Nazir dövlət qoruğunu öz dövründə kafe-restoranlar, hotellər yuvasına döndərib, məmurlar göydələnlər tikib kirayəyə verirlər; Bakının qədim tarixi ərazisi xəritədən silinir

Bakının tarixi mərkəzi xəritədən silinir. Köhnə İçərişəhərlə bu günü müqayisə etsək, dövlət qoruğunun artıq Dubaya ya da istirahət mərkəzinə çevrildiyini görə bilərik. Sanki dövlət qoruğu yox, turizm məskənidir.

Halbuki, qədim binalar və tarixi olan tikililər qorunub saxlanmaqla Bakının ən əzəmətli nöqtəsi növbəti nəsillərə əlbəəl ötürülə bilərdi. Amma kommersiya maraqları, məmurların acgözlüyü İçərişəhəri restoranlar şəbəkəsi olan bir yerə çevirib. Xüsusilə indiki təhsil naziri Mikayıl Cabbarovun dövründə İçərişəhər ən vandalizm günlərini yaşayıb.
Belə ki, İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin rəisi Mikayıl Cabbarov təhsil naziri postuna təyin olunduqdan sonra burada aparılan təmir-tikinti işləri qismən dayanıb. İçərişəhər sakinləri deyirlər ki, təmirə bağlanan Qız Qalasında işlər davam etdirilsə də, başqa yerlərdə əvvəlki kimi tikinti bumu yaşanmır.
Məlumat üçün bildirək ki, Qız Qalasının təmiri və bərpasına dövlət büdcəsindən 2,5 milyon manat vəsait ayrılıb. Bərpa işləri Avstriyanın bərpaçı mütəxəssisi Erix Pummerin başçılıq etdiyi “Atelier Erich Pummer” şirkətinə həvalə edilib. Bərpa prosesinin isə 2013-cü ilə qədər bitəcəyi gözlənilirdi. Amma 2014-cü il başlayıb və rekonstruksiya işləri gedir.
İçərişəhər sakinləri həmçinin bildirirlər ki, tarixi qoruqda qala divarlarının bir neçə yerində baş verən dərin çatlar hələ də təmir olunmayıb. İçərişəhərdə Kiçik Qala küçəsinin sakinləri şikayətlənirlər ki, tarixi qoruğun ərazisində yeni restoran və kafelərin sayı çoxalır.
Sutkada 24 saat fəaliyyət göstərən restoranların fəaliyyəti burada yaşayan sakinləri olduqca narahat edib. Sözügedən küçədə yaşayanlar deyirlər ki, sürətlə çoxalan restoran və kafelərin gediş-gəliş yollarının üzərində tikilməsi onların avtomobilləri ilə evlərinə gəlməsinə və həmin restoranlardan çıxan tüstü-dumanın hər yeri bürüməsinə səbəb olur.
Dəfələrlə İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin keçmiş rəhbəri Mikayıl Cabbarovun qəbulundan olublar. Ona bu məsələ ilə bağlı narahatlığı ifadə ediblər. Amma həmin kafe və restoran sahibləri deyirlər ki, biz lazımı olan yerlərin aylıq “hörmət”ini edirik. Gedin, hara şikayət edirsiniz, edin. Hətta burada qoruq idarəsinin işçilərinin də bir neçə kafesi fəaliyyət göstərir. Təkcə restoranlar yox, hotellər, səfirliklər üçün ofislərin istifadə olunduğu yer olub İçərişəhər.
Ümumiyyətlə, bir neçə minillik tarixi olan İçərişəhər məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. İçərişəhərin qədim qala divarları bərpa olunmaq əvəzinə uçurulur. Sökülən divarın yerində kubik və armaturdan yeni divar inşa edilir.
M.Cabbarovdan sonra yeni rəhbər Samir Nuriyevin dövründə isə tikinti işləri nisbətə azalıb. Amma İçərişəhərin görkəmi tamam dəyişib, tarixilik koloriti it-bat olub. Bir müddət öncə bu qədim şəhərin bərpasına başlansa da, artıq burada əksər abidələr dağıdılıb, yerində çoxmərtəbəli binalar inşa olunub. Şəhərin görünüşü pozulub, ərazisində həddindən artıq sıxlıq yaranıb və şəhər demək olar ki, yüklənib. Burada tikilən yeni hotellər artıq qala divarlarından da üstə çıxıb.
Avtomobillər də İçərişəhəri zəbt edib. Avtomobillərin sıxlığından orada nə səki görmək olur, nə də küçə. Başa düşmək olmur ki, İçərişəhərə gəlmisən, yoxsa avtomobil dayanacağına. Bu biabırçılıq İçərişəhərə təhqirdir. Şəhərin Qoşa Qala qapısından içəri daxil olan kimi sağda da maşın cərgəsi var, solda da, qarşıda da.
Yuxarı qalxırsan, orada da şirkətlər və onların da qarşısında maşın sırası var. İndi turistlərin İçərişəhərdə rahat gəzib istirahət etməsi üçün yer qalmayıb. Bir az Şirvanşahlar sarayı tərəfdə yer qalıb. Qalan yerlərin hamısı çoxmərtəbəli binalarla əhatə olunub.
Mütəxəssislər deyirlər ki, İçərişəhər Dünya Abidələri siyahısından çıxa bilər. Turistlər ölkəmizə gələndə onlara qədim tarixi abidələrimizi göstəririk. Başqa onları nə maraqlandırır? Göydələnləri onlara göstərməyin mənası yoxdur. Çünki bu cür tikililərdən onların ölkələrində yetərincə var. Artıq İçərişəhərin o qədim quruluşu itib. Yəni əvvəllər İçərişəhərin hər nöqtəsindən Xan Sarayı görünürdüsə, bu gün o tikili itib-batıb.
Bundan başqa, İçərişəhərdə yaşıllıq qalmayıb. İçərişəhərdə sərin su kəhrizləri betonla doldurulub, hava gələn dar küçələri tutulub, qədim tarixi su quyuları doldurulub, məhv edilib. Hərə bu balaca yerdə bir firma, bir səfirlik, bir bank və digər təşkilat açır.
Sakinlər bildirirlər ki, İçərişəhərdəki müasir binaları hansısa məmur, vəzifə sahibi tikib verib kirayəyə. Rəsmi açıqlamaya görə, Qala divarlarının Bakı meriyasından İsmailiyyə (Milli Elmlər Akademiyası) binası ilə yanaşı olan topxanaya kimi restavrasiyası və konservasiyasına başlanıb. Bu hissədə qala divarlarının möhkəmləndirilməsi və restavrasiyası ilə bağlı genişmiqyaslı iş aparılır. Xatırladaq ki, İçərişəhər Orta Şərqin ən qədim məskənlərindən biridir. Aparılan qazıntılar göstərir ki, bu ərazi hələ tunc dövründə (eradan əvvəl 4-cü minilliyin sonlarından 2-ci minilliyin sonuna kimi) məskunlaşıb. 19-cu əsrədək bir neçə minlik məhəllə elə Bakının özü demək idi.

A.Ağasoy