TAP boru kəməri - bir gülləylə iki dovşan; “Nabucco”nun ləğvi Moskvanı sevindirdi, ABŞ və Avropa İttifaqı da Azərbaycanın seçimindən məmnun görünür; Seçki ilində kommersiya və siyasi uduş

Azərbaycanın öz təbii qazının Avropaya ixracı üçün TAP (Trans Adriatic Pipeline) boru kəmərini seçdiyini rəsmən bəyan etməsindən sonra bu məsələ gündəmin əsas müzakirə mövzularından birinə çevrilməyə başlayıb. Belə ki, rəsmi Bakının “Nabucco”dan imtina etməsi müəyyən qədər gözlənilməz oldu və rəsmi Bakının bu addımı hələlik siyasi maraqlarla izah edilir. Hesab olunur ki, Azərbaycan hakimiyyəti bu addımla Qərblə Rusiya arasında manevr etmək niyyətinə düşüb.Çünki TAP marşrutu rəsmi Bakı üçün ən ehtiyatlı variant kimi dəyərləndirilir. Digər maraqlı yanaşma isə ondan ibarətdir ki, rəsmi Bakı Azərbaycan qazının Avropaya ixracı üzrə müqavilənin imzalanmasını sentyabr-oktyabr aylarına qədər uzatmaq cəhdləriylə payızda keçirilməsi planlaşdırılan növbəti prezident seçkilərində Qərbi nisbətən loyal mövqeyə sövq etməyi hədəfləyib. Yəni bəzi ehtimallara görə, rəsmi Bakı seçki ərəfəsində imzalayacağı qaz anlaşmasını “Əsrin müqaviləsi-2" kimi təqdim etməyi planlaşdırır. Bu ehtimallardan çıxış edən bəzi müşahidəçilərə görə, Qərbin bu dəfə də seçkini təbii qaz anlaşmasına qurban verə biləcəyindən ehtiyatlanmaq üçün əsaslar var.
Azərbaycanın “Şahdəniz” qazının nəqli üçün Transadriatik qaz kəmərini (TAP) seçməsi bu ilin payızında keçiriləcək prezident seçkilərində Rusiyanın hakimiyyətə loyal münasibət göstərməsi baxımından həlledici ola bilər. Belə ki, TAP-ın seçilməsi Rusiyanın və şəxsən prezident Vladimir Putinin uzun müddətdir sıradan çıxarmağa çalışdığı “Nabucco” layihəsini sıradan çıxardı. Artıq Rusiyanın Avropaya qaz nəqli üçün irəli sürdüyü “Cənub axını” layihəsi üçün heç bir maneə və rəqib yoxdur. Təsadüfi deyil ki, Qərb mediası bu seçimi “Putinin triumfu” adlandırır. ABŞ və Avropa İttifaqı da Azərbaycanın seçimindən məmnun görünür. Çünki istənilən halda Avropa Rusiya qazından asılılığını azaltmaq üçün ilk dəfə alternativ marşrut əldə edir. Avropa Komissiyasının ardınca ABŞ Dövlət Departamenti də Azərbaycan qazının Avropaya nəqli marşrutunun müəyyənləşməsindən məmnuniyyət ifadə edib.
Beləliklə, Azərbaycan qazının Avropaya hansı marşrutla nəql olunacağı əvvəlcədən də kommersiyadan çox siyasi əhəmiyyət daşıyan məsələ idi. Və seçimin də siyasi olduğuna heç kimin şübhəsi yoxdur. Baxmayaraq ki, TAP-ın kommersiya baxımından Azərbaycana daha sərfəli olduğunu göstərən bir sıra ciddi dəlillər var. Bəs bu seçimin arxasında dayanan siyasi motivlər nədən ibarət ola bilər?
Bu suala cavab tapmağa çalışmazdan əvvəl Yunanıstanın DEPA və DESFA qaz şirkətlərinin satışına dair tenderdə Azərbaycanla Rusiya arasındakı kəskin rəqabətə nəzərə salmaq lazım gəlir. Bu şirkətlərə əsas iddiaçılar Rusiyanın “Qazprom” şirkəti və ARDNŞ idi. “Qazprom” tenderdə ən yüksək rəqəm təklif etsə də ABŞ və Avropa İttifaqı DEPA-nın Rusiyaya satılmasına qarşı çıxdı. Azərbaycan isə son anda DEPA-nı almaq fikrindən daşınaraq təkcə Yunanıstan qaz kəmərləri şəbəkəsinə nəzarət edən DESFA-nı almaq iddiasını ortaya qoydu. “Qazprom” isə sürpriz şəkildə DEPA-nın satışına dair rəsmi müraciət etməkdən imtina etdi. Rusiya şirkəti bunu DEPA-nın borcları ilə əsaslandırdı. Nəticədə “Qazprom”un 2 milyard avro təklif etdiyi DEPA-nın satışı baş tutmadı, DESFA-nın isə ARDNŞ-ə 400 milyon avroya satılmasına dair Yunanıstan hökuməti ilə anlaşma əldə edildi. Artıq bu anlaşmadan aydın idi ki, Azərbaycan TAP-ı seçib. O zaman bir çox ekspertlərdə belə qənaət yarandı ki, illərdir davam edən “qaz pokeri”ində (Qərbdə “Şahdəniz” qazının nəqli ətrafında gedən prosesləri bu cür adlandırırlar) həm Rusiyanı, həm Qərbi, həm Azərbaycanı qane edən orta xətt tapılıb: Azərbaycan TAP-ı seçərək “Nabucco”nu dəfn edir və beləliklə də Putinin Qərblə böyük enerji oyununda qələbə qazanmasına kömək edir. Eyni zamanda Azərbaycan “Şahdəniz” qazını Avropaya birbaşa nəql etmək üçün ilk marşruta malik olur, Avropa isə cüzi də olsa Rusiya qazına qarşı alternativ qazanır.
Rusiya “Nabucco”nun “dəfninin” əvəzində TAP-ı əngəlləməyəcəyinə dair anlaşmaya gedib. Eyni zamanda Qərb qaynaqları xəbər verir ki, Azərbaycan TAP-a dair anlaşmanın rəsmən imzalanmasını prezident seçkiləri ərəfəsinə salacaq. Bununla da Aİ-nin seçkilərdə daha loyal münasibətinə nail olmağa çalışacaq. Mümkündür ki, “Nabucco”nun “dəfninin” əvəzində Rusiya da bu seçkilərdə Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı münasibətini dəyişəcək. Başqa sözlə, TAP-ın seçilməsi ilə Azərbaycan və onun hakimiyyəti kommersiya və siyasi baxımdan heç nə uduzmayıb, əksinə, qazanıb.
“Siyasət şöbəsi”