Son 5 ildə idman sektoruna 360 milyon manat vəsait ayrıldığı xatırladılır və bu vəsaitin böyük hissəsinin olimpiya mərkəzlərinin, stadion və digər idman komplekslərinin tikintisinə
“Təqribən 10 ildir ölkədə idman kompleksləri tikilir və bu müddətdə əhalinin 5 faizi həmin komplekslərdə idmanla məşğul olursa, demək, istənilən nəticə əldə olunmayıb»

«Azərbaycan idmanında təmsil olunan 15 əcnəbi idmançı qanunauyğun milliləşdirilməyib». Dünən açıqlanan və «Azərbaycanda idmana qoyulan sərmayə və şəffaflığın təmin edilməsi» adlanan hesabatda belə deyilir. Dörd qeyri-hökumət təşkilatının açıqladığı bu hesabatda 7 idman növündə təmsil olunan əcnəbi idmançıların pasport bilgiləri verilib. «Azərbaycan Miqrasiya Mərkəzi» İctimai Birliyinin sədri Əlövsət Əliyevin fikrincə, vətəndaşlıq alan bu idmançılar nə yaşayış yerində qeydiyyatı, nə də şəxsiyyət vəsiqəsi var.
Əlövsət Əliyev deyir ki, əcnəbi idmançıların milliləşdirilməsi barədə ayrıca qanun olmasa da, vətəndaşlığın sadələşdirilmiş qaydada verilməsi bir neçə qanun və prezident fərmanı ilə tənzimlənir. Onun fikrincə, bəzi qanuni imkanlar olsa da, bunlar gözardı edilib. Birlik sədri düşünür ki, əcnəbi idmançıların milliləşdirilməsi prezident səviyyəli məsələdirsə, onların hər biri haqqında da ayrı-ayrılıqda prezident sərəncamı olmalıdır: «Azərbaycan prezidentinə səlahiyyət verilir ki, idmanda yüksək nailiyyətlər əldə etmiş əcnəbi idmançılar sadələşdirilmiş qaydada ölkə vətəndaşlığı alsın. Amma onların heç birini prezident təsdiq etməyib. Hamısı qanunsuz olaraq Azərbaycan pasportu alıb».
Əlövsət Əliyevə görə, prezident bu məsələdə öz səlahiyyətlərindən istifadə edərsə, mövcud problemlər aradan qalxar və qeyri-şəffaflığa da aydınlıq gətirilə bilər: «Təklif edirik ki, prezident bu səlahiyyətindən yararlansın. Düzdür, əcnəbi idmançıların idman sahəsində böyük nailiyyətlər qazanması da sübuta yetirilməlidir. Yalnız bundan sonra həmin şəxslərlə bağlı hazırlanmış sənədlər prezidentə təqdim olunmalı və o da öz növbəsində əcnəbi idmançıların hər biri haqqında sərəncam imzalayaraq həmin şəxslərə vətəndaşlıq verməlidir». Hesabatda əcnəbi idmançıların milliləşdirilməsinin heç də həmişə səmərəli olmadığı vurğulanır. Bir əcnəbi idmançının milliləşdirilməsinə 500 min manat vəsait xərcləndiyi qeyd edilir. Deyilir ki, həmin vəsait hər hansı yerli idmançının maddi təminatının, fiziki və texniki göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasına xərclənsə, bu, daha çox fayda gətirə bilər.
Hesabatın ikinci bölümündə 2006-2011-ci illərdə dövlət investisiya xərclərindən idman sektoruna 360 milyon manat vəsait ayrıldığı xatırladılır və bu vəsaitin böyük hissəsinin olimpiya mərkəzlərinin, stadion və digər idman komplekslərinin tikintisinə yönəldildiyi vurğulanır. İdmana ayrılan maliyyənin illər üzrə müqayisəsi də bu sənəddə əksini tapıb. Bildirilir ki, idman sektoruna ən çox vəsait prezident seçkisi keçirilən 2008-ci ildə ayrılıb –105 milyon manat.
