Bir nəfər başqasının adına kredit götürsə, günah kimə yazılır?

Banklardan başqasının adına kredit götürmək müşkül olacaq

Görülən bütün tədbirlərə baxmayaraq, ölkədə istehlak kreditlərinrin həcminin artması müvafiq dövlət qurumlarını bu istiqamətdə daha sərt siyasət yürütməyə vadar edir. Öncə xatırladaq ki, cari ilin əvvəlində Mərkəzi Bankın müəyyən etdiyi “Banklarda kreditlərin verilməsi qaydaları”nın tələblərinə əsasən, təminatsız kreditlər borcalanın uzunmüddətli maliyyə hesabatları və kredit tarixləri əldə edilməklə verilməlidir. Sadə vətəndaşlar üçün tələb olunan maliyyə hesabatları qismində əməkhaqqı və ya onların rəsmi qaydada təsdiq edilmiş digər mənbələrdən aldığı gəlirlər barədə arayış çıxış edir. bundan sonra avtomobillərin kreditlə satış qaydaları sərtləşdirildi. Ardınca istehlak kreditlərinin reklamlarına son verildi. İstənilən nəticənin hasil edilməməsi fonunda Mərkəzi Bank kommersiya banklarında istehlak kreditlərinin artım dinamikasını bir qədər də aşağı salmağı nəzərdə tutan yeni tədbirlər görməyə hazırlaşır. Mərkəzi Bankın Baş direktoru Rəşad Orucov bu xüsusda bildirib: “Bildiyimiz kimi, Mərkəzi Bank bu ilin əvvəlindən istehlak kreditləşməsi ilə bağlı müəyyən tənzimləyici addımlar atıb. Nəticə də bundan ibarətdir ki, artıq istehlak kreditlərinin artım dinamikası aşağı düşüb. İpoteka kreditlərini istisna etsək, istehlak kreditləri ilin əvvəlindən təxminən 10% artıb. Yəqin ki, biz ilin sonuna qədər əlavə tənzimləyici addımlar atacağıq. Biz bu addımların banklarda istehlak kreditləşməsinin dinamikasına bir qədər də azaldıcı təsir göstərəcəyini gözləyirik”.

Rəşad Orucov qeyd edib ki, əsas tədbirlərdən biri insanların gəlirlərinin borc yükünə uyğun olması tələbinin tətbiq edilməsi olacaqdır. Bu tələbdən sonra hər bir şəxs sənəd ilə təsdiq olunacaq cəmi gəlirinin maksimum yarısı qədər bankdan borc götürə biləcək: “Yəni, insanların gəlirləri onların borc yükünə uyğun olmalıdır. Gəlirlər imkan verməlidir ki, insanlar öz borclarını konfortlu şəkildə ödəsinlər. Əsas tələb bu istiqamətdədir. Hər bir şəxs kredit götürərkən aylıq gəlirlərinə və onun hər ay borcların ödənilməsinə nə qədər yönəldə biləcəyinə baxılacaqdır. Məsələn, vətəndaşlar aylıq gəlirinin 50%-dək hissəsini bütün borclarının ödənilməsinə yönəldə biləcəklər. Mərkəzi Bankda hazırda müxtəlif variantlara baxılır. Ən normal göstərici 40-50 fazidir”.

Bundan başqa bankdan başqasını adına kerdit götürmək təcrübəsinə də son qoyulması nəzərdə tutulur. Tətbiqi gözlənilən yeni tələbdən sonra hər bir şəxsin götürdüyü kredit və ya kreditlər üzrə aylıq borc yükü sənəd ilə təsdiq olunacaq cəmi gəlirinin maksimum yarısı qədər olacaq. Məsələn, 500 manat maaş alan bir şəxsin tələb etdiyi

kredit və ya kreditlər üzrə aylıq cəmi ödəniş 250 manatı ötərsə ona kredit verilməyəcək. Krediti olan müştərinin adına qohum və dostlarının kredit götürməsi çətinləşəcəyindən verilən kreditlər azalacaq. Kommersiya banklarından birindən adının açıqlanmasını istəməyən mənbə məsələ ilə bağlı “marja”ya bildirib: “İndi əksər müsbət reytinqli müştərilərin 2-3 krediti var. Bu kreditlər özü və ya başqası üçün götürülüb. Belə müştərilərin adına olan kreditlər üzrə ümumi aylıq ödənişi az qala maaşını keçir. İş yerindən arayış təqdim edə bilməyənlər normal iş yeri olan və banka arayış təqdim edə bilən qohum və dostlarının adına kredit götürə bilirlər. Mərkəzi Bank maaşa bağlı olaraq borc yükünə məhdudiyyət tətbiq edərsə bankların ciddi problemləri olacaqdır”.

