Məcburi olmayan icbari audit

Üç ildir hökumət icbari müstəqil auditdən yayınan kommersiya təşkilatlarının aşkarlanması mexanizminin tətbiqi məsələsində qərara gələ bilmir. Eyni zamanda, auditorlara müraciət səviyyəsi azalır.
2011-ci ilin fevralında parlament bu tip inzibati qanunpozmalarda vəzifəli şəxslərə (300-600 manat) və hüquqi şəxslərə (1500-2500 manat) cəza tədbiri müəyyən edib, dövlət başçısı isə həmin ilin aprelində Nazirlər Kabinetinə tapşırıb ki, 2 aya bu cəriməni tətbiq edəcək orqanı göstərsin. Amma Nazirlər Kabineti mürgüləyir.
Bu məsələnin həlli üzrə təklifi Auditorlar Palatası bir neçə dəfə hazırlayaraq hökumətə təklif edib. AP-da hesab edirlər ki, müstəqil auditdən yayınmaya görə inzibati məsuliyyəti Auditorlar Palatasının təqdimatı üzrə şəhər (rayon) məhkəmələri müəyyən etməlidir. Vergilər Nazirliyi AP ilə birgə hər ilin sonu üçün müstəqil audit keçirilməli təşkilatların siyahısını hazırlamalı, növbəti mərhələdə Palata auditdən yayınan kommersiya təşkilatlarını aşkarlamalıdır.
Hökumətin ləngliyi olunla nəticələnib ki, ölkədə müstəqil auditdən keçmə səviyyəsi azalıb. 2011-ci ildə müstəqil auditorlara 34 65 subyekt müraciət edib. Bu, 2010-cu ildəkindən 1,8% azdır, deyə AP-da Turan-a bildiriblər. Nazirlər Kabinetinin 27 may 2010-cu il tarixli №97 «Kommersiya təşkilatlarının illik maliyyə hesabatları və birləşdirilmiş maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsi və dərc olunması haqqında» qərarına əsasən, illik maliyyə hesabatları təsisçilərin təsdiqi üçün 30 aprelə kimi təqdim edilməlidir. Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatı hazırlayan təşkilatlar onları 30 iyuna kimi təsdiq etməlidir. Bu təşkilatlar illik maliyyə hesabatlarını audit rəyi ilə birgə mətbuatda dərc etdirməlidirlər. Heç kim cərimə etmədiyi üçün şirkətlər qorxmadan müstəqil audit və maliyyə hesabatının dərc edilməsindən yayınırlar. Maraqlıdır ki, konsolidə edilmiş maliyyə hesabatı hazırlamayan bir çox təşkilatlar səhmdarların (təsisçilərin) ümumi yığıncağını ikinci, üçüncü, bəzən isə dördüncü rübdə keçirirlər. Qanunvericilik isə maliyyə hesabatlarının təsdiqi müddətini dəqiq göstərib – 30 aprel. Bir qayda olaraq, qiymətli kağız emitentlərinin fəaliyyətinə nəzarət edən Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi və illik maliyyə hesabatının icra və dərc edilməsinə nəzarət edən Maliyyə Nazirliyi bunları “görmür”.
Xatırladaq ki, bank və sığorta şirkətləri, səhmdar cəmiyyətləri, MMC-lər, holdinqlər, maliyyə-sənaye qrupları, təbii inhisar subyektləri, fondlar, QHT-lər, bələdiyyələr və s. təşkilatlar müstəqil auditdən keçməlidir. Müstəqil auditdən keçməkdən yayınma ilə bağlı İnzibati Xətalar Məcəlləsinə əlavələr 13 aprel 2011-ci ildə qüvvəyə minib. Amma bu tələbi pozan heç bir subyekt məsuliyyətə cəlb edilməyib.