«Qara taun» un bunca vüsət almasının səbəbləri «Gündəm xəbər»də

gundemxeber.az Son illər Azərbaycanda qara taun kimi xarakterizə edilən vəhabi təşkilatının öz sıralarını sürətlə genişləndirməsi müşahidə edilməkdədir. Ictimai həyatın demək olar ki, bütün sahələrində gözə çarpan, öz məxsusi geyim tərzləri ilə diqqət çəkən bu təriqətin nümayəndələrinin sayının sürətlə artması, məlum şəbəkənin ciddi təşkilati və ideoloji əsaslara malik olduğunu isbatlayır. redaksiyamızın apardığı araşdrıma ictimai və inzibati basqı fonunda vəhabi təşkilatının bunca inkişafı və tərəqqisinin səbəbləri ilə bağlı ilginc həqiqətləri üzə çıxardıb. Vəhabi şəbəkəsinin yaşam və mübarizə sirrinin açarı olan bu həqiqətlərin bir qisimini nəzərinizə çatdırırıq.

Vəhabi imperiyasının birinci sütunu - pul!

Araşdırmamız nəticəsində bəlli olub ki, vəhabi təşkilatının ayaqda qalmasına səbəb olan ən başlıca amil pul faktoru və bu faktordan bacarıqlı istifadədir. Əsasən xarici ölkələrdəki bəlli mərkəzlərdən maliyyələşən Azərbaycandakı vəhabi təşkilatı öz sıralarını genişləndirmək, habelə sistem daxilindəki mövcud əlaqələri qoruyub saxlamaq üçün pul amilindən uğurla istifadə etməkdədir. Vəhabi çətiri altına sığınan hər kəs birmənalı olaraq minimal maddi və məişət ehtiyaclarından azad olacağına əmin ola bilər. Bu imperiya insanların daxili dünyasını pul hesabına ələ keçirməyə hesablanıb. Özünü vəhabi təşkilatına həvalə edən insanlar öz mənəvi dünyalarını vəhabiliyin gerçək İslamla uzlaşmayan qaydalarına təslim etmək hesabına maddi problemləri ilə vidalaşır, öz sosial həyatlarını nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəldirlər. Vəhabi təşkilatı üçün hər bir yeni insan yonulub düzəldilməsi gərəkən xammal rolunu oynayır. Bu xammala sahib olmaq üçün bəlli məbləğdə pul ayırmaq, müəyyən problemlərinin həllinə yardım etmək lazımdır. Bundan sonra həmin xammaldan görmək istədiyiniz insanı düzəldə, ona istədiyiniz kimi yön və ideya verə bilərsiniz. Və əmin ola bilərsiniz ki, bu sistemə daxil olan, bu sistemin yazılan və yazılmayan qanunları ilə tanış olan hər kəs sonsuza kimi bu sistemdən qopa bilməyəcək, bu və ya digər dərəcədə özünü məlum sistemdən asılı vəziyyətdə hiss edəcəkdir.

Bütün qardaşlıqların ən üstünü - din qardaşlığı!

Pul vəhabi imperiyasının yaşamını təmin edən başlıca amil olsa da, bu sistemdə insanlarla ideoloji iş də yetərincə yüksək səviyyədə qurulub. İnsanları sırf maddi maraqların əsirinə çevirməmək, onları bir tək bu bağla özlərinə bağlamamaq üçün onlarda müəyyən dəyər və anlayışlara rəğbət oyatmağı zəruri hesab edən vəhabi ideoloqları, bu üsulla insanların vəhabi şəbəkəsinə bağlılığını möhkəmləndirməyə nail olurlar. Quruma yeni cəlb edilən insanları şəbəkəyə ideoloji baxımdan bağlamaq üçün onlara psixoloji baxımdan təsir göstərən ideoloqlar, yeni üzvlərə güvən və mübarizlik aşılayır. Şəbəkəyə yeni daxil olan insanlar elə ilk andan özlərini qalın qala divarları arxasında hiss edir, ətrafdakı insanların onların hər bir probleminə təmənnasiz olaraq yardım etməyə hazır olduğunu hiss edirlər. Vəhabi ideoloqları digər şəbəkə üzvlərinin köməyi ilə yeni təşkilat üzvünə əməli olaraq başa salır ki, onlar tək deyillər və ən çətin situasiyada belə öz «din qardaşlarının» yardımına ümid bəsləyə bilərlər. Vəhabi ideoloqları onların bayrağı altında birləşən insanların inamını qazanmaq, hərəkətlərini yönləndirmək üçün İslam dininindəki anlayışlardan da bacarıqlı istifadə edir, təşkilat üzvlərinə bütün qardaşlıqların ən üstünü din qardaşlığıdır fikrini təlqin edirlər. Ideoloqlar təşkilat üzvlərinin beyninə yeridirlər ki, onların əsl ailələri ətraflarında gördükləri insanlardır və bu insanların hər birinin yaşadığı sevinc və kədərdən onlara da pay düşür. Buna görə də onlar bir-birlərinin problem və uğuruna biganə qalmamalı, mümkün qədər bu problem və sevincə şərik çıxmalıdırlar. Bir-birlərinin xeyir və şər mərasimlərində cani-dildən iştirak edən vəhabilər hətta onların təşkilatına daxil olmayan insanlara belə öz birgəlikləri ilə cəlbedici bir mesak vermiş olur. Bu əməli mesajın səsli təsnifatı isə budur - «bizə gəlin, bizimlə öz tənhalıq və köməksizliyinizi unudacaqsınız!»

