Avropanı Rusiyanın asılılığından xilas edəcək
Azərbaycan qazı ölkəmizə Qarabağı “qazandıracaqmı”?

Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana baş tutan bir günlük səfərinin ardınca ABŞ dövlət katibi Con Kerrinin ölkəmizə səfəri gözlənilir. Dünyada baş verən son hadisələrin fonunda Azərbaycanın diqqət mərkəzində olduğu görünür. Aprelin 2-də Türkiyə Silahlı qüvvələri Baş Qərərgah rəisinin, aprelin 4-də Ərdoğanın səfəri, Aprelin 7-də Rusiya Silahlı Qüvvələri Baş Qərərgah rəisinin gözlənilən səfəri ilə paralel bir zamanda ABŞ Dövlət katibinin də bölgəyə səfəri maraq doğurur. Görünən odur ki, dünya güclərinin nüfuz savaşında Azərbaycan mühüm rol oynayan strateji nöqtəyə çevrilib və hər iki tərəf burada öz maraqlarını təmin etməyə çalışır. Rusiyanın Krımı işğal etməsindən sonra məğlub duruma düşən Ağ Ev aktiv siyasi xətt yürütməklə digər postsovet ölkələrini öz tərəfinə çəkmək istəyir. Kremlin dünyaya meydan oxuduğu zamanda Qərb Azərbaycanı əhəmiyyətli tərəfdaşa çevirmək niyyətindədir. Təbii ki, bunda Avropanın iqtisadi və siyasi maraqları xüsusi rol oynayır. Bir müddət öncə, Barrozunun Avropanı Rusiyanın qaz asılılığından xilas etmək üçün Azərbaycan qazının alternativ olduğunu söyləməsini xatırlasaq, bu maraqların haradan qaynaqlandığını bilmək olar. Con Kerrinin səfər proqramı və aparacağı müzakirələr barədə məlumatlar gizlin saxlanılsa da qaz faktorunun əsas olacağını söyləmək üçün bəzi təxminlər var. Kerrinin Brüssel çıxışının Dövlət Departamentinin saytında yerləşdirilən stenoqramında “Bu gün keçirdiyimiz iclasın gündəliyində Azərbaycan qazının Türkiyəyə, oradan isə Avropaya nəql məsələsi durur” deməsi səfərin məqsədləri barədə fikir yürütməyə imkan verir. Bu gün Avropanı Rusiya qarşısında məğlub duruma salan əsas amilin məhz qaz faktoru olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycanın Qərb ölkələri üçün hansı əhəmiyyət daşıdığını görərik. Düzdür bir çox ekspertlər hələ ki, Azərbaycan qazının Avropaya nəqlinin bu tezliklə baş tutmayacağını söyləyərək Kerrinin səfərində qaz amilinin əsas olmayacağını bildirirlər. Avropaya qaz nəqlinin nəzərdə tutulduğu “Şahdəniz 2” layihəsi ötən il imzalansa da tezliklə qazın Avropaya çıxarılması mümkün deyil. Məlumdur ki, qazın şıxarılması 2018-ci ilə planlaşdırılıb. Qazın Türkiyə üzərindən ilk nəqli isə ən tez 2019-cu ildə mümkün olacaq. Belə olan şəraitdə Rusiyanın Avropa üzərində “qaz hegomonluğu” hələ ən azından 5 il də davam edə bilər. Avropanı qazla təmin etmək üçün Qətər və Norveç qazının kifayət etmədiyi məlumdur. Amerikanın isə Avropanı öz qazı ilə xilas etməsi üçün xeyli vaxt lazımdır. Belə olan şəraitdə Rusiyanı Avropanın “sındırmaq” istəyi arzu olaraq qalır. Təsadüfi deyil ki, Rusiya rəsmiləri Qərbin sanksiyalarını bir çox hallarda ironiya ilə qarşılayırlar. Çünki, Avropanın hələ Rusiya qazından xilas olması üçün lazımi şərait yetişməyib.