Mənbənin sözlərinə görə, müsbət reytinqli müştərinin başqası üçün kredit götürməsi onun adına kredit olmadığı və ya adına kredit olduqda isə cəmi aylıq ödənişləri maaşının yarısına çatmadığı hallarda mümkün olacaq.

Qeyd edək ki, bəzi kredit təşkilatlarının nümayəndələri müştərilərin borcla yüklənməsinin artdığını, hətta çoxlarının ödənişləri yerinə yetirməkdə çətinlik çəkdiklərini söyləyirlər. Məhz Mərkəzi Bank insanların borcla yüklənməsinin və nəticədə onların kredit tarixçələrinin korlanmasının, ödəmə vaxtı keçmiş kreditlərin daha da artmasının qarşısını almaq üçün müvafiq addımı atmaq niyyətindədir.

Hələlik isə cəmi kredit verilişlərinin təxminən 42 faizi istehlak kreditlərinin payına düşür. Bu isə olduqca yüksək rəqəm sayılır. Əhalinin kreditlərə görə ödədəiyi faizin həcmi isə 1 milyard dollardan artıqdır.

Balakən rayon sakini Məhəmməd Mustafayev başqa-başqa şəxslərin adına kredit götürsə də, ödəyə bilməyib. Bununla bağlı məsələ mülki qaydada həll edilməli olduğu halda, Mol bulak” BOKT-ın (bank olayan kredit təşkilatından) rəhbərliyi cinayət işi başlanması üçün hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edib. Belə olan halda da şikayəti əsas götürən istintaq orqanı mülki qaydada həll ediləsi məsələyə hüquqi qaydada düzgün qiymət verməyib. Məhəmməd Mustafayevin barəsində Məhəmməd Mustafayev Cinayət Məcəlləsinin 178.2.2-ci təkrar dələduzluq törətmək) və 178.2.4-cü (xeyli miqdarda ziyan vurmaqla dələduzluq törətmək) maddələri ilə ittiham edilib və Balakən Rayon Məhkəməsinin hökmü ilə 3 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

İstintaq belə nəticəyə gəlib ki, Məhəmməd Mustafayev aldatma və etibardan sui-istifdə etmə yolu ilə gəlir əldə etmək qərarına gəlib. O, bu məqsədlə 26 iyul 2013-cü il tarixdə Balakən şəhərində Ramin Osmanovun adına “Mol bulak” BOKT-dan (bank

olayan kredit təşkilatından) kredit yolu ilə nağd pul götürüb. Məhəmməd pulu həmin təşkilata özünün ödəyəcəyinə inandırıb və Ramin Osmanova 2000 manat miqdarında dələduzluq edib.

Bundan başqa, Məhəmməd Mustafayev həmin ilin iyulun 31-də Osman Abdullayevin “Mol bulak” BOKT-dan kredit yolu ilə nağd pul götürərək ona qarşı da dələduzluq əməli törədib. O, eyni əməllərlə Balakən rayon sakinləri – Şümeysət Abdullayevaya 3000, Həsən Abdullayevə 3000, Məryəm Qasımovaya 3000, Müzamiddin Əhmədova 3000, Ramiz Hobolova 2500, Nüranə Ölkəliyevə qarşı isə 500 manat miqdarında dələduzluq edib.

Məhəmməd Mustafayev bildirib ki, Balakən Rayon Məhkəməsinin hökmü maddi və prosessual hüquq normalarının pozulması ilə çıxarıldığından tam əsassız, ədalətsiz və qanunsuzdur. Onun sözlərinə görə, həmin hökm faktlara deyil, fərziyyələrə əsaslanır: “İş üzrə istintaq qərəzli aparılıb, zərərçəkmiş şəxslər müstəntiq tərəfindən aldadılaraq mənə qarşı ərizə, izahat və ifadələr verməyə məcbur ediliblər”.