Vəhabi ordeninində siyah piramida qaydası

Araşdırmamız nəticəsində o da məlum olub ki, vəhabi ordeninində insanları təşkilata cəlb etmək üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə edilir ki, bunlardan da biri piramida üsuludur. Bugünə qədər müxtəlif dərman şirkətlərində tətbiq edilən bu üsul ictimai rəydə fırıldaqçılığın əsas modellərindən biri hesab edilsə də, məlum qayda vəhabi təşkilatında yetərincə dəqiq və dürüst bir şəkildə həyata keçirilir. Bu sistemin mahiyyəti isə sadədir. Belə ki, vəhabi təşkilatında təmsil olunan hər hansı bir şəxs bu quruma özündən başqa daha iki nəfər insanı cəlb edə bilirsə, o zaman rəhbərlik tərəfindən həmin şəxsə xüsusi maaş təsis edilir və bu maaş yeni insanların quruma cəlb edilməsi ilə getdikcə artır. Təşkilata daha çox insan cəlb edən şəxslər xüsusi ictimai aktivli şəxslər kimi müəyən zamandan sonra rəhbərlik tərəfindən daha səxavətlə mükafatlandırılır və onlar ümumi rəhbərlik tərəfindən müəyyən qrup və ərazi üzrə səlahiyyətli şəxs elan edilirlər. Bu isə maddi baxımdan tam təminat deməkdir. Odur ki, vəhabi təriqətinə tapınan insanlar çox zaman digər ailə üzvləri və birinci dərəcəli yaxınlarını da təşkilata üzv etdirməyə çalışır, bununla da piramida sisteminin onlara vəd etdiyi maddi yardımdan yararlanmağa çalışırlar. Vəhabi orderi tərəfindən ailəlikcə bu sistemə tapınanlara daha çox etimad bəslənilir ki, bu da həmin şəxslərin təşkilata daha sədaqətlə qulluq edəcəyi ehtimalı ilə bağlıdır.


