Bəzi banklar filiallarını bağlamaq qərarına gəlib

Mərkəzi Bankın tövsiyəsi ilə kredit şərtlərinin dəyişməsi bankların vəziyyətini çətinləşdirdi, artıq bəzi banklar filiallarını bağlamaq qərarına gəlib.

Virtualaz.org saytı xəbər verir ki, bunu iqtisadçı Vüqar Bayramov bildirib: “2013-cü ili kredit bumu ilə başa vuran bank sektoru yeni ilin ilk aylarının soyuğuna tab gətirə bilmədi: kommersiya bankları, demək olar, bütün istiqamətlər üzrə fərdi kredit xətlərini dondurdular. Mərkəzi Bank (MB) nikbin görünsə də, kommersiya banklarının görüntüsü bəlli deyil. Bəzi banklar kreditlərin verilməsinin məhdudlaşdırılmasından sonra hətta öz filallarının bağlanması barədə də qərar qəbul ediblər. Təbii ki, vəziyyəti qiymətləndirmək çətin deyil - 15,0 milyard manata yaxın kredit qoyluşları 20,4 milyard manatlıq bank aktivlərinin 73,5 faizini təşkil edir və deməli, kreditləşmənin məhdudlaşdırılması eyni zamanda bank fəaliyyətinin limitləşdirilməsi deməkdir. Kütləvi kredit təkilf etməyən və ya edə bilməyən banklar, əsas fəaliyyətlərini həyata keçirə və deməli, ciddi gəlir əldə edə bilmirlər. Mövcud status-kov pozulmasa qısa müddətdən sonra riteyl bankçılıq ilə məşğul olan banklar ciddi ziyanla üzləşəcəklər”.

İqtisadçı hesab edir ki, son məhdudlaşdırıcı addımadək kredit faizləri ilə bağlı vəziyyətin yaxşı olmaması bəlli idi: “Azərbaycan, Ukrayna və Belarus MDB-də ən yüksək faizlə kredit təklif edən ölkələrdir. Kommersiya banklarının təklif etdikləri kredit faizləri 16-30 faiz intervalında dəyişirdi, baxmayaraq ki, depozitlər üzrə orta faiz dərəcəsi son bir ildə 16 faizdən 8 faizə düşmüşdü. Amma MB-nin son məhdudlaşdırıcı tədbirlərinin kökündə kredit faizlərinin əsas faktor olmadığı mübahisə edilmir. Sözügedən bank əslində son addımları ilə bu sektorda yeni bir şəkil cızmağa çalışır”.

V.Bayramov “Bank sektorunda nələr baş verir”, “Niyə eyni gündə və bəlkə də eyni saatda bütün banklar istehlak kreditlərinin mədudlaşdırılması ilə bağlı qərar qəbul etdilər” sualına da cavab verib: “Kredit qoyluşlarının məhdudlaşdırılmasını MB-nin 2014-cü il üçün nəzərdə tutulan inflyasiya ilə bağlı hədəflərinə çatmaq üçün etdiyi güman edilir. Doğrudur, MB kommersiya banklarına kütləvi kreditləşmənin məhdudlaşdırılmaması ilə bağlı göstəriş vermədiyini qeyd edir. Əslində mövcud qanunvericilk də MB-yə belə səlahiyyət vermir. Amma aydındır ki, baş bankdan istənilən tövsiyə kommersiya bankları üçün heç bir halda qərardan az təsirli deyil. “Ötənilki “istehlak krediti bumun”dan ehtiyatlanan MB artıq 2013-cü ilin sonlarında inzibati alətlərdən istifadə edilməsini nəzərdə tuturdu. Ötən ilin dekabrında enerji daşıyıcılarının qiymətlərinin artırılması iqtisadi baxımdan özünü bu ilin fevral və mart ayında yerli istehsal olunan digər məhsulların qiymətində göstərməli idi. Bu baxımdan, bir tərəfdən tənzimlənən qiymətlərdəki artım, digər yandan isə istehlak kreditlərinin kütləviləşdirilməsi hesabına pul dövriyyəsinin şişməsi MB-ni əsas hədəfinə çatmaqda problem ilə üz-üzə qoyub. 2014-cü ildə birrəqəmli inflyasiyaya nail olmaq MB üçün eyni zamanda bu bankın idarə heyətindəki tarazlığı qorumaq baxımından da əhəmiyyətlidir. İstehlak kreditləşməsindəki kütləvi artım inflyasiyanı birrəqəmli səviyyədə saxlamaq ilə bağlı hədəflərə nail olmaği sual altına alır”.

V.Bayramlının fikrincə, pul dövriyyəsinin şişməsi də müşahidə edilir. Bu isə inflyasının tənzimlənməsi imkanlarını xeyli məhdudlaşdırır: “MB kommersiya banklarına istehlak kreditləşməsinin məhdudlaşdırılması tövsiyəsini verməklə onları biznes kreditlərinin həcmini artırmağa çağırıb. Məsələ ondadır ki, MB bu qaydaya əsaslanaraq bankları biznes kreditlərinin verilməsinə istiqamətləndirə bilir. Problemli kreditlərinin həcmində müşahidə edilən artımlar da MB-ə məhz bu vastədən istifadə imkanları verir...

İndiki halda, biznes kreditlərinin istehlak kreditləri ilə müqayisədə daha aşağı fazilə təklif olunması MB-ə bank kreditlərinin faiz dərəcələrinin aşağı salınması təssüratı yatarmağa imkan verəcək. Əlbəttə, MB indiyədək kredit faizlərinin yüksək olmasını “bazar faktoru” ilə əlaqələndirirdi. Digər sektorlarda mənfəət dərəcəsinin yüksək olması banklara faiz dərəclərini tam olaraq aşağı salmaq şəraitini yaratmırdı. İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin tədqiqatları göstərir ki, real sektorun əksər seqmentləri üzrə illik faiz norması bəzi hallarda 50 faizə yaxın olur”.

İqtisadçı qeyd edib ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən banklarda faiz siyasəti mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə olunur, bu da faizlərin aşağı düşməsinə şərait yaratmır. MB bu siyasətlə həm Milli Məclisdə onlara ünvanlanan tənqidlərə ara verə bilər, həm də portfel faizlərinin aşağı düşməsinə nail ola bilər. Beləliklə, bank sektorunda mövsümü olsa da struktur dəyişiklikləri aparmağa çalışan MB hədəfində istehlak kreditlərinin biznesləşdirməkdir.

Kreditlərinin məhdudlaşdırılması eyni zamanda korporativ maraqlar ilə əlaqələndirilə bilər. Bu riteyl bankçılıqda mövcud oyunçuların yeni oyunçular ilə əvəzlənməsinə gətirib çıxar bilər. Bununla da, “ərköyün oyuçular” meydançadan sıxışdırılib çıxarıla bilər. Bundan əlavə, inzibati metodlardan istifadə etməklə MB ilin sonunadək “axsayan banklar” problemini həll etməyə çalışır. “Sərt qaydalar ilə oyun” MB-ə imkan verəcək ki, sözügedən bankları “üzüyola banklara” çevirə bilsin.

Beləliklə, bank sektorunda yeni bir mərhələnin əsası qoyulur.

Hələlik nəinki müştəriləri, hətta kommersiya banklarını da bir sual düşündürür: kütləvi kreditləşmə nə zaman bərpa ediləcək?

Jalə