“Borc pul istəmişəm”

Onun sözlərinə görə, istintaq zamanı onun və zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri təhrif olunub, müstəntiq zərərçəkmiş şəxslərin savadsızlığından ona qarşı istifadə edib: “Əvvəllər kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olmuşam və yaxşı gəlir əldə etmişəm. Lakin 2013-cü ildən işlərimdə müəyyən uğursuzluqlar baş verib və ziyana düşmüşəm. Vəziyyətdən çıxmaq və kommersiya fəaliyyətini yenidən davam etdirib, daha da genişləndirmək üçün mənə böyük məbləğdə pul lazım olub. Özümün kredit almam mümkün olmadığına görə yaxın münasibətdə olduğum, o cümlədən hazırkı iş üzrə zərərçəkən kimi tanınmış şəxslərdən borc pul istəmişəm. Zərərçəkmiş şəxslər də “Mol bulak” BOKT-dan kredit götürərək mənə veriblər. Həmin kreditlər üzrə aylıq ödənişləri vaxtlı-vaxtında BOKT-na ödəməyi öz öhdəmə götürmüşəm”.

“Pulları qaytarmaqdan boyun qaçırmamışam”

Məhəmməd Mustafayev qeyd edib ki, zərərçəkmiş şəxslərin öz adlarına götürdüyü 20000 manat pulun çox hissəsini üzərinə hesablanmış faizlə birlikdə “Mol bulak” BOKT-na qaytarıb: “Arada yenə də çətinliyə düşdüyümdən bir neçə ay ödəniş edə bilməmişəm. Bundan istifadə edən “Mol bulak” BOKT-nın əməkdaşları borcluları, yəni hazırkı iş üzrə zərərçəkmiş şəxsləri narahat etməyə, kredit borclarının dərhal ödənilməsini tələb etməyə, qanunsuz təsir və təzyiqlər göstərməyə başlayıb. Kredit təşkilatının rəhbərləri borclulardan hədə-qorxu ilə mənə qarşı ərizələr alaraq polisə və

prokurorluğa göndəriblər. Mənim zərərçəkmiş şəxsləri aldatmaq, etibarlarından sui-istifadə edərək pullarını ələ keçirmək niyyətim olmayıb. Onlardan borc aldığım pulları qaytarmaqdan isə heç vaxt boyun qaçırmamışam. İşlərim qaydaya düşməyə və borcları qaytarmaq üçün imkanlar yaranmağa başlayanda barəmdə cinayət işi qaldırılıb. Nəticədə bütün planlarım və ümidlərim alt-üst olub. Hesab edirəm ki, heç bir cinayət törətməmişəm, mənimlə zərərçəkmiş şəxslər arasında şifahi surətdə borc müqaviləsi bağlanıb. Mənim həmin müqavilə üzrə öhdəliyimi yerinə yetirə bilməyim isə cinayət hadisəsi kimi qiymətləndirilməməlidir. Mənə qarşı irəli sürülmüş ittiham üzrə barəmdə bəraət hökmünün çıxarılmasını xahiş edirəm”.

“Özümü zərərçəkən hesab etmirəm”

Adına kredit götürülən Müzamiddin Əhmədov bildirib ki, Məhəmməd Mustafayev onun həmkəndlisidir, həmişə yaxşı münasibətləri olub: “2013-cü il sentyabr ayında Məhəmmədə sahibkarlıq fəaliyyətini genişləndirməsi üçün pul lazım olub. Bu səbəbdən məndən 3000 manat borc pul istəyib. Lakin məndə borc verməyə pul olmadığına görə həmin 3000 manat pulu Balakən şəhərində fəaliyyət göstərən “Mol bulak” BOKT-dan kredit götürərək Məhəmmədə vermişəm. Məhəmməd kredit üzrə aylıq ödənişlərin vaxtlı-vaxtında özü tərəfindən ödənilməsini öhdəsinə götürüb. Həqiqətən də Məhəmməd kredit borcu 4-5 ay ödəyib. Lakin arada çətinlik yarandığından krediti ödəməyə imkanı olmayıb. “Mol bulak” BOKT-nın əməkdaşları ödənişi məndən tələb etməyə başlayıblar. Əgər Məhəmməd tutulmasaydı “Mol bulak” BOKT-na olan kredit borcların hamısını ödəyəcəkdi. Lakin buna imkan verilmədi. Hаzırdа mənim “Mol bulаk” BOKT-nа 1500 mаnаt borcum qаlıb. Özümü zərərçəkmiş hesab etmirəm. Çünki Məhəmməd Mustafayev məni aldatmayıb və etibarından sui-istifadə etməyib. Könüllü olaraq kredit götürərək Məhəmmədə borc vermişəm. Məhəmməd Mustafayevə qarşı heç bir tələb və şikayətim yoxdur”.

