölkələr XV əsrin sonlarından  başlayaraq, bu günə kimi avropalı güclərin, sonradan isə həm də ABŞ-ın və Rusiyanın ticari-siyasi maraqlarının mərkəzində dayanan bölgələri əhatə edir.
Ayrı-ayrı müstəqil dövlətə çevrildikdən sonra Hindistanla Pakistan arasında Kəşmir münaqişəsi uzun illərdir davam edir. Kəşmirdə yaşayan əhalinin əksəriyyəti müsəlmanlardır. Amma ərazi Hindistana tabedir. Bu reallıq Kəşmiri Hindistanla Pakistan arasında  mübahisə predmetinə çevirir.
Tarixi-siyasi təhlillər göstərir ki, "Kəşmir münaqişəsi" Hindistanla Pakistan arasında Britaniya tərəfindən bilərəkdən  yaradılmış “gec partlayan bomba”dır. Bu "bomba" 1947, 1965 və 1999-cu illərdə Hindistanla Pakistan arasında müharibəyə səbəb olmuşdur
Hindistan–Pakistan arasında dondurulmuş "Kəşmir münaqişəsi" zaman -zaman Cənubi Asiya  Regionunda  Təhlükəsizlik Sisteminin pozulmasına səbəb olur. Bundan başqa, Cənubi Asiyada institusional təhlükəsizlik mexanizmləri çox zəifdir. NATO – (North Atlantic Treaty Organization - Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı), ASEAN – (Association of Southeast Asian Nations - Cənub-Şərqi Asiya Dövlətləri Assosiasiyası), AU – (African Union - Afrika İttifaqı) və ya ATƏT – (Organization for Security and Coooeration in Europe  - Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı) kimi qurumların  fəaliyyəti burada  yox səviyyəsindədir.
Ən yaxın regional platforma SAARC-dır – (South Asian Association for Regional Cooperation - Cənubi Asiya Regional Əməkdaşlıq Assosiasiyası). Amma Hindistan-Pakistan gərginliyi bu təşkilatı da faktiki olaraq iflic vəziyyətinə salıb. Bu isə nəticə etibarı ilə Cənubi Asiyada sabitliyin vəziyyətini güc balansından asılı hala gətirib. Yəni hansı ölkənin tərəfdarı çoxdursa, regiondakı vəziyətə həmin ölkə nəzarət edəcək.
İndiki halda hər iki ölkə nüvə silahına malikdir. Bu reallıq qarşılıqlı məhvolma qorxusu yaratığı üçün müəyyən sabitlik mühiti formalaşdırır. Lakin münaqişənin davam etməsi lokal toqquşmaların davam etməsinə səbəb olur.
Hazırda Pakistanda iqtisadi böhran yaşanır. Bu günlərdə LOC - (Line of Control – “Nəzarət xətti”) boyunca dramatik eskalasiya baş verib. 48 nəfər mülki şəxs həlak olub. Tərəflər bir-birinə qarşı raket və PUA hücumları həyata keçirir. İndi bu iki qonşu ölkə müharibə ərəfəsindədir.
Hindistan iqtisadi, texnoloji və hərbi baxımdan Pakistanı xeyli üstələyir. Lakin qlobal gücə malik olan Çin Pakistanın strateji müttəfiqidir. Çin həm də Hindistanla sərhəd münaqişələrində  qarşı tərəf kimi çıxış edir.
Digər tərəfdən, qlobal oyunçuya çevrilməkdə olan Türkiyə də müsəlman ölkəsi olan Pakistanı müdafiə edir. Bu vəziyyət REGİONDA çoxtərəfli güc balansı yaradır. Çin və Türkiyə faktoru Hindistanın hərbi-siyasi manevrlərini məhdudlaşdırır.
Hindistanla Pakistan arasınsa mövcud olan "Kəşmir münaqişəsi" haqqında, BMT-nin qətnamələrinə baxmayaraq, praktiki olaraq bu problemin həllində heç bir irəliləyiş yoxdur. Dünyanın böyük gücləri sayılan ABŞ, Rusiya və Avropa İttifaqı kritik anlarda vasitəçilik edir, lakin davamlı təhlükəsizlik mexanizmi qurmaqda isə  maraqlı deyillər. Belə vəziyyət Cənubi Asiyanın "nəzarətsiz münaqişə zonası" kimi qalmasına səbəb olur.
Müşahidələr göstərir ki, nüvə təhlükəsizliyi üzrə  razılaşmaların yenilənməsi nəticəsində beynəlxalq  institutların  vasitəçiliyi ilə  (məsələn, ATƏT  modeli əsasında) bölgəyə nəzarət etmək olar. Hindistan-Pakistan münaqişəsi təkcə ikitərəfli qarşıdurma deyil,   regional təhlükəsizlik sisteminin qorunması məsələsidir.
İndiki dünyada güc balansına əsaslanan təhlükəsizlik modeli nüvə təhdidi və geosiyasi qarşıdurmalar regionda uzunmüddətli sabitliyin qorunmasını çətinləşdirir. Bu kimi ciddi səbəblərdən, Cənybi Asiya Regionunda təhlükəsizlik sisteminin yenidən qurulması zəruri olaraq qalır.

Qəvami SADIQBƏYLİ