Hesabatda idman sektoruna ayrılan büdcə vəsaitlərinin səmərəliliyinə də toxunulur. Vurğulanır ki, iri idman komplekslərinin tikintisinə çox vəsait xərclənsə də, 2007-2011-ci illərdə həmin komplekslərdə idmanla məşğul olanların sayı ümumilikdə ölkə əhalisinin 5 faizini keçməyib. Rusiyada bu göstəricinin 12, Qazaxıstanda 13 faiz olduğuna diqqət çəkilir. Daha çox sərmayə ayrılan olimpiya idman komplekslərinin tender keçirilmədən tikildiyi, bu sahəyə ayrılan xərclərin şəffaf olmadığı, ictimaiyyətin maliyyə mənbələrindən məlumatsız qaldığı bildirilir.
Hesabatın hazırlanmasına qatılan «Azad İqtisadiyyata Yardım» İctimai Birliyinin eksperti Salman Nəcəfova görə, idmanda əldə olunan nəticənin ilbəil artan investisiyalara uyğun gəlməməsi idman siyasətinin olmaması ilə bağlıdır: «İdman siyasəti adlı dəqiq bir sənəd yoxdur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, müxtəlif ölkələrdə idman müxtəlif məqsədlər üçün inkişaf etdirilir. Misal üçün, bir ölkədə əhalinin sağlamlığını, o biri ölkədə professional idmanı gəlişdirirlər. İdman kompleksləri tikiləndə də bu məqsədlər nəzərə alınır. Amma biz bu qədər pul xərcləsək də, idmanı kütləviləşdirə bilmirik. Söhbət 360 milyon manatdan getmir, bu, az da ola bilər, çox da – ortada dəqiq və işlək proqram yoxdur. Təqribən 10 ildir ölkədə idman kompleksləri tikilir və bu müddətdə əhalinin 5 faizi həmin komplekslərdə idmanla məşğul olursa, demək, istənilən nəticə əldə olunmayıb». Salman Nəcəfov başqa məqama da diqqət çəkir: «Götürək olimpiadalarda qazanılan medalları. 2000-ci olimpiadasında da Azərbaycan 2 qızıl medal qazanıb, 2012-ci il olimpiadasında da. Yəni o qədər pullar xərclənir, amma qızıl medalların sayı artmır».
Hesabatın sonunda büdcədən idmana ayrılan vəsaitlərin səmərəliliyinin artırılmasına yönəlik tövsiyələr irəli sürülür. İlk növbədə ayrılan vəsaitin xərclənməsinə nəzarətin gücləndirilməsi tövsiyə edilir. Bundan başqa, idman komplekslərinə, əsasən də üzgüçülük hovuzlarına tətbiq olunan yüksək aylıq ödənişlərin aşağı salınması istənilir. Üzgüçülük hovuzlarında aylıq ödənişin 50 manat olduğu vurğulanır və qeyd edilir ki, bu, orta aylıq əməkhaqqının 12 faizi deməkdir. Tövsiyələr sırasında idman məşqçilərinin maaş artımı məsələsi də var. Bildirilir ki, kommunal xərclərin 100 manat olduğu halda 200 manat məvacib alan məşqçinin yaxşı idmançı hazırlaması şübhəli görünür. Bundan başqa, əcnəbi idmançıların sayına da hədd qoyulması arzulanır. İdman federasiyalarını ayrı-ayrı nazirlərin himayəsindən çıxarmaq da tövsiyə edilir. Hesabat müəlliflərinin fikrincə, həmin ənənə ölkə idmanını geriyə atır.
Milli Olimpiya Komitəsinin vitse-prezidenti Çingiz Hüseynzadə hesabatda yer alan məsələlərlə razılaşmır. Deyir ötən illərlə müqayisədə Azərbaycanın idman uğurları xeyli artıb.
Maarif Çingizoğlu