İqtisadçılar hesablayır ki, neft qiymətlərinin 20 faiz qalxması iqtisadi yüksəlişin 0,5 faizini “yeyəcək”

Dünya bazarında neftin qiymətinin yüksələn xətlə getməsi hasilatçı ölkələri sevindirsə də, bir çox iqtisadi analitiklər, beyin mərkəzləri bundan narahatdırlar. Belə ki, Böyük Britaniyanın “The Telegraph” qəzeti yazır ki, təhlilçilərin xəbərdarlığına görə yüksək neft qiymətləri qlobal iqtisadi yüksəlişi poza bilər. Neft qiymətləri 2017-ci ilin iyunundakı aşağı səviyyəsindən hazırda 50 faiz yüksəlib. Neftin bahalaşması isə dünyada inflyasiyanın yüksəlməsi deməkdir.

JP Morgan və Barclays gələn il üçün neftin füçers qiymətlərini qaldırıblar. Morgan Stanley bildirir ki, bu öz növbəsində inflyasiya proqnozlarının da yüksəlməsinə səbəb ola bilər, çünki yüksək neft qiymətləri bir qayda olaraq daha yüksək enerji və yanacaq qiymətləri deməkdir. Bu, nəticə etibarilə başqa malların, o cümlədən ərzaq və xidmətlərin qiymətlərinin qalxmasına səbəb olur. Ekspertlər bildirirlər ki, inflyasiyanın yüksəlməsi iqtisadi artımı yavaşıdır, çünki bu halda mərkəzi banklar uçot faizini daha çevik qaldıra bilirlər. Lakin təhlilçilər bunu da qeyd edirlər ki, neft qiymətlərinin qalxmasına elə qlobal iqtisadiyyatın özü rəvac verib. İqtisadi yüksəliş bir qayda olaraq neftə tələbatı artırır. Təhlilçilərin fikrincə, iqtisadi artım bu ilin sonunadək neftə olan tələbatı günə 98, 6 milyon bareldən 101, 1 milyon barelə qaldıracaq. Digər tərəfdən, neft qiymətlərinin qalxmasına Venesuelada təchizatın çökməsi, OPEC-in hasilatı ixtisar etməsi də başlıca səbəblərdən biridir.

Neft qiymətlərinin qalxması ABŞ-da şist neft hasilatını da yüksəldəcək. Digər ölkələr də qiymət artımından həvəslənib hasilatı artıra bilərlər.

İqtisadçılar hesablayır ki, neft qiymətlərinin 20 faiz qalxması iqtisadi yüksəlişin 0,5 faizini “yeyəcək”.

Bu da ilk növbədə inkişaf etməkdə olan ölkələrə, xüsusən də əhalinin yoxsul təbəqəsinə təsir edəcək. Çünki neftin bahalaşması ilə dünyanın bütün ölkələrində istehsal məhsulları bahalaşa bilər. Neft, dolayısı ilə yanacaq məhsullarının həm istehsalında, həm də daşınmasında mühüm rol oynadığından maya dəyərinin də əsasını təşkil edir.

Vüqar Bayramov ile ilgili görsel sonucu

Mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov isə hesab edir ki, neftin hazırkı qiyməti hələ ki iqtisadi inkişafı əngəlləyəcək qədər yüksək səviyyədə deyil: “Neft hələlik dünya iqtisadiyyatında inflyasiyanı artıracaq qədər bahalaşmayıb. Ümumilikdə isə dünya bazarında neftin qiymətinin artması birmənalı şəkildə inflyasiyaya təsir göstərən faktordur. Enerji məhsul istehsalında ən çox yer tutan xərc maddələrindən biridir. Sözsüz ki, enerjinin bahalaşması nəticədə məhsulların xərcinin artmasına gətirib çıxarır. Lakin hələ ki neftin hazırkı qiymətləri ”The Telegraph" qəzetinin yazdığı kimi, ciddi inflyasiya yaratmır. Qiymətləndirmələr də göstərir ki, əgər neftin bir barel üçün qiyməti 80 dollardan yüksək olarsa, bu halda inflyasiya yarada bilər. İndiki məqamda neftin bir barelinin 70 dollardan aşağı qiymətə satıldığını nəzərə alsaq, bu, inflyasiya yaradıcı hədd hesab edilmir. Qara qızılın istənilən həddə bahalaşması məhsul istehsalında xərc maddələrinin artmasına səbəb olur. Lakin indiki məqamda istehlakçı ölkələri yoxsullaşdıracaq səviyyədə inflyasiya yaradıcı effektə malik deyil".

İqtisadçı ekspert onu da diqqətə çatdırdı ki, dünya bazarında neftin qiymətinin kəskin artacağı proqnoz edilmir: “ABŞ və Kanadada şist neft hasilatının artması da gözlənilir. Bu da qiymət artımın qarşısını alan faktorlaran biridir. O baxımdan hələlik belə bir təhlükə yoxdur. Mövcud şərtlər daxilində neft bazarında ciddi qiymət artımları proqnoz edilmir”.

Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, qiymət artımı hasilatın da artmasına gətirib çıxarır: “Bu da son nəticədə dünya bazarına çıxarılan məhsulun həcminin artmasına gətirib çıxarır və qiymətlərin kəskin aşağı düşməsinə səbəb olan faktora çevrilir. Bu səbəbdən bir sıra OPEK ölkələri, o cümlədən İran neftin hazırkı qiymətlərindən belə narahatlıqlarını ifadə edirlər. Bu, yeni bir fikir deyil, uzun müddətdir müzakirə edilən məsələdir. 2014-cü ildə neftin qiymətinin ucuzlaşmasının səbəblərindən biri də təklifin tələbi kəskin üstələməsi ilə bağlı idi. Nəzərə alınmalıdır ki, qiymət artımı hasilatı stimullaşdırır. Bu da kəskin qiymət azalmalarına səbəb ola bilər. Hazırda OPEK də kəskin qiymət artımında maraqlı deyil. ABŞ-ın şist nefti yenə də OPEK üçün rəqib olaraq qalmaqdadır”.

İqtisadçı sonda onu da vurğuladı ki, bu ilin sonuna qədər neftin qiymətini proqnozlaşdırmaq çətin məsələdir: “Burada çox müxtəlif faktorlar var. Hətta BP kimi iri şirkət belə neftin qiymətini proqnozlaşdırmır. Neftin qiyməti ilə bağlı beynəlxalq proqnozlara diqqət yetirsək, 2018-ci il üçün orta qiymət 60-70 dollar intervalı əsas götürülür. Güman edilir ki, neftin qiyməti 70 dollarlıq həddi kəskin keçməmək şərtilə, əsasən 60 dollar ətrafında formalaşacaq. Sözsüz ki, burada şist neftin bazara çıxarılan həcmi, ABŞ-da neft sektorunda istifadəyə veriləcək quyuların sayı, eyni zamanda iqtisadi və siyasi faktorlar da birbaşa təsir göstərəcək. Hələ ki beynəlxalq analitiklər neftin qiymətinin bu il üçün 60 dollar ətrafında olacağı proqnozu üzərində daha çox dayanırlar”.