Amma, istənilən variantda Azərbaycan Avropa üçün xüsusi rol oynamaqda davam edir. Ermənistanın açıq-aşkar Rusiya meyilli siyasəti fonunda bölgədə əlavə güc itirməmək üşün Qərb hər vasitə ilə Azərbaycanı əldə saxlamağa çalışır. Rusiyanın təhdidləri artdıqca Amerika və Avropa ölkələri intensiv səfərlər təşkil etməklə bölgəni tamamilə Rusiya vermək niyyətində olmadıqlarını nümayiş etdirirlər. Ərdoğanın seçkidən sonra dərhal Azərbaycana səfər etməsini də bir çoxları Rusiyaya “Azərbaycan tək deyil” mesajı kimi dəyərləndirirlər. Çünki, Rusiya onun maraqlarına zidd addımlar atan ölkələri çox sərt cəzalandırır. Bunun üçün onun əlində kifayət qədər təsirli rıçaqlar var. Avropa Birliyi hələ 2009-cu ildə Praqa sammitində Şərq Tərəfdaşlığı proqramını təqdim etməklə gələcək hədəflərini ortaya qoymuşdu. Həmin proqramda Azərbaycan, Ukrayna, Gürcüstan, Moldova, Belorus, Moldova və Ermənistanın öz strateji maraq dairəsinə daxil etdiyini bəyan etməklə Qərb əslində Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açmışdı. Rusiya isə bölgədə NATO-nun genişlənməsini belə asanlıqla həzm etmək istəmir. Avropanın strateji maraqlarını təmin edən ölkələrin hər biri itkilərlə üzləşir. Gürcüstanın və Ukraynanın Kremlə “dirsək göstərməsi” bu dövlətlərə ərazi itkiləri bahasına başa gəldi. Moldovanın da konkret olaraq Avropa istiqamətini tutması bəllidir. Azərbaycanı öz tərəfinə çəkmək üçün tərəflərin mübarizəsi açıq müstəviyə keçib. 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan Rusiyadan qoparkən Qarabağ Kremlin aktiv qatqıları ilə işğal olundu və problem hələ də açıq qalır. İndiki durumda istənilən hərəkət Qarabağın de-yure itirilməsi ilə nəticələnə bilər. Odur ki, Qərb diplomatiyası Azərbaycanın təlaşlarını nəzərə alaraq hökumətə aşkar və gizlin dəstək vermək istəyir.
Bütün dünya gördü ki, Rusiyanın istənilən aqressiyası qarşısında Qərb ölkələri problemi hərbi müstəviyə keçirməkdən qaçır. Bütün Qərb texnoloqlarının əsas məqsədi Rusiyanı iqtisadi baxımdan çökdürmək, daxilən parçalamaqdır. Xüsusilə, malik olduğu enerji qaynaqları ilə dünyanı təhdid altında saxlayan bir dövləti zəiflətmək üçün iqtisadi faktor xüsusi önəmlidir. Con Makkeyn bu yaxınlarda Rusiyanı dövlət yox, nəhəng yanacaqdoldurma məntəqəsi adlandırmışdı. Rusiya iqtisadiyyatının neft və qaz amilindən asılı olduğunu qiymətləndirən Qərb texnoloqları onu satış bazarından məhrum etməklə çökdürməyi planlaşdırırlar. Avropanın Rusiya qarşısında tam əzələ nümayiş etdirməsi üçün Rusiyanın enerji asılılığından xilas olması zəruridir. Çünki, soyuq Avropa hələ ki, rus qazının istisinə qızınır və başqa çıxış yolları arayır. Belə olduqda altenativ enerji qaynaqları önə çıxır. Təbii ki, Azərbaycan bu baxımdan əhəmiyyətli bazardır. Odur ki, heç olmasa yaxın gələcəkdə bu planı reallaşdırmaq üçün Azərbaycanı nəyin bahasına olursa-olsun əldə saxlamaq lazım gəlir. Qərbin, Amerikanın son aktivliyi də bu səbəbdəndir. Con Kerrinin gözlənilən səfərində rəsmi Bakıya Rusiya təzyiqləri qarşısında müəyyən güzəştlər vəd olunacağı gözlənilir. Nəzərə alsaq ki, Kerrinin səfər proqramında hələ ki, İrəvan ziyarətinin olacağı ilə bağlı məlumatlara rast gəlinmir, onda Azərbaycana və Gürcüstana baş tutacaq səfərin sırf Rusiyaya qarşı olacağını təxmin etmək olar. Hal-hazırda Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün ABŞ öz ehtiyat rezervlərini belə açmağa hazırdır. İrandan, İraqdan, Qətərdən, Liviyadan, Türkmənistandan, Azərbaycandan olan alternativ qaynaqlardan istifadəni reallaşdırmaq üçün də aktiv iş gedir. Avropa özünü xilas etmək üçün bütün variantları gözdən keçirir. Ölkəmizin də Qərb diplomatiyasının diqqətinə düşməsi bu səbəbdəndir. Belə olan şəraitdə Azərbaycan Qarabağ məsələsinin həllində beynəlxalq təzyiqləri artırmaq üçün əlverişli şərait qazanıb. ABŞ Dövlət Katibinin səfərində bu barədə danışıqlar olacağı da şübhəsizdir. Azərbaycan öz qazı ilə Qarabağı qazanmaq üçün diplomatik aktivliyini artırmalıdır. Hər halda Avropanı donmaqdan xilas etmək üçün dondurulmuş münaqişələrin də donunun açılması lazımdır.
SƏRDAR MUSA