Venesiya Komissiyası 3-cü dəfə prezidentliyə yox dedi; Qərbin təzyiqləri artır, iqtidarın ətrafındakı halqa daralır; Naxçıvan qruplaşması Paşayevlərin planını birmənalı olaraq qəbul etmir; Ilham Əliyevin sükutu isə Naxçıvan qruplaşmasını daha da narahat edir

Dörd il əvvəl Azərbaycanda keçirilən referendum bir şəxsin prezident seçilməsinə qoyulan qadağanı aradan qaldırdı. Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin 1-ci bəndi ləğv olundu. Həmin bənd Azərbaycan Respublikasının prezidenti vəzifəsini ardıcıl olaraq iki müddət icra etmiş şəxsin növbəti seçkilərə qatılmasını yasaqlayırdı. Prezident İlham Əliyevin ikinci prezidentlik dövründə qəbul olunmuş bu dəyişikliyin onun özünə şamil olunub - olunmamasına dair mübahisələr davam edir. Hələlik, İlham Əliyev prezidentliyə namizədliyini irəli sürməyib. Ancaq artıq bir neçə qurum onu bu postda kimi görmək istədiyini dilə gətirib. Bənzər fikirlər parlamentdə də səslənib.
Venesiya Komissiyasından “Azadlıq” radiosuna bildiriblər ki, bu məsələdə qurumun mövqeyi dəyişməz qalır. Belə ki, Komissiya 2009-cu il martın 16-da Konstitusiya dəyişikliklərinə dair rəyini açıqlayıb. Həmin rəyin 3-cü hissəsi Prezidentin 2 dəfə seçilmə müddətinə qoyulan qadağanın aradan qaldırılması barədədir.
Rəydə bildirilirdi ki, «bir nəfərə istədiyi qədər prezident seçilmək hüququ vermək – demokratiya sahəsində geriyə doğru addımdır». Qurum xatırladırdı ki, bir qayda olaraq prezident respublikalarında hakimiyyətin parlament və məhkəmə sistemindən çox dövlət başçısının əlində cəmləşməsi meyli olur. Buna görə də prezident seçilməyə limit qoyulur ki, bütün güc bir nəfərin - prezidentin əlində cəmləşməsin.
Bundan başqa, Venesiya Komissiyası hesab edir ki, prezidentliklə bağlı limitin demokratiya strukturlarının tam bərqərar olmadığı ölkələrdə saxlanması xüsusilə vacibdir. Komissiyanın fikrincə, Azərbaycanda belə bir limitin ləğvi ölkədə demokratik strukturların tam bərqərar olması qarşısında ciddi maneədir.
Venesiya Komissiyasının dəyişməz rəyi hakimiyyət üçün namizəd problemini daha da dərinləşdirməkdədir. Qərb iqtidara təzyiqləri ilə Əliyevin namizədliyini elan etməməyə çağırır. Bu isə hakimiyyət üçün öldürücü bir zərbə olar. Ona görə də saray daxilində həlledici və qızğın namizədlik müzakirələri gedir. YAP-da rəsmi mövqe ortaya qoymağa tələsmir. Ara-sıra ayrı-ayrı partiya funksionerləri və dövlət vəzifəli şəxslər İlham Əliyevin namizədliyi haqda bəyanatlar səsləndirsə də bu qərarın hakim partiyanın qurultayında netləşəcəyi mütləqdir. Yeni Azərbaycan Partiyasının növbəti qurultayı isə avqust ayında keçiriləcək. Bu barədə hələ bir müddər öncə hakim partiyanın icra katibinin müavini, millət vəkili Siyavuş Novruzov məlumat vermişdi. Partiya qurultayının prezident seçkiləri ilə bağlı olduğunu deyən deputatın sözlərinə görə, Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK) tərəfindən seçki kampaniyası rəsmən elan edildikdən sonra YAP hazırlıq prosesinə başlayacaq.
Hakim partiya budəfəki - V qurultayında 2013-cü il prezident seçkisində namizədini irəli sürməlidir. Prezident seçkisi oktyabr ayının 15-də keçiriləcək. YAP-ın qurultayını seçkiyə çox az qalmış müddətdə keçirməsi bir sıra mülahizələrə yol açıb. Ehtimal olunur ki, hakim partiyanın bu addımının səbəbi həm iqtidar daxilində seçki ilə bağlı ziddiyyətlər, həm də beynəlxalq aləmin hansı mövqe tutacağının aydın olmamasıdır.
Məlumat üçün deyək ki, Ilham Əliyev hələ namizədliyini irəli sürüb-sürməyəcəyilə bağlı qəti fikir bildirməyib. Bu isə hakimiyyətdəki iki güclü qruplaşma arasında ziddiyyətləri şiddətləndirib. Naxçıvan klanı Ilham Əliyevin 3-cü dəfə prezident olması mövqeyindən çıxış edir, Paşayevlər isə seçkiyə başqa namizədlə qatılmağı üstün sayır və bu namizədi öz sıralarında görür. Elə bu səbəbdən Naxçıvan qruplaşması Paşayevlərin planını birmənalı olaraq qəbul etmir. Ilham Əliyevin sükutu isə Naxçıvan qruplaşmasını daha da narahat edir. Elə bu səbəbdəndir ki, vaxtaşırı Naxçıvan qruplaşmasında təmsil olunan YAP-çıların “Bizim namizədimiz Ilham Əliyevdir” şəklində bəyanatlarını eşidirik. Bu bir növ ölkə başçısına təzyiqdir. Seçkiyə bir neçə ay qalmış YAP-ın qurultayı keçiriləcəyi və namizəd elan olunacağı təqdirdə seçkiyə qədər hakimiyyət daxilindəki ziddiyyətlər fəlakətli həddə çata bilər. Digər tərəfdən beynəlxalq aləmin istər yeni namizədi, istərsə də, Ilham Əliyevi qəbul etməmək riski var. Biz hələ cəmiyyətin tutacağı mövqeyi demirik. Lakin seçkiyə çox az qalmış bir vaxtda iqtidari üçün, həm ölkə daxilindən, həm də xaricdən gözlənilən təhlükəni minimuma endirmək mümkün ola bilər. Bu baxımdan elə Ilham Əliyevin özünün YAP-ın qurultayının seçkiyə az qalmış müddətdə keçirilməsinə maraqlı olduğun düşünmək olar. Lakin cəmiyyətin ölkədə dəyişikliyə israr etməsi demokratik dünyanın da buna müsbət yanaşması hakimiyyətin “qurultay əməliyyatı”nın uğurla başa çatacağına inamı azaldır.

A.Ağasoy