“The Financial Times” Azərbaycan qazını Avropadakı perspektivlərindən yazdı

“The Financial Times” qəzeti Azərbaycan qazının Avropaya nəqli layihəsindən yazıb.

Virtualaz.org saytının xəbərinə görə, qəzetin məqaləsində deyilir ki, Avropa İtttifaqı az qala 10 il ərzində ambisiyalı və hətta absurd plan - Xəzər dənizinin qazını minlərlə kilometr məsafəyə nəql edib Avropanın mərkəzinə çatdırmaq planı üzərində işlədi. Çünki Avropa Rusiyadan güclü qaz asılılığını azaltmağa çalışırdı.

“Plan nəhayət ki, ötən ay, dekabrda işə düşsə də onun perspektivləri hələ də tam aydın deyil” - deyə məqalədə bildirilir.

Qəzet yazır ki, Bakıda imzalanmış razılaşma BP-nin rəhbərlik etdiyi konsorsiumun 28 milyard dollarlıq “Şahdəniz-2” layihəsini başlatmasına imkan yaradıb. Bu yataqdan çıxarılan qaz iki böyük boru kəməri ilə nəql olunacaq. Onlardan biri TANAP adlanır və bütün Türkiyə boyu uzanacaq. Digəri isə TAP adlanır və Yunanıstandan keçərək İtaliyaya daxil olacaq. Bütün bunlar - qazın hasil edilməsi və onu nəql edəcək kəmərlərin çəkilməsi 45 milyard dollara başa gələcək.

Bununla belə Avropa İttifaqına bu kəmərlərlə daxil olacaq qazın həcmi ildə cəmi 10 milyard kubmetr təşkil edəcək. Hansı ki, bu, Avropanın qaza olan 500 milyard kubmetrlik tələbatının cəmi 2 faizini təşkil edir. Rusiyanın “Qazprom” şirkəti Avropaya bundan 15 dəfə çox qaz satır.

“Təəccüblü deyil ki, “Qazprom”un menecerləri şəxsi söhbətlərdə Azərbaycan qazının Avropda “təxminən barbekyu bişirməyə bəs edəcəyini” deyirlər” - deyə məqalədə bildrilir.



“The Financial Times” yazır ki, layihənin tərəfdarları qaz həcminin gələcəkdə arta biləcəyini deyirlər.

“Bu, həm qaz mənbələrinin, həm marşrutların diversifikasiyası üçün böyük məşqdir” - deyə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının energetika və təbii sərvətlər layihələri üzrə meneceri Rikkardo Puliti bildirir. Bank bu günlərdə “Şahdəniz” konsorsiumunun iştirakçısı olan “LUKoil” şirkətinə 200 milyon dollar kreditin ayrılması məsələsinə baxmalıdır.

Cənab Puliti üçün məsələ Azərbaycan qazının daxil olacağı İtaliya və digər potensial bazarlara diqqəti cəlb etməkdir. Bu vaxta qədər Avropa sovet dövründə çəkilmiş nəhəng boru kəmərləri sisteminin hökmranlığı altında idi. Şərqdən Qərbə uzanan bu kəmərlərlə Sibirin zəngin yataqlarından qaz şərqi Almaniyaya və Varşava blokunun üzvü olan digər ölkələrə nəql edilirdi.

“İndi TANAP və TAP kəmərlərindən ibarət Cənub enerji dəhlizi yeni nəql marşrutları əmələ gətirməklə bu sxemi pozur. Bu, hazırda Rusiya qazından asılı olan ölkələr üçün böyük üstünlükdür” - deyə Puliti bildirir.

Məsələn, uzunmüddətli müqavilə çərivəsində Bolqarıstan Azərbaycandan hər il 1 milyard kubmetr qaz alacaq. Gələcəkdə Adriqatik dənizinin sahili boyu İtaliyadan Albaniyaya çəkiləcək kəmər sayəsində qaz Çernoqoriya və Bosniyadan keçməklə Xorvatiyaya daxil olacaq. Bu, hələ də qaz şəbəkəsinə heç bir çıxışı olan Çernoqoriya üçün xüsusən faydalı olacaq.

Cənub dəhlizinin digər əhəmiyyəti budur ki, gələcəkdə bu dəhlizlə digər mənbələrdən də qaz Avropaya daxil ola bilər. “Eurasia Group”dan analitik Lesli Palti-Qusman deyir ki, Türkmənistan, Kipr, hətta İraqın şimalından qazın bu marşrutla nəqli mümkündür.

Doğrudan da “Şahdəniz”in ikinci mərhələsinə dair müzakirələr gedəndə mənzərə ciddi ölçüdə dəyişib. Aralıq dənizinin şərq hissəsində və İraq Kürdüstanında böyük qaz yataqları aşkar olunub. İsrail sahillərində aşkar olunmuş qaz asanlıqla TANAP-a vurula bilər. Eyni zamanda Azərbaycanın özündə “Abşeron” kimi iri qaz yatağı aşkar olunub. Baxmayaraq ki, bu yataqdan qaz hasilatı üçün illərlə vaxt lazımdır.

Cənub dəhlizinin digər müsbət aspekti odur ki, BP və onun tərəfdaşları Avropa alıcıları ilə “Qazprom”dan ciddi fərqlənən alqı-satqı müqaviləsi bağlayıblar. Rusiya şirkəti ənənəvi olaraq müştəriləri üçün qazın qiymətini neftə indeksləşdirməklə müəyyən edir. Baxmayaraq ki, “Şahdəniz”ə dair alqı-satqı müqavilələrinin bir çoxu da neftlə bağlıdır, bununla belə müqavilələrin bir çoxu Avropa qaz bazarındakı qiymətlərə uyğunlaşdırılıb.

Hazırda “Qazprom” Avropada satdığı qazın qiymətini neftə indeksləşdirməyinə görə təzyiqlər qarşısındadır və şirkət xüsusən Qərbi Avropa ölkələrində bu praktikanı aradan qaldırmaq tələbləri ilə üzləşir.

“The Financial Times” yazır ki, “Şahdəniz”ə dair Bakıda müqavilə imzalanması mərasimi nə qədər dəbdəbəli olsa da qeyri-müəyyənlik də qalır. Bəzi ekspertlər hətta sual edir: ümumiyyətlə Avropaya Azərbaycan qazı lazımdırmı?



Qitədə qaza olan tələbat xüsusən iqtisadi geriləmə üzündən kəskin azalır, digər tərəfdən ABŞ-da şist qazı hasilatında yaşanan bumla əlaqədar hasil olunan ucuz daş kömür Avropa üçün ucuz enerji mənbəyinə çevrilir.

Bununla belə əksər proqnozlara görə, Avropanın qaza olan tələbatı növbəti onillikdə yenidən artacaq. Ola bilsin ki, tələbat “Şahdəniz-2”dən ilk qaz hasil olmazdan daha əvvəl artsın. Avropa İttifaqında daş kömürə olan yüksək vergi məcbur edəcək ki, elektrik stansiyaları da qaza keçsin. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının meneceri cənab Pulitinin sözlərinə görə, bu zaman Azərbaycan qazının Avropa üçün əhəmiyyəti böyük olacaq.