Vəhabi ordenindən ölkənin siyasi və inzibati sistemini çalxalayacaq qərar

Vəhabi təriqəti və bu təşkilatın Azərbaycanda tətbiq etdiyi fəaliyyət üsulu ilə bağlı apardığımız araşdırma nəticəsində üzə çıxan ilginc məqamlardan biri də vəhabi ordeninin onu ən çox ələ verən məsələ ilə bağlı aldığı qərardan ibarətdir. Özəl mənbələrin köməyi ilə apardığımız araşdırma nəticəsində bəlli olub ki, vəhabi orderi ona ünvanlanan inzibati basqıları azaltmaq, habelə öz üzvlərinin müdafiəsini daha yaxşı təşkil etmək, vəhabi ideyalarının daha geniş dairələrdə yayılmasını təmin etmək üçün ilginc bir qərara imza atıb. Bu qərar yüksək təhsilə malik olan və ya ölkənin hərbi-siyasi qurumlarında təmsil olunan vəhabilərin vəhabiliyin tanıtım vəsiqəsi hesab edilən saqqal saxlamaqdan azad edilməsidir. Vəhabi təriqətinə məxsus insanların daha çox saxladıqları saqqala görə diqqət çəkdiyini nəzərə alan order rəhbərliyi, qurum üzvü olan təhsilli və perspektivli şəxslərin dövlət qurumlarında yerləşdirilməsi və fəaliyyətini daha yaxşı təmin etmək üçün onları saqqal saxlamaq məcburiyyətindən azad edib. Orden rəhbərliyi bu insanlara əlavə imtiyazlar da tanıyıb. Həmin şəxslərə bildirilib ki, onlar «dinin yaşaması naminə» saqqal saxlamamlı, öz kimliklərini büruzə verməməli, lazım gələrsə özlərini vəhabililiyin və bütövlükdə dinin düşməni kimi qələmə verməlidirlər. Bir sözlə, onlar özlərini qorumalı, kimsənin onların de-şifrə etməsinə imkan yaratmamalıdırlar. Belə olarsa, onlar dövlət qurumlarına, xüsusilə də vaxtaşırı olaraq radikal vəhabilərə qarşı reydlər həyata keçirən güc orqanlarına yol tapa, bu sistemdə önəmli postlara sahib ola bilərlər ki, «bu da digər din qardaşlarının qorunması baxımından vacibdir». Bütövlükdə, vəhabi ordeninin aldığı bu qərar gənc, təhsilli, perspektivli vəhabilərin ölkənin siyasi və güc strukturlarına gətirilməsinə, önəmli dövlətlər postlarının sivil yolla ələ keçirilməsinə xidmət edir.

Azərbaycan yeni dini-ideoloji savaş astanasında

Proseslərin bu şəkildə inkişafı vəhabi ordeninin yerində sayan bir təşkilat olmadığını, əksinə daim hərəkətdə olan, öz dinamikliyi ilə diqqət çəkən bir qurum olduğunu isbatlayır. Baş verənlər təsdiqləyir ki, vəhabi orderi nəinki ona ünvanlanan təzyiq və təqiblər qarşısında zəifləmir, əksinə özünümüdafiə məqsədi ilə yeni taktikalar sərgiləyir ki, bu da onun mübarizə əzminin yüksək olduğundan xəbər verir. Vəhabi təşkilatının təhsilli kadrlarla bağlı aldığı qərarların hüquq-mühafizə orqanlarının işini xeyli dərəcədə çətinləşdirəcəyi, ictimai sayıqlığı önəmli miqyasda azaldacağı da məlum həqiqətlərdən biridir. Ən acı gerçəklərdən biri isə Azərbaycan ictimaiyyətinin yeni bir dini-ideoloji savaşın astanasında olması ilə bağlıdır. Azərbaycanda dini tolerantlıqla bağlı azadlıqlardan bəzi radikal dini qruplaşmaların, o cümlədən vəhabi təriqətinin sui-istifadə etməsi, maddi və sosial problemlərin, fərdi və ictimai həyatdakı ümidsizliyin artması zəminində insanların müxtəlif dini sekta və qruplara üzv olmağa meyilli olması gerçəyi, vəziyyətin getdikcə kritikləşəcəyini göstərir. Nə qədər arzuedilməz olsa da, vəhabiliyin yaxın gələcəkdə yeni güc əldə edəcəui, öz sıralarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirəcəyi və güclü sosial bazaya malik bir təriqət kimi oturaşacağı ehtimalı böyükdür. Belə olan təqdirdə dini-ideoloji zəmində müxtəlif ziddiyyət və münaqişələrin meydana çıxacağı şübhəsiz kimi görünür. Bu isə rusiya, İran və Ermənistan kimi türk qanına susayan xarici ölkələrlə əhatələnən Azərbaycan üçün çox ciddi təhlükədir. Əcnəbi ölkələrin daxili faktorlardan, etnik və dini zəmində olan narazılıqlardan hər zaman həvəslə yararlanmağa cəhd etməsi həqiqəti bu təhlükənin qarşısını zamanında almağın zəruri olduğunu göstərir. Əks təqdirdə, Azərbaycan üçün ən böyük təhlükə elə Azərbaycanın öz içindən baş qaldıracaq və bütövlükdə dövlətçiliyi ciddi sınaqlar qarşısında qoyacaqdır.

İlqar Rəsulov