Fərqli fikirlərə qarşı aqressivlik siyasi böhrana aparır

Çox qəribə vəziyyət yaranıb. Ölkədə hər qrupdan olan insanları həbs edirlər. Aylarla maaşını ala bilmədiyinə görə etiraz edən fəhlə də, təhqir olunduğuna dözə bilməyib hikkələnən rayon sakini də, “əsgər ölümlərinə dur”-deyən gənc də zindana atılır, hansısa cümə xütbəsində kəskin fikirlər səsləndirən dindar da. Bəs, bu cür inzibati metodlarla cəmiyyətdəki narazılığın qarşını almaq mümkündürmü?
İlk əvvəl ondan başlayaq ki, bir ölkədə fəhlədən tutmuş ziyalıya, gəncdən tutmuş din xadiminə qədər hər kəs etiraz edirsə, deməli orada böyük problemlər var. Ortaya çıxan etirazlar da problemlərin nəticəsidir. Mübarizə aparılacaqsa, o, səbəbə qarşı yönəlməlidir, nəticəyə qarşı yox. Üstəlik, təcrübə də göstərir ki, narazılığın kök saldığı toplumlarda nəticəyə qarşı aqressiv tutum nəinki effektli olmur, əksinə, problemləri dərinləşdirir. Xüsusilə də o zaman ki, nəticəyə qarşı mübarizə problemi lokallaşdırmağa yox, əhatə dairəsinin böyüdülməsinə xidmət edir.
Hakimiyyətin fərqli fikir daşıyıcılarına qarşı apardığı mübarizə də əslində mahiyyət etibarilə problemin lokallaşmasına deyil, daha da genişlənməsinə və nəticədə qorxulan xofun reallığa çevrilməsinə xidmət edir. Çünki fərqli fikirlər bir çoxlarının təsəvvür etdiyi kimi dağıdıcı xarakter daşımır, əksinə o, istənilən cəmiyyəti sosial təlatümlərdən qoruyan, toplumun dinc və əmin-amanlıq şəraitində inkişafını təmin edən əsas ünsürdür. Müxtəlif fikirlərin rəqabəti, qarşılıqlı təsir imkanları sayəsində demokratik dövlətlər indiki inkişaf səviyyəsinə qədəm qoymuş və uzunömürlülük qazanmışlar. Başqa fikirlərə qarşı aqressiv münasibət bəsləyən ölkələr isə özünü layiq olduğu kimi inkişaf etdirə bilməmiş və tarix səhnəsindən silinmişlər. Bu mənada fikir plüralizmi yalnız vətəndaşın söz və ifadə azadlığı deyil. Həm də cəmiyyətin hərtərəfli inkişaf mexanizmi, dövlətin ömrünü uzadan ən effektli vasitədir. Nə yazıq ki, fikir plüralizmi sahəsində onsuz da büdrəyən cəmiyyətimizin getdikcə bu təməldən uzalaşdığını müşahidə edirik. Bu uzaqlaşmanın əsas səbəbi isə hakimiyyətinin təkdüşüncəli toplum yaratmaq istəyindən irəli gəlir. Sovet sisteminin qalıntıları olan məmurlar ordusunun hələ də iş başında olması və onların yeni tərzdə işləyə bilməməsi istər-istəməz fərqli fikirlər arasındakı münasibətləri sakit məcradan çıxarır, onları qarşı-qarşıya qoyur.
Hakim düşüncənin cəmiyyətdəki bütün digər fikir daşıyıcılarına düşmən gözüylə baxması və onları eyni anda cəzalandırmağa çalışması isə vəziyyəti daha da tündləşdirir, bütün tərəflərin eyni cəbhədə birləşməsinə, və fikir müxtəlifliyinin inkişafının qarşısını kəsməsinə xidmət edir. Nəticədə cəmiyyət ətrafa yalnız ağ və ya qara rəngi görə bilən gözlüklə baxmağa başlayır, “ya məndən ol, ya mənə qarşı ol” fəlsəfəsinin hakim olduğu topluma çevrilir. Bu isə sabahın mütləq mənada qarşı-qarşıya gələn, ideoloji münaqişələr və savaşlar içərisində çabalayan toplumunu yaratmaq deməkdir.
Tək təfəkkürlü toplum yaxın tarixə qədər bəlkə də hakimiyyətləri qorumağın ən asan yolu idi. Müasir çağımızda isə bu cür siyasi bölünmələr ən böyük zərbəni hakimiyyətin özünə vurur. Ən azı ona görə ki, həm bütün rəqiblərin daha sıx birləşməsinə yol açır, həm də narazılar auditoriyasının artması istər-istəməz cəmiyyətin bu vaxta qədər passivliyi ilə seçilən təbəqələrini də aktivləşdirir.
Buna ən bariz misal olaraq Hacı Talehin həbsinə etiraz edən dindar elektoradın Nardaranda keçirdikləri mitinqdə “Nida” Vətəndaş Hərəkatını açıq şəkildə dəstəkləyən çıxışlar etməsini göstərmək olar. Halbuki, indiyə qədər cəmiyyətimizdə dünyəvi və dini düşüncə mənsubları bir-birini həzm edə bilmir və biri digərini anti-milli qüvvələrlə əməkdaşlıqla günahlandırırdılar. Hətta dindar kəsimin haqlarını müdafiə etdiyi Hacı Taleh Bağırov həbsindən bir neçə həftə əvvəlki çıxışlarından birində müxalifətlə iqtidarın bir medalın iki üzü olduğunu söyləyirdi. Eynilə, özünü demokratik müxalifət adlandıran digər kəsim də dindarlara İranın və ya Səudiyyə Ərəbistanının adamları kimi baxırdılar. İndi isə iki fərqli qütbün, hətta belə demək mümkünsə, çarpışan tərəflərin adamları getdikcə eyni cəhbədə birləşməyə doğru gedirlər.
Onların ittifaqlarını gücləndirən amillər də var, təbii. Bu amilləri ölkədəki iqtisadi böhranın dərinləşməsi, sosial ədalətsizliyin baş alıb getməsi və informasiya texnologiyalarının qloballaşması kimi başlıqlar altında sıralamaq olar. Qısa şəkildə desək, cəmiyyətimizdə sosial narazılığın artması və iqtisadi böhranın dərinləşməsi getdikcə birləşmə meyli göstərən qütblərarası ittifaqların sıralarını yeni qüvvələr hesabına sıxlaşdırır və gücləndirir. Digər tərəfdən sosial şəbəkələrin ictimai rəy yaradıcılığında rəsmi KİV-ləri üstələməsi və kökü xaricdə bitən bu informasiya ağaclarının budamasında rəsmilərin qarşılaşdıqları çətinliklər qüvvələr nisbətini hakim zümrənin əleyhinə çevirir. Bu vəziyyətdə sosial təlatümlər risqini azaltaq üçün ən gözəl yol fikir plüralizminin qarşısını kəsən addımlar atmaq yox, əksinə buna münbit şərait yaratmaqdır.