“Banka kredit borcumuz qalıb”

Adına kredit götürülən digər şəxs Osman Abdullayev bildirib ki, 2013-cü ilin iyul ayında Məhəmməd onun evinə gələrək 10000 manat lazım olduğunu deyib: “Məhəmmədə pulumun olmadığını bildirdim. O, mənim, qızım Şümeysətin və qardaşım Həsənin hər birimizin adına bankdan 3000 manat kredit götürdüm və ona verməyimi xahiş etdi. O, pulun banka ödənişini hər ay özünün təmin edəcəyinə vəd verdi. Məhəmmədin verdiyi vədə inanaraq öz adıma, qardaşım Həsən və qızım Şümeysət də öz adlarına hərəmiz “Mol bulak” bankdan 3000 manat, cəmi 9000 manat pul götürdük. Həmin pulu Məhəmmədə verdik. Məhəmməd kreditin qaytarılması ilə

bağlı müəyyən qədər ödənişlər etdi və sonrа ardını ödəməyə imkanı olmadı. “Mol bulak” bankın işçiləri kreditin ödənilməsini bizdən tələb edərək müxtəlif təsir tədbirlərinə əl atdılar. Hətta VAZ-2106 markalı avtomobilimi satmağa məcbur etdilər. Onlar qalan kredit borclarını özləri ödəməli oldular. Hazırda “Mol bulаk” BOKT-nа mənim 1500 mаnаt, qızım Şümeysətin 1272 manat və qardaşım Həsənin 1250 manat borcumuz qаlıb”.

Osman Abdullayev bildirib ki, Məhəmməd onları aldatmayıb və imkanı olmadığına görə banka kredit pullarını özünün ödəyəcəyi barədə vədinə əməl edə bilməyib: “Məhəmməd Mustafayevdən heç bir tələb və şikayətin yoxdur. Yalnız bizə dəymiş mаddi zərərin aradan qaldırılmasını, yəni banka ödədiyimiz və borclu qaldığımız pulların Məhəmməd Mustаfаyev tərəfindən ödənilməsini tələb edirik”.

Niyə cinayət işi başlayıb?

Nüranə Ölkəliyeva da bildirib ki, bankdan kredit götürərək həmkəndlisi kimi tandığı Məhəmməd Mustafayev ona təcili pul lazım olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, Məhəmməd tbankdan 500 manat götürməyi, həmin pulu hər ay banka özü ödəyəcəyini deyib: “Məhəmmədin verdiyi vədə inanaraq həmin vaxtlarda Balakən şəhəri ərazisində olan “Molbulak” bankından 500 manat pul götürüb Məhəmmədə vermişdir. Məhəmməd isə pulu götürdükdən sonra cəmi 50 mаnаt ödəniş edib, qalan kredit borcunu ödəməkdən yayınıb. Onа görə də məcbur olaraq bаnkа olаn 450 mаnаt borcunu özüm ödəmişəm”.

Bаlаkən rаyon Polis Şöbəsinin İstintаq Bölməsinin müstəntiqi Məhəmməd Əliyev bildirib ki, Məhəmməd Mustаfаyevin cinаyət işinii ibtidаi istintаqı onun tərəfindən аpаrılıb: “Bаlаkən rаyon Kаtex kənd sаkinləri Ramin Osmаnov, Osman Abdullаyev, Şümeysət Abdullаyevа, Həsən Abdullаyev, Məryəm Qаsımovа, Müzamiddin Əhmədov, Ramiz Hobolov və Nüranə Ölkəliyevаnın ərizələri əsаsındа onlаr iş üzrə zərərçəkmiş şəxs qismində tаnınаrаq dindiriliblər. Dindirmə zаmаnı təqsirləndirilən şəxs və zərərçəkmiş şəxslərə heç bir təsir göstərilməyib. Onlаr sərbət ifаdə verərək ifаdələrini öz imzаlаrı ilə təsdiq ediblər”.

Məsələ ilə bağlı “Mol bulak” BOKT-ın (bank olayan kredit təşkilatından) fəaliyyəti ilə bağlı araşdırma aparmaq istəsək də, buna nail ola bilmədik. Çünki kredit təşkilatının rəsmi internet səhifəsi olsa da, həmin səhifə fəaliyyət göstərmir, ümumiyyətlə açılmırdı. Buna görə də Məhəmməd Mustafayevin kredit təşkilatının Balakən filiali ilə bağlı səsləndirdiyi ittihamlara bank olmayan kredit təşkilatının rəhbərləri tərəfindən cavab ala bilmədik.

Hacı Zeynalov

www.gundemxeber.az